Tesbitler – islam bilgi arşivi

İbadetler ve hayırlı ameller, zahiri şekilleri itibarıyla birer bedendir; o bedene hayat veren ruh ise “İhlas”tır. İhlansız amel, ruhsuz bir ceset gibidir; ne yaşar ne de yükselir. Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri, bu dehşetli asırda insanı manevi tehlikelerden kurtaracak ve az bir amelle çok netice aldıracak tek çarenin ihlas olduğunu ısrarla vurgular.

1. İhlas Nedir? Rıza-yı İlahinin Esas Olması

İhlas; yapılan işin, söylenen sözün veya edilen ibadetin sadece ve sadece Allah emrettiği için yapılması ve neticesinde sadece O’nun rızasının gözetilmesidir. Araya giren halkın beğenisi, maddi menfaat, şöhret arzusu veya korku, ihlası kırar ve o ameli kıymetsizleştirir.
Üstad Hazretleri, İhlas Risalesi’nin başında bu hakikati “Birinci Düstur” olarak şöyle formüle eder:
> “Amelinizde rıza-yı İlahî olmalı. Eğer o razı olsa, bütün dünya küsse ehemmiyeti yok. Eğer o kabul etse, bütün halk reddetse tesiri yok.” (Lem’alar, Yirmi Birinci Lem’a)
>
Bu düstur, insanı “desinler” putundan ve insanların alkışına esir olmaktan kurtarır. Kişi bilir ki; Sultan-ı Ezelî razı olduktan sonra, başkalarının ne düşündüğünün bir kıymeti yoktur.

2. Keyfiyetin Kemiyete Galibiyeti

İhlasın en büyük sırrı, “az”ı “çok” yapmasıdır. İhlansız yapılan dağlar büyüklüğündeki ameller, Allah katında bir sinek kanadı kadar değer ifade etmeyebilir. Fakat ihlasla yapılan zerre kadar bir hizmet, batmanlarla (tonlarla) amele racih gelebilir (üstün olabilir).
Bu sır, manevi hizmetlerde sayının çokluğuna değil, kalitenin (ihlasın) yüksekliğine bakmayı gerektirir. Risale-i Nur’da bu husus şöyle nazara verilir:
> “Bazen bir tek kelime, sebeb-i necat (kurtuluş sebebi) ve medar-ı rıza olur. Kemiyetin (sayı çokluğunun) ehemmiyeti o kadar medar-ı nazar olmamalı. Çünkü bazen bir tek adamın irşadı, bin adamın irşadı kadar rıza-yı İlahîye medar olur.” (Lem’alar).
>
Demek ki makbuliyet; çok çalışmakta değil, halis bir niyetle çalışmaktadır.

3. En Büyük Kuvvet: Hakiki Kardeşlik
Bediüzzaman Hazretleri, bilhassa iman ve Kur’an hizmetinde bulunanlar için ihlasın bir diğer veçhini “tesanüd” (dayanışma) olarak açıklar. Enaniyetini terk etmeyen, kardeşlerini kıskanan veya onlarla rekabet eden kişi, ihlası kaybeder ve hizmete zarar verir.
İhlası kazanmanın ve muhafaza etmenin yolu; kardeşinin meziyetleriyle iftihar etmek, onun başarısını kendi başarısı bilmek ve şahsını “havuz-u müşterek”te (ortak havuzda) eritmektir.
Metinde geçen şu ifadeler, bu manevi birliği harika tasvir eder:
> “Kardeşlerinizin meziyetlerini şahıslarınızda ve faziletlerini kendinizde tasavvur edip, onların şerefleriyle şakirane iftihar etmektir.” (Lem’alar)
>
İhlaslı bir topluluk, “elif”ler gibi omuz omuza verirse; üç tane “1”, yan yana gelip “111” kuvvetinde olduğu gibi, manevi bir kuvvet kazanır.
Netice: Dini Yalnız O’na Has Kılmak
İhlas, Kur’an-ı Kerim’in en temel emridir. Zümer Suresi’nde Rabbimiz şöyle buyurur:
> “Şüphesiz biz o Kitab’ı sana hak olarak indirdik. Öyle ise sen de dini Allah’a has kılarak O’na kulluk et. İyi bilin ki, halis din yalnız Allah’ındır.” (Zümer Suresi, 39/2-3 – TDV Meali).
>
Hülasa;
* İhlas, kulluğun ruhudur.
* İhlas, en büyük manevi kuvvettir.
* İhlas, kurtuluşun yegâne çaresidir.
İnsan, ihlası kazanmak için “ölümü çokça hatırlamalı” (rabıta-i mevt) ve “iman hizmetindeki arkadaşlarının rızasını, Allah rızasının bir vesilesi” bilmelidir.

Kâinatın yaratılış ağacına dikkatle bakıldığında, o ağacın en uçtaki ve en tatlı meyvesinin “Şükür” olduğu görülür. Cenab-ı Hak, yarattığı hadsiz nimetlerle kendini tanıttırmak ve sevdirmek ister; mukabilinde ise kulundan sadece “Şükür” bekler. Şükürsüzlük, nimetin kıymetini bilmemek; kanaatsizlik ise o nimete hürmetsizlik etmektir.

1. Kâinatın Fabrikası Şükür Üretir

Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri, Mektubat adlı eserinde, kâinatın düzeninin tamamen şükre baktığını tesbit eder. Bir elmanın renginden kokusuna, tadından şekline kadar her özelliği, insanı onu vereni tanımaya ve O’na teşekkür etmeye davet eder.
Üstad Hazretleri, bu muazzam hakikati şöyle tasvir eder:
> “Hâlık-ı Rahman’ın ibadından istediği en mühim iş, şükürdür. Furkan-ı Hakîm’de gayet ehemmiyetle şükre davet eder.”
Mektubat” (Mektubat, Yirmi Sekizinci Mektup)
>
Görüyoruz ki; hayatın gayesi sadece yemek, içmek ve tüketmek değildir. Asıl gaye, o nimetin içindeki iltifat-ı Rabbaniyi hissedip, “Elhamdülillah” diyerek nimeti vereni tanımaktır. Şükür, nimetin lezzetini bin kat artırır; çünkü içinde “hatırlanma” ve “sevilme” lezzeti vardır.

2. İktisat ve Kanaat: Bereketin Kaynağı
Çağımızın hastalığı olan “hırs” ve “israf”, insanı hem maddi hem manevi fakirliğe sürükler. İnsan elindekiyle yetinmeyip hep daha fazlasını istedikçe, elindekinin bereketini kaybeder ve huzursuz olur. İşte burada “Kanaat” ve “İktisat” devreye girer.
Risale-i Nur’un İktisat Risalesinde çok mühim bir düstur vardır: “Kanaat bir hazinedir.” Kanaat eden, elindeki nimeti Allah’ın bir ikramı olarak görür, hürmet eder ve israf etmez. İsraf etmeyen, zillete düşmez.
Bediüzzaman Hazretleri, hırsın zararı ve kanaatin faydasını şöyle formüle eder:
> “kanaat, bir define-i hüsn-ü maişet ve rahat-ı hayattır. Hırs ise bir maden-i hasaret ve sefalettir.

Üçüncü Netice: Hırs ihlası kırar, amel-i uhreviyeyi zedeler. Çünkü bir ehl-i takvanın hırsı varsa teveccüh-ü nâsı ister. Teveccüh-ü nâsı müraat eden, ihlas-ı tammı bulamaz. Bu netice çok ehemmiyetli, çok cây-ı dikkattir.

Elhasıl: İsraf, kanaatsizliği intac eder. Kanaatsizlik ise çalışmanın şevkini kırar, tembelliğe atar; hayatından şekva kapısını açar, mütemadiyen şekva ettirir.” (Lem’alar, On Dokuzuncu Lem’a)
>
Örneğin; karınca hırsla çalıştığı için ayaklar altında ezilirken, arı kanaatle başkalarına da bal ikram ettiği için başlar üstünde taşınır. Hırs, bereketi kaçırır; kanaat ise bereketi çeker.

3. Şükür, Nimeti Ziyadeleştirir
Şükür, sadece sözlü bir “teşekkür”den ibaret değildir. Hakiki şükür; o nimeti Allah’tan bilmek, o nimete ihtiyaç hissetmek ve o nimeti veriliş gayesine uygun kullanmaktır (israf etmemektir).
Allah (c.c.), şükreden kuluna nimetini artıracağını vaad etmiştir. Ancak nankörlük ve israf, o nimetin elden alınmasına veya lezzetinin kaçmasına sebep olur. Şükür, nimet ağacının köküne dökülen bir ab-ı hayat gibidir; döktükçe meyve artar.

Netice: Nimet İçinde Nimeti Vereni Görmek

Kur’an-ı Kerim, bu ilahi kanunu İbrahim Suresi’nde bütün insanlığa şöyle ilan eder:
> “Hani Rabbiniz şöyle buyurmuştu: ‘Andolsun, eğer şükrederseniz elbette size nimetimi artırırım. Eğer nankörlük ederseniz, hiç şüphesiz azabım çok şiddetlidir.'” (İbrahim Suresi, 14/7 – TDV Meali).
>
Netice olarak; huzurlu bir hayatın formülü “Şükür ve Kanaat”tedir.
* Kanaat: “Olanda hayır vardır” deyip, mevcutla yetinip huzur bulmaktır.
* Şükür: O mevcudun sahibini tanıyıp, nimeti ebedileştirmektir.
* İktisat: Nimete hürmet edip, onu zayi etmemektir.

İnsan, mahiyeti itibarıyla son derece aciz ve fakirdir; ancak arzuları ve ihtiyaçları kâinatı kuşatacak kadar geniştir. Eli kısa, ama emelleri uzundur. İşte bu tezat, insanı “Dua” kapısına mecbur bırakır. Dua, insanın kendi gücünün bittiği yerde, Allah’ın kudretinin başladığını ilan etmesidir.

