Tesbitler – islam bilgi arşivi

Bazı anlar vardır ki her şey fazlasıyla sakin görünür. Hava durgun, rüzgâr hafif eser, deniz çarşaf gibidir. Ama bu sessizlik, yaklaşan fırtınanın habercisidir. Tabiatta meydana gelen olaylarda olduğu gibi, tarihte ve günümüzde de büyük değişimler genellikle bir “fırtına sessizliği” ile başlar.

Bugün dünyaya bakınca da benzer bir sessizlik hâkim. Ekonomik belirsizlikler, jeopolitik gerilimler, sosyal huzursuzluklar derinlerde kaynıyor ama henüz büyük bir patlama yaşanmadı. Peki, bu sessizlik gerçekten huzurun işareti mi, yoksa yaklaşan bir kasırganın habercisi mi?

Tarih Boyunca Fırtına Sessizliği Örnekleri

Tarih, büyük olaylardan önceki sessizliklerle doludur. Görünüşte sakin dönemlerin aslında büyük çalkantıların habercisi olduğunu birçok kez gördük.

Fransız Devrimi Öncesi (1789): Paris sokakları devrimden hemen önce zahiren sakindi. Ancak yoksulluk, adaletsizlik ve hoşnutsuzluk derinden büyüyordu. Bir gün Bastille hapishanesine yapılan baskın, tüm ülkeyi ateşe verdi.

I. Dünya Savaşı Öncesi (1914): Avrupa, savaş başlamadan önce ekonomik olarak büyüyordu ve büyük güçler arasında barış hâkimdi. Ama milliyetçilik, silahlanma yarışı ve diplomatik oyunlar, sessizliğin ardında kaynıyordu. Bir suikast tüm dünyayı savaşa sürükledi.

1929 Büyük Buhranı Öncesi: ABD ekonomisi hızla büyüyor, borsalar rekor seviyelere çıkıyordu. Ancak bu aşırı iyimserlik büyük bir çöküşü getirdi. Wall Street’teki sessiz refah, tarih boyunca görülen en büyük ekonomik krizlerden birinin habercisiydi.

II. Dünya Savaşı Öncesi (1939): Hitler’in Almanya’sı giderek güçlenirken Avrupa liderleri “yatıştırma politikası” ile durumu kontrol altında sandı. Ancak bu sakinlik, tarihin en büyük savaşlarından birine zemin hazırladı.

Günümüzde Fırtına Sessizliği Var mı?

Bugün de dünyada benzer bir sessizlik hissediliyor. Ancak bu sessizlik, gerçekten barış ve huzurun işareti mi, yoksa büyük bir çalkantının habercisi mi?

Küresel Ekonomi: Enflasyon dalgalı, piyasalar istikrarsız, ancak henüz büyük bir çöküş yaşanmadı. 2008 krizinden önce de benzer bir durgunluk vardı.

Jeopolitik Gerilimler: Orta Doğu, Asya ve Avrupa’da büyük güç mücadeleleri devam ediyor. Şu an büyük savaşlar olmasa da, bu sessizliğin sürdürülebilir olup olmadığı belirsiz.

Teknolojik ve Sosyal Değişimler: Yapay zekâ, otomasyon ve dijitalleşme hızla ilerliyor. Şimdilik her şey yolunda gibi görünüyor ama işsizlik, ahlaki problemler ve kontrolsüz gelişim ileride büyük toplumsal değişimler oluşturabilir mi?

Bireysel Hayatımızda Fırtına Sessizliği

Sadece dünya çapında değil, bireysel hayatlarımızda da “fırtına sessizliği” anları yaşarız. Bazen bir ilişkide her şey yolunda gibi görünür ama altı boşalmıştır. Bazen iş yerinde problemler görünmez, ama bir gün aniden patlak verir. Sağlığımızda, finansal durumumuzda veya psikolojimizde de benzer şekilde fırtına öncesi sessizlikler olabilir.

Sonuç: Sessizliği Doğru Okumak

Fırtına öncesi sessizlik her zaman huzurun göstergesi değildir. Bazen bu, yaklaşan büyük değişimlerin ve krizlerin habercisidir. Önemli olan, bu durgunluğun ardında neyin saklı olduğunu görebilmek ve hazırlıklı olmaktır.

Bugün dünya sahnesinde ve hayatımızda bir fırtına sessizliği mi yaşanıyor? Eğer öyleyse, fırtına kopmadan önce ne yapmalıyız?

-“Eskiden tehlikeler hariçten gelirdi; onun için mukavemet kolaydı. Şimdi tehlike içeriden geliyor. Kurt, gövdenin içine girdi. Şimdi, mukavemet güçleşti. Korkarım ki, cemiyetin bünyesi buna dayanamaz. Çünkü düşmanı sezmez. Can damarını koparan, kanını içen en büyük hasmını dost zanneder. Cemiyetin basiret gözü böyle körleşirse, iman kalesi tehlikededir.”