1. Duanın Sırrı: Bir Sırr-ı Azîm-i Ubudiyet

Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri, duayı tarif ederken onun sadece bir talep değil, bir ibadet ve bir duruş olduğunu vurgular. Dua eden insan, lisan-ı haliyle der ki: “Ben yapamıyorum, elim yetişmiyor, ama Sen her şeye kadirsin ve her şeyi işitiyorsun.”
Risale-i Nur’da 24. Mektup’da bu hakikat şu muazzam cümlelerle ifade edilir:
“Dua, ubudiyetin ruhudur ve hâlis bir imanın neticesidir. Çünkü dua eden adam, duası ile gösteriyor ki: Bütün kâinata hükmeden birisi var ki en küçük işlerime ıttılaı var ve bilir, en uzak maksatlarımı yapabilir, benim her halimi görür, sesimi işitir. Öyle ise bütün mevcudatın bütün seslerini işitiyor ki benim sesimi de işitiyor. Bütün o şeyleri o yapıyor ki en küçük işlerimi de ondan bekliyorum, ondan istiyorum.” Ve;
> “Dua bir sırr-ı azîm-i ubudiyettir. Belki ubudiyetin ruhudur. Nasıl ki bir çocuk, eli yetişmediği bir meramını, bir arzusunu elde etmek için ya ağlar ya ister. Yani, acz-i fiilî veya kavlî lisanıyla bir nevi dua eder, maksuduna muvaffak olur. Öyle de, insan bütün zîhayat âlemi içinde nazik, nazenin, nazdar bir çocuk hükmündedir.” (Sözler, Yirmi Üçüncü Söz).
>
Demek ki dua, insanın Allah karşısındaki çocuksu acziyetini kabul etmesi ve O’nun rahmet kucağına sığınmasıdır.

2. Cevap Vermek Başka, Kabul Etmek Başkadır
Müminlerin zihnini en çok meşgul eden sorulardan biri şudur: “Dua ediyorum ama kabul olmuyor, neden?” Bediüzzaman Hazretleri, Yirmi Dördüncü Mektupta bu meseleyi “Hikmet” penceresinden harika bir surette çözer.
Üstad’a göre, cevapsız kalan hiçbir dua yoktur. Cenab-ı Hak, “Bana dua edin, size cevap vereyim” buyurmuştur. Ancak “cevap vermek” ile “kabul etmek” (aynen istenileni vermek) farklı şeylerdir.
Metinde geçen meşhur doktor temsili bu konuyu zihinlere nakşeder:
> “Meselâ: Hasta bir çocuk çağırır: ‘Ya Hekim! Bana bak.’
> Hekim: ‘Lebbeyk,’ der. ‘Ne istersin?’ cevap verir.
> Çocuk: ‘Şu ilacı ver bana’ der.
> Hekim: ‘Ya aynen istediğini verir, yahut hastalığına maslahatlı (faydalı) olduğunu bildiği başka bir ilacı verir, yahut hastalığına zarar olduğunu bildiği için hiç vermez.’
> İşte Cenab-ı Hak, Hakîm-i Mutlak’tır; hâzır, nâzır olduğu için, abdin duasına cevap verir… Fakat insanın heveskârane ve harisane tehakkümüyle (zorlamasıyla) değil, belki hikmet-i Rabbaniyenin iktizasıyla (gereğiyle) ya istediğini veya daha evlâsını (iyisini) verir veya hiç vermez.” (Sözler).
>
Bu pencereden bakınca; kabul olmadı zannedilen dualar, ya “henüz vakti gelmemiştir” ya “daha iyisi verilmiştir” ya da “ahirete tehir edilmiştir” demektir. Dua bir ibadettir; neticesi ahirete bakar. Dünyevi istekler ise o ibadetin vaktidir.

3. Kâinatın Umumi Duası
Sadece insan değil, bütün mevcudat dua halindedir. Risale-i Nur, kâinattaki duaları üç ana sınıfa ayırır:
* İstidat Lisanıyla Dua: Tohumların ağaç olmak istemesi, kabiliyetlerin inkişaf etme arzusu.
* İhtiyac-ı Fıtri Lisanıyla Dua: Canlıların rızık ve yaşam ihtiyaçlarını, dilleriyle söyleyemeseler bile halleriyle istemeleri (Yavruların acziyeti gibi).
* Iztırar Lisanıyla Dua: Darda kalan, çaresiz olanın (ister mümin ister kâfir) o anki samimiyetle sığınması.
İşte insan da bu kâinat korosuna katılıp, şuurlu bir şekilde Rabbine yöneldiğinde, kâinatın en gür sesi olur.
Netice: Duanız Olmasa Ne Ehemmiyetiniz Var?
Dua, insanın Allah katındaki değerini belirleyen en mühim ölçüdür. Dua etmeyen insan, kendini kendine malik zanneder, kibrine yenilir ve Rabbinden kopar.
Kur’an-ı Kerim, Furkan Suresi’nde bu hakikati insanlığın yüzüne çarparcasına ilan eder:
> “(Resûlüm!) De ki: Duanız olmasa, Rabbim size ne diye değer versin?..” (Furkan Suresi, 25/77)
>
Hülasa; Dua, müminin en güçlü silahı, en latif ibadeti ve Rabbiyle olan en samimi diyaloğudur. Kabul edilip edilmemesi değil, o kapıyı çalmış olmak asıl kazançtır.

İnsan, fıtratı gereği aciz ve fakirdir; bela ve musibetlere karşı zayıftır, ihtiyaçları ise sınırsızdır. Hayat yolculuğunda karşılaştığı zorluklar, hastalıklar ve düşmanlar onu sarsar. İşte bu noktada, Kur’an-ı Kerim’in ve iman hakikatlerinin ders verdiği iki manevi silah devreye girer: Musibetlere karşı Sabır, hadiselerin ağırlığına karşı Tevekkül.

1. Sabır: Üç Farklı Cephede Mücadele

Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri, sabrı pasif bir bekleyiş olarak değil, aktif bir direnç kuvveti olarak tarif eder. Bediuzzaman sabrı üç kategoride ele alır:
* Masiyete (Günahlara) Karşı Sabır: Nefsin haram arzularına karşı durmak.
* Musibete Karşı Sabır: Hastalık ve belalara karşı isyan etmeden dayanmak.
* Taatte (İbadette) Sabır: İbadetlerin sürekliliğindeki zorluğa göğüs germek.
Üstad’ın sabır konusundaki en mühim tespiti, insanın bu “sabır kuvvetini” yanlış kullanmasıdır. Cenab-ı Hak, insana her an için yetecek kadar sabır kuvveti vermiştir. Ancak insan, “vehim” (yanlış düşünce) ile bu kuvveti dağıtır.
Risale-i Nur’da bu hakikat şöyle tasvir edilir:
> “Cenab-ı Hakk’ın sana verdiği sabır kuvvetini, eğer yanlış yolda dağıtmazsan, her meşakkate ve her musibete kâfi gelebilir. Ve o kuvvetle dayanabilirsin.” ,
“”Sen, üç sabırla mükellefsin. Birisi: Taat üstünde sabırdır. Birisi: Masiyetten sabırdır. Diğeri: Musibete karşı sabırdır.”
>
İnsan; geçmişteki bitmiş acıları düşünüp hüzünlenerek ve gelecekte gelmesi muhtemel (ama henüz gelmemiş) günleri düşünüp endişelenerek, elindeki sabır kuvvetini sağa sola saçar. Neticede “hazır zamandaki” musibete karşı sabrı tükenir ve şikayete başlar. Halbuki “bugün” için verilen sabır, bugünün yüküne yeter.

2. Tevekkül: Kâinatın Sultanına Dayanmak
Tevekkül; sebepleri tamamen reddetmek veya tembellik etmek demek değildir. Bilakis, vazifesini yaptıktan sonra, yükü üzerinden atıp neticeyi Allah’tan beklemektir. İnsan, hadiselerin dizgininin kendi elinde olmadığını, her şeyin “Müsebbibü’l-Esbab” (Sebepleri Yaratan) olan Allah’ın kudretinde olduğunu bilmelidir.
Risale-i Nur’un Yirmi Üçüncü Sözünde tevekkülün tarifi şöyledir:
> “Tevekkül, esbabı bütün bütün reddetmek değildir. Belki esbabı dest-i kudretin perdesi bilip riayet ederek; esbaba teşebbüs ise, bir nevi dua-i fiilî telâkki ederek; müsebbebatı yalnız Cenab-ı Hak’tan istemek ve neticeleri Ondan bilmek ve Ona minnettar olmaktan ibarettir.”
>
Tevekkül eden insan bilir ki; kâinat başıboş değildir. Bir Sultan-ı Zîşan, her şeyi idare etmektedir. Bu inanç, insanı “dünya kadar ağır” yüklerin altında ezilmekten kurtarır.

3. İmanın Verdiği Emniyet ve Huzur
Sabır ve tevekkül, imanın derecesine göre kuvvet kazanır. İnsan, Allah’ın “Hakîm” (Hikmet Sahibi) ve “Rahîm” (Merhamet Sahibi) olduğuna ne kadar kuvvetli inanırsa, başına gelenlerde o kadar hikmet arar ve O’na güvenir.
Musibetler, zahiri (dışsal) nazarda çirkin ve acı görünebilir. Ancak tevekkül ehli, o hadisenin arkasındaki “Kader-i İlahi”nin adaletini ve rahmetini görür.
> “İman tevhidi, tevhid teslimi, teslim tevekkülü, tevekkül saadet-i dâreyni (iki cihan saadetini) iktiza eder.” (Sözler)
>
Bu silsile gösteriyor ki, tevekkül imanın doğal bir neticesidir. Allah’a inanan, O’na güvenir. O’na güvenen, hadiseler karşısında titremez.
Netice: Vekil Olarak Allah Yeter
Kur’an-ı Kerim, müminlerin en zor anlarında bile sığınacakları o muazzam kaleyi Al-i İmran Suresi’nde şöyle gösterir:
> “Bize Allah yeter. O, ne güzel vekildir!” (Âl-i İmrân Suresi, 3/173)
>
Hayatın ağır yüklerine karşı belimiz büküldüğünde yapılacak iş: Evvela sebeplere başvurmak (fiili dua), sonra “Hasbünallah” (Allah bize yeter) diyerek O’nun rahmetine itimad etmek ve o andaki sıkıntıya karşı sabır kuvvetini idareli kullanmaktır.

Kâinat kitabının sayfalarını çevirdiğimizde ve “Burhan-ı İnnî” (eserden müessire giden delil) metoduyla baktığımızda gördük ki; her şey “Ebed! Ebed!” diye haykırmakta ve bir “Dâr-ı Saadet”i göstermektedir. Peki, bu hakikate iman etmek, insanın şu anki dünya hayatını nasıl değiştirir? “Yokluk” korkusundan kurtulan bir ruh, nasıl bir huzura kavuşur?

1. Yokluk Kâbusundan Varlık Nûruna

Eğer ahiret inancı olmazsa, insan mahlukatın en bedbahtı olur. Çünkü akıl ve şuur sahibidir; geçmişin hüzünlerini ve geleceğin (ölümün) korkularını bugüne taşır. Sevdiklerinin ebediyen yok olacağını, kendisinin de çürüyüp hiçliğe karışacağını düşünen bir insan için dünya, ne kadar süslü olursa olsun, manevi bir cehennemdir.
Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri, Risale-i Nur’un muhtelif yerlerinde ve bilhassa Sözler mecmuasında bu dehşetli hali ve imanın getirdiği nuru şöyle mukayese eder:
> “Madem ölümün mahiyeti hakikat noktasında budur; ona dehşetli bakmak değil bilakis rahmet ve saadetin bir mukaddimesi nazarıyla bakmak gerektir. Hem ehlullahın bir kısmının ölümden korkmaları, ölümün dehşetinden değildir. Belki daha fazla hayır kazanacağım diye vazife-i hayatın idamesinden kazanacakları hayrat içindir.

Evet ehl-i iman için ölüm, rahmet kapısıdır. Ehl-i dalalet için zulümat-ı ebediye kuyusudur.

Lemalar” (Lem’alar, Yirmi Beşinci Lem’a – Hastalar Risalesi’nden)
>
Ahiret inancı, “ölüm” kelimesinin manasını değiştirir. Ölüm; “idam” değil, “terhis”tir. Kabir; karanlık bir kuyu değil, nurlu bir âleme açılan kapıdır. Bu inanç, insanın ruhundaki o derin “ebediyet yarasını” tedavi eden yegâne merhemdir.

2. Hüzünlü Ayrılıkların Vuslata Dönüşmesi

İnsanın en nazik ve hassas damarı “şefkat”tir. İnsan, annesinden, evladından, dostlarından ayrılmaya dayanamaz. Ahiretsiz bir düşüncede, her ölüm ebedi bir ayrılıktır (firak-ı ebedi). Bu düşünce, kalbi paramparça eder.
Ancak “Haşir” ve “Ahiret” hakikati imdada yetiştiğinde, insan anlar ki: Bu ayrılık geçicidir. Sevdikleri yok olmamış, sadece “mekân değiştirmişlerdir” ve ileride “Dâr-ı Saadet”te onlarla tekrar görüşecektir. Bu hakikat, en acı ölümlerde dahi insana sabır ve metanet kuvveti verir.

3. Lezzetlerin Devamı ve Şükür

Önceki analizlerimizde “Bab-ı Kerem ve Rahmet”te değindiğimiz gibi; nimetin devam edeceği inancı, o nimeti hakiki nimet yapar. İnsan bilir ki; bu dünyada tattığı lezzetler, asılları ahirette olan meyvelerin numuneleridir.
Dünyadaki güzelliklerin solması ve bitmesi onu üzmez. Çünkü bilir ki; o güzelliklerin kaynağı olan Esma-i İlahiye bakidir ve o isimlerin tecellileri ahirette daha parlak bir şekilde devam edecektir. Risale-i Nur’un ifadesiyle:
> “Madem O var, her şey var.”
>
Allah’ın varlığı ve ahiretin vaadi, insan için her şeye bedeldir.

Genel Netice: Kâinatın Sırrı Çözülmüştür
Silsile boyunca incelediğimiz İstidat, Hafîziyet, Sultaniyet, Rahmet, Adalet ve Risalet hakikatleri birleştiğinde, şu netice ortaya çıkar:
Bu kâinatın Sahibi, insanı bu dünyaya sadece yemek, içmek ve sonra yok olmak için göndermemiştir. İnsan;
* İstidatlarıyla ebede namzettir,
* Hafîziyetle amelleri kayıt altındadır,
* Sultaniyetle bir Padişahın memurudur,
* Rahmetle beslenen nazlı bir misafirdir,
* Adaletle hesaba çekilecek bir sorumludur,
* Risaletle uyarılmış ve müjdelenmiş bir yolcudur.
Kur’an-ı Kerim, bu büyük müjdeyi ve kurtuluşu şu ayetle ilan eder:
> “Rabbimiz Allah’tır deyip sonra da dosdoğru yaşayanlara korku yoktur ve onlar üzülmeyeceklerdir. Onlar cennetliklerdir. Yapmakta olduklarına karşılık, orada sürekli kalacaklardır.” (Ahkâf Suresi, 46/13-14)
>

Şimdiye kadar incelediğimiz delillerde (nizam, rahmet, adalet), kâinatın işleyişine bakarak “Bu muazzam sistem ahireti gerektirir” demiştik. Şimdi ise bizzat bu sistemin Sahibinin (Celle Celalühü) sözüne ve O’nun en has hizmetkarının şehadetine kulak veriyoruz. Bir sarayın varlığını binlerce kilometre uzaktan dumanına bakarak anlamak başkadır; o saraydan gelen sadık bir elçinin ve padişahın fermanının “Saray vardır ve sizi bekliyor” demesi bambaşkadır.

1. Burhan-ı Natık: Doğru Sözlü Şahit
Kâinatın Yaratıcısı, bu muazzam eserini manasız bırakmamış, onun manasını ders verecek bir “Muallim” ve O’nun saltanatını ilan edecek bir “Dellal” göndermiştir. O Zat (a.s.m.), bütün ömrü boyunca “sıdk” (doğruluk) ile tanınmış, dost ve düşmanının ittifakıyla yalan söylememiş bir zattır.
Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri, Onuncu Söz olan Haşir Risalesi’nin “Beşinci Hakikat”inde, Peygamber Efendimiz’in (a.s.m.) şahadetinin gücünü şöyle nazara verir:
> “Acaba hiç mümkün müdür ki bütün akılları hayrette bırakan şu intizam-ı âlem ve geniş rahmet içinde kusursuz hüsn-ü sanat, misilsiz cemal-i rububiyet; o duaya icabet etmemekle böyle bir çirkinliği, böyle bir merhametsizliği, böyle bir intizamsızlığı kabul etsin? Yani en cüz’î, en ehemmiyetsiz arzuları, sesleri ehemmiyetle işitip îfa etsin, yerine getirsin; en ehemmiyetli, lüzumlu arzuları ehemmiyetsiz görüp işitmesin, anlamasın, yapmasın? Hâşâ ve kellâ, yüz bin defa hâşâ! Böyle bir cemal, böyle bir çirkinliği kabul edip çirkin olamaz.

Demek, Resul-i Ekrem aleyhissalâtü vesselâm, risaletiyle dünyanın kapısını açtığı gibi ubudiyetiyle de âhiretin kapısını açar. “Sözler
>
Peygamber Efendimiz (a.s.m.), bin mucizenin tasdikiyle ve bütün peygamberlerin ittifakıyla “Ahiret vardır, ebedi saadet gelecektir” diye müjde vermiştir. Asla yalan söylemeyen bir Zat’ın, “görüyorum” dediği ve Rabbinden naklettiği bir hakikati inkar etmek, güneşin varlığını inkar etmekten daha zordur.

2. Vahyin Israrı: Kur’an’ın Ebediyet Davası
Peygamber Efendimiz’in (a.s.m.) şahadetiyle beraber, Allah’ın kelamı olan Kur’an-ı Kerim’in en büyük davası “Tevhid”den sonra “Haşir”dir (Diriliş). Kur’an, yüzlerce ayetiyle, binlerce işaretiyle ahireti haber verir, isbat eder ve insanları o güne hazırlar.
Bir padişahın “Sizi ödüllendireceğim” diye defalarca söz vermesi ve fermanlar yayınlaması karşısında, “Acaba yapar mı?” demek, o padişahın kudretine iftira ve vaadine itimatsızlık olur. Kâinatın Sahibi, Kur’an lisanıyla ebediyeti vaad etmiştir.
Üstad Hazretleri bu vaadin kesinliğini şöyle vurgular:
> “Hiç mümkün müdür ki: En edna bir hâceti, en edna bir mahlukundan görüp kemal-i şefkatle ummadığı yerden is’af eden ve en gizli bir sesi, en gizli bir mahlukundan işitip imdat eden, lisan-ı hal ve kāl ile istenilen her şeye icabet eden nihayetsiz bir şefkat ve bir merhamet sahibi bir Rab; en büyük bir abdinden (Hâşiye) ,en sevgili bir mahlukundan en büyük hâcetini görüp bitirmesin, is’af etmesin; en yüksek duayı işitip kabul etmesin? “Sözler.

“”İşte, eğer saadet-i ebediye olmazsa, şu esaslı nizam, bir suret-i zaife-i vâhiyeden ibaret kalır. Yalancı, esassız bir nizam olur. Nizam ve intizamın ruhu olan maneviyat ve revâbıt ve niseb, heba olup gider.
Demek, nizamı nizam eden, saadet-i ebediyedir. Öyle ise, nizam-ı âlem, saadet-i ebediyeye işaret ediyor.” (Sözler, 29. Söz, İkinci Maksat)
>
3. Duanın Gücü: Sebebi Hilkat-i Eflak
Risale-i Nur’da çok orijinal ve derûnî bir bakış açısı daha sunulur: Peygamber Efendimiz (a.s.m.), sadece ahireti haber veren bir elçi değildir; aynı zamanda yaptığı muazzam dua ile ahiretin yaratılmasına bir “sebep”tir.
Nasıl ki bir padişah, çok sevdiği bir yaverinin hatırı için bir şehri inşa eder veya bir ziyafet tertip eder; aynen öyle de Cenab-ı Hak, “Habibim” dediği Hz. Muhammed’in (a.s.m.) ve onun arkasındaki milyonlarca müminin “Bize ebedi saadet ver, bizi yokluğa atma!” şeklindeki ısrarlı dualarını geri çevirmez.
Metinde geçen şu hakikat çok çarpıcıdır:
> “”Şu Zat’ın tek duası, baharımızın icadı kadar kudretine hafif gelen şu cennetin binasına sebebiyet verecekti.”
>
Netice: Söz Veren, Sözünü Tutar
Kur’an-ı Kerim, bu vaadin kesinliğini Tegabün Suresi’nde şöyle ilan eder:
> “İnkâr edenler, kesinlikle diriltilmeyeceklerini iddia ettiler. De ki: Hayır! Rabbime andolsun ki, mutlaka diriltileceksiniz, sonra yaptıklarınız size haber verilecektir. Bu, Allah’a göre kolaydır.” (Tegabün Suresi, 64/7″
>
Hülasa; Kâinatın Hâlık’ı, en sevdiği kulunu (a.s.m.) yanıltmaz ve mahcup etmez; en büyük kitabı olan Kur’an’ı yalanlamaz. Madem O (c.c.) “Var” diyor ve Resulü (a.s.m.) “Görüyorum” diyor; öyleyse ahiret, dünya kadar kesin bir hakikattir.

Kâinat kitabını tefekkür nazarıyla incelediğimizde, her sayfada iki mühim hakikatin parladığını görürüz: Biri “İnayet” (lütuf, yardım, özen), diğeri ise “Adalet” (denge, ölçü, her şeye hakkını verme).
Hiçbir canlının rızkı unutulmaz, en zayıf mahlukat en iyi şekilde beslenir (İnayet). Her şey hassas bir ölçü ile yaratılır, yıldızların yörüngesinden atomların hareketine kadar şaşmaz bir denge vardır (Adalet). Hal böyleyken, insan hayatındaki görünürdeki “adaletsizliklerin” bir açıklaması olmak zorundadır.

1. Kâinattaki Denge ve İnsanın Konumu

Cenab-ı Hakk’ın “Adl” ve “Hakîm” isimleri, kâinatta her şeye layık olduğu vücudu, kabiliyeti ve rızkı vermiştir. Bir çiçeğin yaprağındaki simetriden, gezegenlerin cazibesine kadar her yerde bir “Mizan” (ölçü) hakimdir.
Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri, bu kozmik adaleti ve insan başıboş bırakılırsa doğacak tezatı şöyle ifade eder:
> “Şimdi hiç mümkün müdür ki şöyle icraat-ı rububiyette hâkim bir hikmet, o rububiyetin kanadına iltica eden ve iman ile itaat edenlerin taltifini istemesin ve ebedî taltif etmesin?
……Şimdi hiç mümkün müdür ki böyle en küçük bir mahlukun en küçük bir hâcetinin imdadına koşan bir adalet ve hikmet, insan gibi en büyük bir mahlukun beka gibi en büyük bir hâcetini mühmel bıraksın? En büyük istimdadını ve en büyük sualini cevapsız bıraksın? Rububiyetin haşmetini, ibadının hukukunu muhafaza etmekle muhafaza etmesin? “Sözler
>
Kâinattaki bu muazzam adalet, insanın hukukunun zayi edilmesine müsaade etmez.

2. Dünyadaki Zulümler ve Ertelenen Cezalar

Dünya hayatına baktığımızda, kâinatın genelindeki dengenin aksine, insanlık âleminde bazen zalimlerin refah içinde, mazlumların ise zillet ve acı içinde yaşadığını görürüz. Adalet-i Mutlaka, bu dünyada tam manasıyla tecelli etmemektedir.
Eğer ölüm her şeyin sonu olsaydı (haşa), zalim yaptığı zulümle kâr etmiş, mazlum ise çektiği acıyla kalmış olacaktı. Bu durum, kâinatın Yaratıcısının mutlak adaletine ve hikmetine taban tabana zıttır. Demek ki, bu dünyadaki adalet “tehir” edilmektedir (ertelenmektedir), “ihmal” edilmemektedir.
Üstad Bediüzzaman, bu hususu şu meşhur ve çarpıcı cümle ile özetler:
> “Halbuki bu muvakkat dünyada o hikmet, o adalete lâyık binden biri, insanda icra edilmiyor, tehir ediliyor. Ehl-i dalaletin çoğu ceza almadan; ehl-i hidayetin de çoğu mükâfat görmeden buradan göçüp gidiyorlar. Demek bir mahkeme-i kübraya, bir saadet-i uzmaya bırakılıyor. “Sözler
>
Bu erteleme, ahiretin varlığının en kuvvetli isbatlarından biridir. Çünkü Mutlak Adalet, mutlak bir mahkemeyi ve nihai bir hükmü gerektirir.

3. İnayet ve Cömertlik, İsrafı Reddeder

Ayrıca “İnayet” (lütuf ve yardım) penceresinden baktığımızda; Allah’ın insana verdiği göz, kulak, akıl, kalp gibi paha biçilmez cihazlar, büyük bir sermayedir. Eğer insan ölünce yok olacaksa, bu kadar kıymetli cihazların ona verilmesi bir “israf” ve bir “aldatmaca” olurdu.
Cömert ve Kerim olan Allah, kuluna ihsan ettiği bu duyguları ve latifeleri, ebedi bir hayatta tam manasıyla kullanması için vermiştir. Dünyadaki inayet, ahiretteki saadetin habercisidir.
“Hiç mümkün müdür ki: Nihayetsiz cûd u sehavet, tükenmez servet, bitmez hazineler, misilsiz sermedî cemal, kusursuz ebedî kemal; bir dâr-ı saadet ve mahall-i ziyafet içinde daimî bulunacak olan muhtaç şâkirleri, müştak âyinedarları, mütehayyir seyircileri istemesinler? “Sözler

Netice: Mahkeme Kurulacaktır
Kur’an-ı Kerim, zalimlerin cezadan kaçamayacağını ve adaletin mutlaka yerini bulacağını İbrahim Suresi’nde şöyle ihtar eder:
> “Sakın, Allah’ı zalimlerin yaptıklarından habersiz sanma! Allah, onları ancak gözlerin dehşetle bakakalacağı bir güne erteliyor.” (İbrahim Suresi, 14/42″
>
Hülasa; kâinattaki hassas mizan ve nizam, küçük bir hatayı bile affetmezken, insan gibi büyük bir mahlukun büyük cinayetlerini (küfür ve zulüm gibi) cezasız bırakmaz. Bu dünyada görülmeyen o büyük hesap, Mahkeme-i Kübra’ya bırakılmıştır.

Kâinatın yüzüne dikkatle bakıldığında, her tarafta coşkun bir merhametin ve sınırsız bir cömertliğin (Kerem) izleri görülür. Hiçbir canlı unutulmamakta, en aciz yavruların rızkı en mükemmel şekilde gönderilmekte, kuru topraktan rengarenk çiçekler ve tatlı meyveler, canlıların imdadına koşturulmaktadır. Bu muazzam faaliyet, bu kâinatın Yaratıcısının mutlak bir “Rahîm” (Sonsuz Merhamet Sahibi) ve “Kerîm” (Sonsuz Cömertlik Sahibi) olduğunu güneş gibi gösterir.

1. Hakiki Kerem, İdamı Kabul Etmez

Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri, Onuncu Söz olan Haşir Risalesi’nin “İkinci Hakikat”inde, bu sonsuz merhametin ahireti nasıl zorunlu kıldığını harikulade bir mantıkla izah eder. Mantık şudur: Bir zât, misafirlerine nihayetsiz ikramlarda bulunsa, onları şefkatle beslese, sonra da o misafirleri ebediyen yok etse (idam etse), bu durum o zâtın cömertliğine ve merhametine tamamen zıt ve aykırı düşer.
Risale-i Nur’da bu hakikat şöyle ifade edilir:
> “Evet, hiç mümkün müdür ki insan umum mevcudat içinde ehemmiyetli bir vazifesi, ehemmiyetli bir istidadı olsun da insanın Rabb’i de insana bu kadar muntazam masnuatıyla kendini tanıttırsa, mukabilinde insan iman ile onu tanımazsa; hem bu kadar rahmetin süslü meyveleriyle kendini sevdirse, mukabilinde insan ibadetle kendini ona sevdirmese; hem bu kadar bu türlü nimetleriyle muhabbet ve rahmetini ona gösterse; mukabilinde insan şükür ve hamdle ona hürmet etmese cezasız kalsın, başı boş bırakılsın, o izzet, gayret sahibi Zat-ı Zülcelal bir dâr-ı mücazat hazırlamasın?

Hem hiç mümkün müdür ki: O Rahman-ı Rahîm’in kendini tanıttırmasına mukabil, iman ile tanımakla ve sevdirmesine mukabil, ibadetle sevmek ve sevdirmekle ve rahmetine mukabil, şükür ile hürmet etmekle mukabele eden mü’minlere bir dâr-ı mükâfatı, bir saadet-i ebediyeyi vermesin?” Sözler.
>
Bu ifadelerden anlaşılan şudur: Allah’ın rahmeti, insanı hiçliğe atmaya müsaade etmez. Çünkü hiçlik ve yokluk, en büyük musibettir. Sonsuz merhamet sahibi olan Allah, sevdiği ve nimetlendirdiği kuluna en büyük kötülük olan “ebedi yok oluşu” reva görmez.

2. Nimetin Zehir Olmaması İçin Ebediyet Şarttır
Dünyadaki nimetler ne kadar güzel olursa olsun, eğer sonunda ebedi bir ayrılık varsa, o nimetler insana acı verir. “Ayrılık acısı, vuslat lezzetini bozar.” İnsanın aklı olduğu için, gelecekteki ölümü düşünür ve yediği lezzetli bir yemekten sonra “Bu da bitecek, ben de öleceğim” diye hüzünlenir.
Eğer ahiret olmazsa, Allah’ın verdiği akıl ve şefkat gibi duygular, insanı sürekli geçmiş ve geleceğin hüzünleriyle yakan birer azap aletine dönüşür. Halbuki “Rahmet”, kendisine muhatap olanı acı içinde bırakmaz.
Bediüzzaman Hazretleri, şefkatin hakiki mahiyetini şöyle tasvir eder:
> “Hilkat-i kâinatta bir hikmet-i tamme görünüyor. Evet, inayet-i ezeliyenin timsali olan hikmet-i İlahiye, kâinatın umumunda gösterdiği maslahatların riayeti ve hikmetlerin iltizamı lisanı ile saadet-i ebediyeyi ilan eder.
Çünkü saadet-i ebediye olmazsa şu kâinatta bilbedahe sabit olan hikmetleri, faydaları, mükâbere ile inkâr etmek lâzım gelir. Onuncu Söz’ün Onuncu Hakikati, bu hakikati güneş gibi gösterdiğinden, ona iktifaen burada ihtisar ederiz.
….İşte, eğer saadet-i ebediye olmazsa, şu esaslı nizam, bir suret-i zaife-i vahiyeden ibaret kalır. Yalancı, esassız bir nizam olur.” Sözler.29.söz.
>
Demek ki, Allah’ın rahmetinin hakiki rahmet olması ve nimetlerin şükrü gerektiren gerçek nimetler olması için, ebedi bir hayatın varlığı şarttır. Ahiret, bu dünyadaki lezzetlerin zehirli bir bala dönüşmesini engelleyen yegâne hakikattir.

3. Cömertlik, Daimi Bir Ziyafeti İktiza Eder
Kısa bir süre için misafir ağırlayan bir ev sahibi bile, misafirini memnun etmek için çırpınır. Kâinatın sahibi ise, insanı bu dünyada hadsiz nimetlerle donatmıştır. Bu kadar masraf, bu kadar özen, sadece 60-70 yıllık, hastalık ve musibetlerle dolu bir hayat için olamaz. Bu özen, insanın çok daha kıymetli bir aleme namzet olduğunun delilidir.
Dünya, o Kerîm Zât’ın sadece bir numune dairesidir. Asıl hazineler ve asıl ziyafet, Dâr-ı Saadet’tedir.
Netice: Rahmetin Eserlerine Bakmak
Bu hakikat, Kur’an-ı Kerim’de Rum Suresi’nde şu muazzam ayetle özetlenir ve insan aklına havale edilir:
> “Allah’ın rahmetinin eserlerine bak! Yeryüzünü ölümünden sonra nasıl diriltiyor. Şüphe yok ki O, ölüleri de elbette diriltecektir. O, her şeye hakkıyla gücü yetendir.” (Rûm Suresi, 30/50)
>
Netice olarak; “Bab-ı Kerem ve Rahmet” bize müjdeler ki: Ölüm bir son değil, Rahîm-i Zülcemal’in ebedi sofrasına bir davetiyedir. O’nun merhameti, bizi yokluk karanlığında bırakmayacaktır.

Kâinata ibret nazarıyla baktığımızda, zerrelerden yıldızlara kadar her şeyin harika bir itaat ve intizam içinde hareket ettiğini görürüz. Bu muazzam düzen, perde arkasında hükmeden, her şeye sözünü geçiren mutlak bir “Rububiyet” (Terbiye edicilik ve Efendilik) ve “Sultaniyet” (Hükümdarlık) olduğunu isbat eder.
Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri, bu hakikati Haşir Risalesi’nde şöyle bir mantık silsilesiyle açıklar:

1. Haşmetli Bir Saltanat Yok Olamaz
Nasıl ki bir padişahın saltanatının şanı; kendisine sığınanları korumayı, isyan edenleri cezalandırmayı ve ikram ettiği misafirlerini ağırlayacağı daimi bir sarayı gerektirir. Aynen öyle de, Ezel ve Ebed Sultanı olan Cenab-ı Hakk’ın rububiyeti, şu fani dünyada göründüğü gibi yarım kalamaz.
Bu dünyada gördüğümüz saltanat, sadece bir numunedir. Asıl büyük saltanatın tezahürü için başka bir diyara ihtiyaç vardır. Üstad bu durumu şöyle ifade eder:
> “Hiç mümkün müdür ki: Şe’n-i rububiyet ve saltanat-ı uluhiyet, bâhusus böyle bir kâinatı, kemalâtını göstermek için gayet âlî gayeler ve yüksek maksatlar ile icad etsin, onun gayat ve makasıdına karşı iman ve ubudiyetle mukabele eden mü’minlere mükâfatı bulunmasın ve o makasıdı red ve tahkir ile mukabele eden ehl-i dalalete mücazat etmesin?”
Sözler
>
Bu muhteşem ifade, kâinatın her köşesinin İlahi bir sanatla süslendiğini ve bu sanatın seyircisi olan insanın asla ihmal edilmeyeceğini vurgular.

2. Dünya, O Haşmete Layık Bir Mekân Değildir
Bu dünyadaki hayat, o muazzam saltanatın tam manasıyla zuhur etmesi için çok dar ve kısadır. Zulümler cezasız, iyilikler tam mükâfatsız kalıyor gibi görünür. Halbuki saltanatın izzeti ve adaleti, tam bir karşılık verilmesini ister.
Eğer ahiret gelmezse, ölüm her şeyi hiçliğe atarsa; bu durum, kâinatta görünen o kusursuz “Hikmet” ve “Adalet” ile taban tabana zıt ve aykırı olur. O mutlak Sultan’ın şanına, mahlukatını yokluğa atarak acizliğini göstermek yakışmaz.
Risale-i Nur’da bu husus şu şekilde vurgulanır:
> “Hiç mümkün müdür ki: Zerrelerden güneşlere kadar cereyan eden hikmet ve intizam, adalet ve mizanla rububiyetin saltanatını gösteren Zat-ı Zülcelal, rububiyetin cenah-ı himayesine iltica eden ve hikmet ve adalete, iman ve ubudiyetle tevfik-i hareket eden mü’minleri taltif etmesin ve o hikmet ve adalete küfür ve tuğyan ile isyan eden edepsizleri te’dib etmesin?”Sözler
>
3. İdam Değil, Terhis ve Tebdil-i Mekân

İnsanın ölümü, zahiri nazarda bir yok oluş gibi görünse de, Bab-ı Sultaniyet penceresinden bakıldığında, vazifeden terhis edilmek ve padişahın has dairesine alınmaktır. Çünkü Sultan, sevdiği ve kendine muhatap kabul ettiği (insan gibi) kıymetli bir sanatını ebediyen yok etmez. Onu, bu geçici çalışma sahasından, ebedi bir istirahat ve ücret alma yurduna nakleder.
Netice: Saltanat, Ebedi Bir Yurdu Zorunlu Kılar

Kur’an-ı Kerim’de Cenab-ı Hak, mülkün ve saltanatın sadece Kendisine ait olduğunu ve dönüşün O’na olacağını defalarca beyan eder. Mülk Suresi’nin başındaki ayet, bu hakikati cihan şümul bir dille haykırır:
> “Mülk elinde bulunan Allah ne yücedir! O, her şeye hakkıyla gücü yetendir. O ki, hanginizin daha güzel davranacağını sınamak için ölümü ve hayatı yaratmıştır. O, mutlak galiptir, çok bağışlayıcıdır.” (Mülk Suresi, 67/1-2)
>
Netice olarak; kâinattaki bu muazzam düzen ve saltanat (Rububiyet), eğer arkasında “Dâr-ı Saadet” (Cennet) ve “Dâr-ı Ceza” (Cehennem) bulunmazsa, manasız kalır. Haşmetli bir saltanat, sönük bir sonu kabul etmez. Demek ki, bu dünyanın Sultanı, bizi ebedi bir diyara davet etmektedir.

Kâinat kitabını dikkatli bir nazarla okuduğumuzda, “Hafîz” (Her şeyi muhafaza eden) isminin tecellisini her zerresinde, her hadisesinde müşahede ederiz. Hiçbir şeyin başıboş bırakılmadığı, en basit bir olayın dahi kaybolmasına müsaade edilmediği bu âlemde, insanın “başıboş” ve amellerinin “neticesiz” kalması, kâinatın nizamına ve Sâni-i Zülcelal’in hikmetine tamamen zıt ve aykırıdır.

1. Kâinatın Hafızası ve “Çekirdek” Mucizesi

Cenab-ı Hak, kudret kaleminin işlediklerini, “Hafîziyet” kanunuyla muhafaza altına alır. Bunun en zahir örneği nebatat âlemidir. Koca bir ağacın bütün tarihçesi, programı ve gelecekteki sureti, mercimek tanesi kadar küçük bir çekirdekte, muazzam bir intizamla derc edilmiştir. O çekirdek, bir nevi “hafıza kutusu”dur.
Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri, Onuncu Söz olan Haşir Risalesi’nin Yedinci Hakikati’nde bu manzarayı şöyle tasvir eder:
> “Hiç mümkün müdür ki gökte, yerde, karada, denizde; yaş kuru, küçük büyük, âdi âlî her şeyi kemal-i intizam ve mizan içinde muhafaza edip bir türlü muhasebe içinde neticelerini eleyen bir hafîziyet; insan gibi büyük bir fıtratta, hilafet-i kübra gibi bir rütbede, emanet-i kübra gibi büyük vazifesi olan beşerin rububiyet-i âmmeye temas eden amelleri ve fiilleri muhafaza edilmesin, muhasebe eleğinden geçirilmesin, adalet terazisinde tartılmasın, şayeste ceza ve mükâfat çekmesin? Hayır, aslâ!”
Sözler
>
Bu ifadelerden anlaşılan şudur: Basit bir çiçeğin, çürüyüp giden yaprağının dahi “programını” ve “suretini” tohumunda saklayan ve bir sonraki baharda aynen iade eden bir Kudret; elbette mahlukatın halifesi olan insanın amellerini zayi etmeyecektir.

2. İnsan: Kâinatın En Önemli Meyvesi

İnsanın ruhunda “gayr-ı mahdud istidadat var. İşte Hafîziyet hakikati, bu istidatların neticelerinin kayda alındığının garantisidir.
Eğer bir padişah, memleketindeki en basit hadiseleri, sineğin kanadının kımıldayışını dahi kaydettiriyorsa; o memleketin en şerefli, en sorumlu ve tasarruf sahibi valisinin (insanın) icraatlarını kaydetmemesi düşünülemez. İnsan, külli bir şuur sahibidir ve “Emanet-i Kübra”yı yüklenmiştir. Dolayısıyla onun her bir fiili, ebedi âlemde ya bir cennet tohumu ya da cehennem zakkumu olarak sümbüllenecektir.

3. Aynalar ve Yansımalar: Gaybî Fotoğraf Makineleri

Bugün maddi fenlerin de isbat ettiği üzere, hiçbir ses ve hiçbir suret yok olmamaktadır. Sesler dalgalar halinde, suretler ışık vasıtasıyla fezada gezmekte ve mahfuz kalmaktadır. Bu fıtri kanun, “Levh-i Mahfuz” hakikatinin maddi âlemdeki küçük bir numunesidir.
İnsanın mahiyeti ve amelleri, “Kiramen Kâtibin” melekleri tarafından kaydedildiği gibi, insanın kendi hafızasında, vicdanında ve kâinatın hafızasında da hıfzedilmektedir.
> Demek ki; şu hafızalar, o Levh-i Mahfuz’un sermedî manzaralarının, birer el kadar küçük numuneleridir.
>
İnsanın hafızası, onun ahiretteki muhasebesi için bir “senet” ve bir “belge” hükmündedir.

Netice: Muhafaza, Muhasebeyi İktiza Eder
Madem her şey muhafaza ediliyor ve kaydediliyor; demek ki bir mahkeme var. Kayıt, hesabı ve muhasebeyi netice verir. Bir tohumun saklanması, onun toprağa atılıp yeni bir hayata başlaması içindir. İnsanın amellerinin saklanması da, haşir meydanında “Kitabını oku!” emrine muhatap olması ve ebedi hayattaki yerinin tayini içindir.
Bu hakikat, Kur’an-ı Kerim’in şu cihan şümul beyanıyla sabitlenmiştir:
> “Kim zerre miktarı hayır yapmışsa onu görür. Kim de zerre miktarı şer işlemişse onu görür.” (Zilzâl Suresi, 99/7-8)
>
Özetle; insanın fıtratındaki ebed arzusu (istidat) ile kâinattaki muhafaza kanunu (hafîziyet) birleştiğinde, ahiretin vücudu şüphe götürmez bir “hakikat-i katıa” olarak ortaya çıkar.

İnsan, fıtratı icabı lezzeti arayan ve elemden kaçan bir varlıktır. Bu arayış, onu çoğu zaman “hevesli akılsız çocuklar gibi, muvakkat ehemmiyetsiz lezzetlerin peşinden” (Tarihçe-i Hayat, 500) koşturur. Dünya hayatının zahirî (dış) parıltısı, geçici zevkler ve fani ziynetler, insanın nazarını (bakışını) perdeler. Lâkin bu koşunun sonu, kaçınılmaz bir hüsrandır. Zira “Fani zevkler, sana manevi elemler, teessüfler bırakıyor.”
Bu, hayatın en temel mantıkî ve ibretli derslerinden biridir. Tarih boyunca nice sultanlar, nice zenginler, bu muvakkat lezzetleri elde etmek için ömürlerini heba etmiş, ancak sonunda kabre eli boş gitmişlerdir. Geride bıraktıkları “teessüf” (eseflenme, pişmanlık), o fani lezzetlerin bedeli olan ebedî bir hasrettir.

Hakikî Cehennem: Sahibini Bilmemek

Peki, bu lezzetlerin aslı nedir? Neden manevi elemlere sebep olurlar?
Cevap, varlığın sahibini tanımakta yatar. Gönderdiğiniz bir diğer hikmet, bu acı gerçeği şöyle tasvir eder:
> “Dünyanın lezzetleri, zevkleri ve ziynetleri; Hâlık’ımızı, Mâlik’imizi ve Mevlâ’mızı bilmediğimiz takdirde cennet olsa bile cehennemdir.” (Mesnevî-i Nuriye, 104)
>
Bu, son derece düşündürücü bir tenkittir (eleştiridir). Eğer bir nimeti, o nimetin San’atkâr’ından bilmezsek, o nimetin kendisi bir azap kaynağına dönüşür. Zira her fani lezzet, zeval (yok oluş) tokadını yiyecek, her ayrılık bir yara açacaktır. Sahibini bilmediğimiz bir mülkte, her an elimizden alınma korkusuyla yaşarız. Bu korku, o “dünya cennetini” dahi “cehenneme” çevirir. Zenginlik kaybetme korkusuyla, sağlık hastalık endişesiyle, sevgi ayrılık acısıyla zehirlenir. Demek ki lezzetin aslı, lezzeti vereni tanımakla mümkündür.

Marifetin Yolu: Kâinattaki Nizam

O halde Hâlık’ı, Mâlik’i ve Mevlâ’yı bilmenin, yani “Marifetullah”ın yolu nedir? Bu yol, kâinat kitabını okumaktan geçer. Gözümüzü açıp baktığımızda, en küçükten en büyüğe kusursuz bir nizam görürüz:
> “Sinek kanadından tut, tâ semavat kandillerine kadar öyle bir nizam var ki akıl onun karşısında hayretinden ve istihsanından ‘Sübhanallah, mâşâallah, bârekellah’ der, secde eder.” (Sözler)
>
Akıl, bu muazzam san’at karşısında hayrete düşer. Bir sinek kanadındaki mühendislik ile galaksilerin (“semavat kandilleri”) yörüngelerindeki hassas nizam, aynı kudretin ve ilmin imzasını taşır. Bu nazara (bakışa) “istihsan” (güzel bulma, beğenme) eşlik eder. İnsan, bu güzellik ve nizam karşısında, San’atkâr’ı takdis etme (“Sübhanallah”) ve O’nun önünde acziyetini itiraf ederek “secde etme” ihtiyacı hisseder. İşte Marifetullah, bu tefekkür ve hayret secdesiyle başlar.

Gayenin Zirvesi: Marifetin Verdiği Zevk

Kâinattaki bu nizamı okuyarak Hâlık’ını bulan ve O’nu isimleriyle tanımaya başlayan bir kalp için, artık dünyanın fani lezzetlerinin bir kıymeti kalmaz. Marifetullah’tan, yani Allah’ı tanımanın ve bilmenin verdiği derûnî hazdan daha büyük bir lezzet tasavvur edilemez. Bu hakikat, şu sözlerde en edebî ve hikmetli ifadesini bulur:
> “Evet, marifetullah olduktan sonra, dünya lezzetlerine iştiha olmadığı gibi cennete bile iştiyak geri kalır.” (Mesnevî-i Nuriye, 104)
>
Bu, imanın ve kulluğun zirvesidir. Allah’ı tanıyan bir kul, O’nun san’atını temaşa etmenin, O’na muhatap olmanın ve O’nu sevmenin (Muhabbetullah) lezzeti yanında, ne dünyanın geçici zevklerine ne de bir mükâfat olan cennetin nimetlerine iltifat eder. Cenneti istemek haktır; ancak arifler için gaye cennet değil, Cemâlullah’tır (Allah’ın cemâlini görmek). Dünya lezzetleri bu marifetin yanında sönük kalırken, cennet iştiyakı (arzusu) bile ikinci plâna düşer.

İnsanın Küllî Vazifesi: Dua

Peki, bu kadar âciz olan ve bu kadar büyük bir San’atkâr’ın muazzam mülkünde yaşayan insanın temel vazifesi nedir? Kuru bir sinek kanadını dahi yaratamayan, ancak semavat kandillerini tefekkür edebilen insanın faaliyeti ne olmalıdır?
> “Ferşten arşa, ezelden ebede kadar en geniş dairelerde insanın vazifesi, yalnız duadır.” (Mesnevî-i Nuriye, 110)
>
Buradaki “dua”, sadece ihtiyaç anında el açıp istemek değildir. Dua, insanın acziyetini ve fakrını idrak ederek Kudret-i Sonsuz’a iltica etmesidir. “Sübhanallah” demek bir duadır; kâinattaki nizamı görüp hayrete düşmek fiilî bir duadır. Secde etmek, en küllî duadır. Ferşten (yeryüzünden) Arş’a kadar her şey O’nun kudretiyle ayakta durduğuna göre, insanın bu düzendeki tek vazifesi, kendi hiçliğini ve O’nun varlığını “dua” lisanıyla ilân etmektir.

Netice olarak, akılsız bir çocuk gibi fani lezzetlerin peşinde koşmak, Hâlık’ı bilmemekten kaynaklanan bir “manevi cehenneme” sürükler. Kurtuluş ise, kâinattaki nizamı tefekkür ederek “Marifetullah”a ermektir. Bu marifet, öyle bir lezzettir ki cenneti bile geride bırakır. Ve bu marifete eren kulun ezelden ebede en büyük vazifesi, “dua” ile Sahibine yönelmektir.

Bu makale, insanın hayattaki gayesini, Risale-i Nur’dan alınan hikmetli sözler ekseninde tahlil etmektedir. Makaleye göre, insanların çoğu “akılsız çocuklar gibi” dünyanın geçici (fani) ve ehemmiyetsiz lezzetlerinin peşinden koşar; ancak bu zevkler, insana “manevi elem ve teessüfler” bırakır.
Makalenin temel tezi, bu dünyanın lezzetlerinin, ancak Hâlık’ı (Yaradan’ı) bilmekle (Marifetullah) anlam kazanacağıdır. Eğer Yaradan bilinmezse, dünya “cennet olsa bile cehennemdir”.
Marifetullah’a ulaşmanın yolu, kâinattaki kusursuz nizamı (düzeni) tefekkür etmekten geçer. “Sinek kanadından semavat kandillerine” kadar uzanan bu nizamı gören akıl, hayretle “Sübhanallah” der ve secde eder.
Bu marifete ulaşıldığında, yani Allah’ı tanımanın lezzeti tadıldığında, artık ne dünya lezzetlerine bir arzu (iştiha) kalır ne de “cennete bile iştiyak” (arzu) öncelikli olur. Bu noktada, “ferşten arşa” (yerden göğe) kadar insanın en geniş vazifesinin, kendi aczini ve O’nun kudretini itiraf etmek manasına gelen “dua” olduğu idrak edilir.

İnsanoğlu, bu dünyaya gözlerini açtığı andan itibaren, derûnî (iç) bir “sahiplenme” hissiyle hareket eder. Bedenini “benim” diye beller, malını mülkünü, hatta vaktini dahi kendi mâlikiyeti altında zanneder. Lâkin, bu sahiplenme hissi, kâinatın azîm nizamı karşısında büyük bir yanılmanın ifadesidir. Hakikat, bize gönderilen mesajlarda, kâinatın lisanında ve vicdanın derinliklerinde bambaşka bir gerçeği fısıldar: Bizler mâlik değil, misafiriz.
Misafirliğin Şuuru: Emanet
“Senin mülkün ve emanetin ve vedian olan şu kulübecikte misafirim, mâlik değilim.” (Mesnevî-i Nuriye, 66).
Bu cümle, insanın dünyadaki yerini ve varoluşunun gayesini tasvir eden en veciz ifadelerden biridir. Bize “verilen” bu beden, bu “kulübecik”, bir mülk değil, bir “emanet”tir. Tarih boyunca nice sultanlar, nice fatihler bu mülk davasına düşmüş, ancak nihayetinde hepsi bu handan göçüp gitmiştir.
Edebî geleneğimizde dünya, bir “han” veya “köprü” olarak tasvir edilir. Akıllı bir misafir, handa kalacağı müddet boyunca hanı sahiplenmeye kalkmaz; bilakis, hancının (Sahib-i Hâkikî’nin) ikramlarına şükran duyar ve emanete hıyanet etmez. İnsanın bu dünyadaki faaliyeti, bir misafir şuuruyla hareket etmektir. Bu “kulübecik” (beden ve hayat), bize muayyen bir vakit için bırakılmış bir “vedia”dır; yani, sahibine iade edilmek üzere bırakılan kıymetli bir emanettir. Bu şuur, enaniyeti (egoyu) kırar ve insanı hakikî kulluğa sevk eder.

Kâinatın Lisanı: Güneş Misali Rahmet ve Mu’cizevî San’at

Peki, misafir olduğumuz bu yerin Sahibi nasıl biridir? O’nu nasıl tanıyabiliriz?
Cevap, “Evet kâinatta hadsiz rahmetin mevcudiyeti ve hakikatı, aynen güneşin ziyası gibi görünür.”
Gözümüzü açıp kâinata bir nazar ettiğimizde, her köşede O’nun rahmetinin parıltılarını görürüz. Güneşin ziyası (ışığı) nasıl ki kendini inkâr ettirmez bir vuzuh (açıklık) ile her şeyi aydınlatır; rahmet dahi, varlığın her zerresinde kendini öylece gösterir. Bir annenin şefkatinden, topraktan fışkıran binbir çeşit rızka kadar her şey, bu “hadsiz rahmetin” bir tecellisidir.
Bu rahmet, aynı zamanda muazzam bir “kudret” ve “san’at” ile birlikte faaliyet gösterir. Bir diğer ifadede belirtildiği gibi, “Bu latîf, nazik masnuatı o kuru ağaçlardan ihraç eden kudrete hiçbir şey ağır gelmez.” (Mesnevî-i Nuriye, 108). Bu, mantıkî bir isbattır. Kuru, odun gibi görünen bir ağaç dalından, nar gibi latîf, nazik, mükemmel tasarımlı bir meyveyi yaratan Kudret için, başka herhangi bir şeyi yaratmak, meselâ ahireti getirmek veya duaya cevap vermek “ağır” gelebilir mi?
İşte “İmanın şuuruyla ve iman rabıtasıyla” (Şualar, 70) kâinata bakan bir mü’min, bu bağlantıyı kurar. Semâvâtı yıldızlarla, zemini çiçeklerle süsleyen San’atkâr’ın eserine intisap etmenin (bağlanmanın) ne büyük bir “şeref” ve “kıymet” olduğunu hisseder. O vakit, kâinat manasız bir boşluk olmaktan çıkar, Hâlık’ının san’atını sergileyen muhteşem bir mektup, hikmetli bir kitap haline gelir.

Teslimiyetin Getirdiği Selâmet

Eğer misafir olduğumuz bu mülkün Sahibi, rahmeti güneş gibi aşikâr, kudreti kuru ağaçtan hayatı çıkaran ve san’atı göz kamaştıran bir Zât ise; o halde misafire düşen nedir?
Cevap açıktır: “Kadere teslim ol ki selâmette kalasın.” (Mesnevî-i Nuriye, 112).
Bu, makalenin mantıkî zirvesidir. Kader, o Rahmet, Kudret ve San’at Sahibinin bizim için çizdiği plandır. Modern insanın en büyük ıstırabı, her şeyi kontrol etme arzusundan ve mâlikiyet davasından kaynaklanır. Başına gelen hadiseler karşısında çırpınır, çünkü kendini mülkün sahibi zanneder.
Halbuki teslimiyet, bir acziyet değil, aksine en büyük güçtür. Geminin kaptanının Sâni-i Hakîm olduğunu bilmektir. Kuru ağaca hayatı veren Kudret’in, senin hayatındaki en karmaşık meseleleri de çözebileceğine itimat etmektir. Rahmeti güneşten parlak olanın, senin hakkında merhametsiz bir hüküm vermeyeceğine inanmaktır.
Tarih, bu teslimiyetin ibretli misalleriyle doludur. Hz. İbrahim’in ateşe atılırken gösterdiği teslimiyet, ateşi “selâmet” yurduna çevirmiştir. Tevekkül ve teslimiyet, ruhun en büyük sığınağıdır. Kadere teslim olan, kederden emin olur; çünkü bilir ki her ne oluyorsa, o sonsuz hikmet, rahmet ve kudret sahibinin izni dâhilindedir.

Netice: Misafirlikten Hakikî Şerefe

İnsan, “mâlik” olduğunu zannettiği sürece kaygı, korku ve hüsran içinde çırpınan bir varlıktır. Ancak ne vakit ki bu “kulübecikte” bir “misafir” olduğunu, her şeyin bir “emanet” olduğunu idrak eder; işte o vakit hakikî hürriyete kavuşur.
Bu idrak, onu kâinattaki san’atı görmeye, güneş misali rahmeti hissetmeye ve kuru ağaçtan meyveyi çıkaran kudrete hayran kalmaya sevk eder. Bu hayranlık ve iman rabıtası (bağlantısı), onu en yüksek “şerefe” ulaştırır. Bu şerefin zirvesi ise, Sahib-i Mülk’ün takdir ettiği “kadere” rıza ile “teslim” olmaktır. Zira hakikî “selâmet” ancak bu teslimiyette bulunur.

Risale-i Nur’un Otuz Birinci Söz’ü, Mirac’ı sadece bir “gezinti” değil; kâinat ağacının en uzak dallarından, o ağacın çekirdeği ve kökü olan Hakk’ın huzuruna yapılan bir seyahat olarak tasvir eder.
Bediüzzaman Hazretleri, Mirac’ın lüzumunu, hakikatini ve bizlere getirdiği hediyeleri harika bir temsil (benzetme) ile akla yaklaştırır.

1. Mirac Nedir? Velayet ve Risalet Kanatları

Mirac, Efendimiz’in (a.s.m.) manevi yolculuğunun (Velayet) zirvesi ile Peygamberlik vazifesinin (Risalet) başlangıcının birleştiği noktadır.
* Gidiş (Velayet): Kulun, mertebe mertebe yükselerek Rabbine gitmesidir. Efendimiz (a.s.m.), bütün varlıkların tesbihatını, meleklerin ibadetini ve kâinatın sırlarını görerek yukarı çıkmıştır.
* Dönüş (Risalet): Rabbinden aldığı emirleri, hediyeleri ve hakikatleri kullara getirmek için aşağıya inmesidir.
Temsil: Bir padişahın iki türlü konuşması vardır:
* Telefonla (Vahiy): Bir valisiyle uzaktan konuşması. (Diğer peygamberler ve veliler böyledir).
* Huzura Kabul (Mirac): Padişahın, en has yaverini sarayına çağırması, ona mülkünü gezdirmesi, bizzat görüşmesi ve ona nişanlar takıp halkına elçi olarak geri göndermesi. (Mirac budur).

2. Neden Gerekliydi? (Görmek ve İnanmak)

Efendimiz (a.s.m.) Kur’an’ın tebliğcisidir. Anlattığı şeyler; melekler, cennet, cehennem ve Allah’ın cemalidir.
İşte Allah (c.c.), o en büyük elçisini “yalancı çıkmamak” ve “gözüyle görmediği şeyi anlatmamak” durumunda bırakmamak için; O’nu huzuruna aldı. Cenneti gösterdi, “Git, kullarıma müjdele” dedi. Cehennemi gösterdi, “Git, sakındır” dedi. Melekleri gösterdi, “Gördüm, varlar de” dedi.
Yani Mirac, imanın isbatı ve gözle görülmesi hadisesidir.

3. O Kısa Zamanda Nasıl Gitti?

Otuz Birinci Söz, “Bir insan bedeniyle bu kadar kısa sürede milyarlarca yıllık yolu nasıl gider?” sorusuna, kâinattan bilimsel ve mantıki örneklerle cevap verir.
* Ruhun Hızı: İnsan uykuya daldığında, ruhu bir anda geçmişe, geleceğe veya uzak diyarlara gider (rüya yoluyla).
* Gözün Hızı: Gözümüzü açtığımız anda, saniyede 300.000 km hızla giden ışıktan daha hızlı bir nazarla, Neptün gezegenine veya bir yıldıza ulaşırız.
* Hakikat: Eğer Allah (c.c.), kocaman Dünya’yı sapan taşı gibi döndürüp gezdiriyorsa; en sevdiği kulunu, şimşekten daha hızlı bir binek (Burak) ile huzuruna alması O’nun kudretine hiç ağır gelmez.

4. Risale-i Nur’dan İktibas: Mirac’ın Meyveleri

Mirac sadece Efendimiz (a.s.m.) için şahsi bir ikram değil, bizim için de hayati hediyelerle dolu bir seyahattir. Bediüzzaman Hazretleri, bu seyahatin “meyvelerini” şöyle sıralar:
* Gözümüzle Görmüş Gibi: O (a.s.m.) gördü, “Var” dedi. Biz de O’nun sözüne dayanarak, cenneti görmüş gibi inanıyoruz. Ebedi saadetin varlığını bizzat müşahede edip bize müjdeledi.
* Namaz Hediyesi: Namaz, Mirac’tan getirilen en büyük hediyedir. Mü’minin namazı, onun Mirac’ıdır. İnsan namazda “Allahu Ekber” diyerek dünyayı arkasına atar ve ruhuyla Rabbine yükselir.
* Allah’ı Görme (Rü’yetullah): O (a.s.m.), dünyada iken Allah’ı gördü. Bu durum, bizim de ahirette Allah’ı görebileceğimizin en büyük delili oldu. “Sizin gibi bir insan O’nu gördü ise, siz de görebilirsiniz” kapısını açtı.
> Mirac, velayet-i Ahmediyenin (a.s.m.) keramet-i kübrasıdır (en büyük kerametidir). … O Zât (a.s.m.) öyle bir salât (namaz) kılıp öyle bir dua etti ki; o namaz, o dua bütün kâinatı nurlandırdı.
>
5. Yalnızlık (Vahşet) Sırrı

Mirac’ın belki de en latif meyvesi şudur:
İnsan kâinata bakar; yıldızlar, gökler, dağlar sessiz ve korkunç görünür. Kendini yalnız hisseder.
Efendimiz (a.s.m.) Mirac’tan dönünce bize dedi ki: “Korkmayın! O gördüğünüz gökler, yıldızlar boş değil; hepsi Allah’ın memurudur, askeridir. Gökyüzü meleklerle doludur. O dehşetli sandığınız kâinat, aslında şenlikli bir memlekettir.”
Böylece insanın kâinata bakışı değişti, vahşet (yalnızlık korkusu) ünsiyete (dostluğa) döndü.

Netice: Namaz, Küçük Bir Mirac’tır
Mirac bahsinden alacağımız en büyük hisse şudur:
Efendimiz (a.s.m.), “Kab-ı Kavseyn” (imkan ve vücub arası, en yakın makam) denilen zirveye çıktı. Biz o kadar çıkamayız ama namaz seccadesine bastığımızda, niyetimiz ve hayalimizle aynı kapının tokmağını çalıyoruz. Her namaz, Mirac’ın bir gölgesidir.

Kâinatın sebeb-i vücudu ve en büyük muallimi olan Hz. Muhammed (a.s.m.)’ın mucizeleri.

Kader bahsinde kâinatın “matematiksel” düzenini görmüştük. Şimdi ise o düzenin Sahibinin (Allah’ın), en sevdiği kulunun davasını doğrulamak için o kanunları nasıl değiştirdiğini, cansız (câmid) varlıkların Peygamberimizi nasıl tanıyıp itaat ettiğini On Dokuzuncu Mektup ışığında inceleyelim.
Bediüzzaman Hazretleri, taşların ve ağaçların Efendimiz (a.s.m.) ile konuşmasını; “Kâinatın, Efendimiz’i tanıdığının ve O’nun davasını tasdik ettiğinin” en büyük delili olarak isbat eder.

1. Ağlayan Kütük: “Hannane Direği” Mucizesi

Bu hadise, İslam tarihinde “Mütevatir” (yalan üzere birleşmeleri mümkün olmayan büyük bir kalabalık tarafından nakledilen) derecesinde kesin bir olaydır.
* Hadise: Mescid-i Nebevî’nin ilk zamanlarında minber yoktu. Peygamberimiz (a.s.m.) hutbe okurken kurumuş bir hurma kütüğüne (direğine) yaslanırdı. Daha sonra minber yapılınca, Efendimiz o direği bıraktı ve minbere çıktı.
* Feryat: Tam o sırada, cemaatin gözü önünde, o kuru direkten “hamile develerin inlemesi gibi” veya “çocuğun ağlaması gibi” acıklı bir ağlama sesi yükseldi. Bütün sahabe bunu işitti, mescid inledi.
* Teselli: Peygamberimiz (a.s.m.) minberden indi, direğin yanına geldi, elini üzerine koyup onu teselli etti. Direk sustu. Efendimiz buyurdu ki: “Eğer onu teselli etmeseydim, kıyamete kadar ayrılığımdan ağlayacaktı.”
* Risale-i Nur’un Yorumu ve İbret Tablosu:
Bediüzzaman Hazretleri bu hadiseyi anlattıktan sonra, nefislere hitap eden şu sarsıcı tesbiti yapar:
> Ey insan! Madem o kuru direk, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın firakından (ayrılığından) ağladı ve inledi; sen o Hazret’in sünnet-i seniyyesini terketmekle ve adını anmamakla, ne kadar katı ve hissiz bir taş gibi olduğunu ve o kuru direkten ne kadar aşağı düştüğünü anla!
>
2. Yürüyen Ağaçlar: Emre İtaat

Ağaçlar kökleriyle yere çakılıdır, kanun böyledir. Fakat “Kâinatın Efendisi” çağırınca, o kanun “Kudret-i İlahiye” tarafından askıya alınır.
* Hadise: Bir bedevi (köylü) Efendimiz’e gelip, “Senin peygamber olduğuna delil nedir?” diye sorunca; Peygamberimiz (a.s.m.) ufukta görünen bir ağacı çağırdı. Ağaç, sağa sola yalpalayarak köklerini yerinden kopardı, geldi, Efendimiz’in önünde durdu ve “Esselamü aleyke Ya Resulallah” dedi. Sonra emirle yerine döndü.
* Tefekkür: Bu olay gösterir ki; ağaçlar dahi O’nu tanıyor. O (a.s.m.), kâinat sarayının o kadar yetkili bir “Ustabaşı”sıdır ki, sarayın dekorları (ağaçlar) O’nun emriyle yer değiştirir.

3. Konuşan Taşlar: Avuç İçi Zikri

Cansız, kalpsiz zannettiğimiz taşların, Efendimiz’in (a.s.m.) elinde nasıl dile geldiğini Ebu Zer (r.a.) şöyle anlatır:
* Hadise: “Peygamberimiz (a.s.m.) eline bir avuç çakıl taşı aldı. O taşların, arı vızıltısı gibi ‘Sübhanallah, Sübhanallah’ diyerek Allah’ı zikrettiklerini kulaklarımızla işittik. Sonra taşları yere bıraktı, sustular.”
* Şahet-i Vücuh (Yüzleri Kararsın): Bedir Savaşı’nda Efendimiz’in (a.s.m.) bir avuç kum ve çakıl alıp müşrik ordusuna atarak “Şahetil Vucuh” (Yüzleri kara olsun) demesi ve o bir avuç toprağın Allah’ın izniyle bütün düşman askerlerinin gözüne girmesi de, toprağın O’na itaat ettiğinin delilidir.
* Risale-i Nur Nazarı:
Risale-i Nur, dağların ve taşların Peygamberimize olan bu bağlılığını, onların O’na bir nevi “hemşehri” ve “tanıdık” nazarıyla bakmasına bağlar. Hatta Uhud Dağı için Efendimiz’in “Uhud bizi sever, biz Uhud’u severiz” buyurması, koca dağın bile kütlesinin altında bir “muhabbet” taşıdığını gösterir.

4. Ay’ın İkiye Bölünmesi (Şakk-ı Kamer)

Kâinatın en büyük “lambası” olan Ay dahi, O’nun (a.s.m.) bir parmak işaretiyle ikiye bölünmüştür. Bu, gökyüzünün de O’nun emrine musahhar (boyun eğmiş) olduğunun en büyük, en parlak isbatıdır.
Müşrikler buna “büyü” deseler de, Kur’an “Saat yaklaştı ve Ay yarıldı” (Kamer Suresi, 1) ayetiyle bu mucizeyi ebedileştirmiştir.

Netice: İnsan Taştan Sert Olmamalı

On Dokuzuncu Mektup’taki bu mucizeler zinciri bizi şu tefekkür noktasına getirir:
Bu kâinatta en küçük sinekten en büyük yıldıza, kuru kütükten sert taşa kadar her şey, Hz. Muhammed’i (a.s.m.) tanımış, sevmiş, itaat etmiş ve davasını doğrulamıştır.
Hâl böyleyken; akıl ve şuur sahibi olan insanın O’nu tanımaması, sünnetine uymaması; o ağlayan kütükten daha hissiz, o zikreden taştan daha sert olduğunu gösterir.

Bediüzzaman Hazretleri, Yirmi Altıncı Söz olan Kader Risalesi’nde bu meseleyi hallederken, insanı iki büyük uçurumdan (Cebriye ve Mutezile hatalarından) kurtarıp, “Sırat-ı Müstakim” olan Ehl-i Sünnet inancını harika bir dengeyle tasvir eder.
Özetle Kader; “Allah’ın her şeyi bilmesi (İlim)” ile “İnsanın seçme hürriyeti (İrade)” arasındaki o muazzam dengedir.

1. Kader, İlim Nevindendir (Bilmek Zorlamak Değildir)

Kader konusundaki en büyük yanılgı, Allah’ın takdirinin bizi “zorladığını” zannetmektir. Risale-i Nur bunu şöyle bir isbat ile çürütür: “İlim, maluma tâbidir.”
* Takvim ve Güneş Tutulması: Bir astronom, yaptığı hesaplamalarla “Yarın saat 10:00’da güneş tutulacak” diye takvime yazsa; ertesi gün güneş tutulduğunda, “Astronom yazdığı için güneş tutuldu” denilebilir mi? Hayır. Güneş tutulacağı için astronom onu bilmiş ve yazmıştır. Yazı (ilim), güneşe baskı yapmaz.
* Hakikat: Allah (c.c.), zamandan münezzeh olduğu için; bizim geçmişimizi, geleceğimizi ve yapacağımız tercihleri ezelî ilmiyle görür ve kader defterine yazar. O yazdığı için biz yapmıyoruz; bizim yapacağımızı (kendi irademizle seçeceğimizi) bildiği için O yazıyor. Yani Kader, bir zorlama değil, bir “bilgi” (ilim) projesidir.

2. İrade-i Cüz’iye: Zayıf Ama Etkili Bir Anahtar

Peki, her şeyi Allah yaratıyorsa, insanın rolü nedir?
Risale-i Nur, insanın elindeki cüz’i iradeyi, devasa bir elektriği açıp kapayan küçük bir düğmeye benzetir.
* Talep Eden ve Yaratan: İnsanın elinde “yaratma” gücü yoktur. İnsan sadece “ister” (talep eder/kesb), Allah ise o isteğe göre “yaratır” (halk eder).
* Temsil: Bir çocuk, babasına “Beni şu tehlikeli dağa götür” dese ve babası onu götürse; çocuk orada düşüp ayağını kırsa, “Babam beni götürdü” diyerek suçtan kurtulabilir mi? Hayır. Babasının gücüyle gitmiştir ama talep ve tercih çocuktandır.
* İnsan “içki içmeyi” ister (düğmeye basar).
* Allah, imtihan sırrı gereği o fiili yaratır.
* Suç, isteyenindir (insanındır); yaratanın (Allah’ın) değil.

3. Hayır ve Şer Dengesi: Güzellik Allah’tan, Kusur Bizden

Kader Risalesi’nin kalbi olan şu düstur, insanın ruh sağlığını korur: “Manevi terakki için; hayrı Allah’tan, şerri nefsinden bilmek gerektir.”
* Yıkmak Kolay, Yapmak Zordur: Bir binayı yüz usta yüz günde yapar (Hayır/Yapmak zordur). Ama bir çocuk bir kibritle o binayı bir dakikada yakar (Şer/Yıkmak kolaydır).
* Nefsin Rolü: İnsan, iradesini yanlış kullanarak bir şerri (günahı) istediğinde, nefis o kibriti çakan çocuk gibi olur. Tahribat büyük olur, mesuliyet insana aittir.
* Hakk’ın Rolü: İnsan bir iyilik (hayır) yaptığında ise; ona o gücü veren, zemini hazırlayan, neticeyi yaratan Allah’tır. İnsan sadece o iyiliğe “taraf” olmuştur. Bu yüzden iyilikle gururlanamaz, “Allah’ın lütfudur” der.

4. Temsil: Çocuğu Taşıyan Adam

Bediüzzaman Hazretleri, bu ince sırrı (insanın hem sorumlu olması hem de gururlanmaması gerektiğini) şu temsil ile akla yaklaştırır:
Bir adam, omzunda bir çocuğu taşıyarak tehlikeli bir yere götürür.
* Çocuğun Şımarıklığı: Çocuk derse ki: “Ben kendi gücümle geldim, uçtum, kaçtım.” (Gurur). Adam ona der: “Sus! Seni ben taşıdım, düşecektin.” -> Bu, insanın iyiliklere sahip çıkıp gururlanması hatasıdır (Mutezile).
* Çocuğun Tembelliği: Çocuk bu sefer derse ki: “Madem sen taşıdın, o zaman şu çamurdan kirlenmemin suçu da sendedir, beni düşüren sensin.” (Sorumsuzluk). Adam der: “Hayır! Ben seni güvenle taşıdım, sen kendi yaramazlığınla çamura atladın.” -> Bu da insanın günahı kadere atıp sorumluluktan kaçması hatasıdır (Cebriye).
Doğru Tavır (Ehl-i Sünnet):
İnsan demeli ki: “Rabbim! İyilikler, güzellikler Sen’in merhametindendir (Seni taşıyan O’dur). Kusurlar, günahlar benim nefsimdendir (Yaramazlık yapan sensin).”

5. Kaderin Rahatlığı: Gam ve Kederden Kurtulmak

Risale-i Nur, kadere iman etmenin psikolojik faydasını şöyle özetler: “Kadere iman eden, kederden emin olur.”
* Kader, insanın omuzlarındaki o ağır “gelecek kaygısı” yükünü alır. “Ben elimden geleni yaptım (irade), gerisi Rabbimin takdiridir (kader)” diyen insan, dünyanın en huzurlu insanıdır.
* Başarısız olduğunda ümitsizliğe düşmez, “Kaderde bir hikmet var” der. Başarılı olduğunda şımarmaz, “Rabbimin ikramıdır” der.

Netice: Sınırlarımız

Kader Risalesi bize haddimizi bildirir:
* Maziye (Geçmişe) Kader Nazarıyla Bak: Olan oldu, bunda bir hikmet var de, üzülme.
* Müstakbele (Geleceğe) İrade Nazarıyla Bak: Tembellik etme, çalış, iradeni kullan.
Maalesef insanlar bunu ters yapar; geçmişe “keşke şöyle yapsaydım” diye dövünür (iradeyi geçmişe karıştırır), geleceğe ise “nasılsa kaderimde ne varsa o olur” diye tembellik eder (kaderi geleceğe karıştırır).