Tarih Boyunca “Turpun Büyüğü Heybede”

Tarih, küçük olayların büyük krizlere dönüşmesine dair ibretlik örneklerle doludur. Örneğin, I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi sadece bir suikastle başlamış gibi görünse de, aslında ardında yıllarca biriken emperyalist çıkar çatışmaları, ekonomik krizler ve milletler arasındaki gerginlikler vardı. Avusturya-Macaristan Veliaht Prensi Ferdinand’ın öldürülmesi sadece kıvılcımı çaktı, ama turpun büyüğü çoktan heybedeydi.

Benzer şekilde, Osmanlı’nın yıkılışı da sadece birkaç yılın meselesi değildi. Tanzimat’tan itibaren biriken ekonomik dengesizlikler, iç karışıklıklar, dış borçlar ve savaşlar, sonunda büyük çöküşü getirdi. Son darbeyi I. Dünya Savaşı vurdu, ama Osmanlı çoktan ağır hastaydı. Görünen ufak çatlakların ardında büyük kırılmalar gizliydi.

Günümüzde Turpun Büyüğü Nerede?

Bugün dünya çapında yaşanan olaylara bakınca da “Turpun büyüğü heybededir” sözü kulağa çalınıyor. Küresel ekonomi, enflasyon, savaşlar, enerji krizleri, iklim değişikliği derken, aslında karşı karşıya olduğumuz asıl büyük tehlikeler daha tam olarak kendini göstermedi.

Ekonomik dalgalanmalar: Bugün bazı ülkelerde enflasyon ve hayat pahalılığı gündemde. Ancak, büyük bir küresel kriz mi yaklaşıyor? 1929’daki Büyük Buhran da önce küçük finansal dalgalanmalarla başlamıştı.

Jeopolitik gerilimler: Bugün dünyada pek çok bölgede çatışmalar yaşanıyor. Ancak tarih, bize şunu gösteriyor: Büyük savaşlar, genellikle küçük gerilimlerin birikmesiyle patlak verir.

Teknoloji ve yapay zekâ devrimi: Bugün teknoloji hayatımızı kolaylaştırıyor ama gelecekte işsizlik, mahremiyet ihlalleri ve ahlaki problemler konusunda büyük krizler yaşanabilir mi?

Bireysel Hayatımızda “Turpun Büyüğü Heybede”

Sadece devletler ve toplumlar için değil, bireysel hayatlarımızda da bu söz büyük dersler verir. Günlük hayatta önemsiz gördüğümüz küçük hatalar, dikkatsizlikler, ihmal ettiğimiz sorumluluklar, ileride büyük sonuçlar doğurabilir. Sağlığımıza dikkat etmezsek yıllar sonra büyük hastalıklarla yüzleşebiliriz, küçük borçlar birikerek büyük mali krizlere dönüşebilir, ilişkilerde önemsiz sandığımız kırgınlıklar büyük kopuşların habercisi olabilir.

Sonuç: Küçük İşaretleri Dikkate Alalım

“Turpun büyüğü heybededir” demek, sadece büyük krizlerin geleceğini kabul etmek değil, aynı zamanda bu krizleri öngörerek önlem almak anlamına gelir. Tarihten ders almazsak, gelecekte aynı hataları tekrarlarız. Küresel, toplumsal ve bireysel düzeyde dikkatli olup küçük işaretleri görmeli, olabilecek büyük problemlere hazırlıklı olmalıyız. Çünkü çoğu zaman gerçek felaketler sessizce yaklaşır ve fark edildiğinde çok geç olabilir.

Sizce, bugünün dünyasında “turpun büyüğü” nerede saklı?

“Eskiden tehlikeler hariçten gelirdi; onun için mukavemet kolaydı. Şimdi tehlike içeriden geliyor. Kurt, gövdenin içine girdi. Şimdi, mukavemet güçleşti. Korkarım ki, cemiyetin bünyesi buna dayanamaz. Çünkü düşmanı sezmez. Can damarını koparan, kanını içen en büyük hasmını dost zanneder. Cemiyetin basiret gözü böyle körleşirse, iman kalesi tehlikededir.”

Hayatın en büyük sırlarından biri, ölümden sonra ne olacağıdır. İnsan aklı, bu sırrı çözmek için her daim merak içinde olmuştur. Dünyada yaşayan birinin, kabirdeki insanların halini keşfettiğini düşünelim. Bu kişi, ölüm sonrası yaşamın gerçekliğine tanıklık ederek hem kendisi için hem de diğer insanlar için ibret verici bir hikaye bırakır.

Kabir: Ahiretin İlk Durağı

Peygamber Efendimiz (s.a.v.), kabir hayatını şöyle tarif etmiştir:
“Şüphesiz kabir, ahiret duraklarının ilkidir. Eğer kişi bu duraktan kurtulursa, sonrası daha kolaydır. Eğer kurtulamazsa sonrası daha çetindir.” (Tirmizî, Kıyamet, 26).
Kabir, kişinin dünyada yaptıklarının ilk hesabını verdiği, ahirete geçişin başlangıç noktasıdır. Bu, insanların amellerine göre ya rahmetle dolup huzur buldukları ya da azapla dolup sıkıntı çektikleri bir mekandır.

Kabirdeki Halin Keşfi

Bir gün, merakla dolu bir dünyalı, kabirdeki insanların haline şahitlik etme fırsatı bulur. Bu kişi, kabirlerin sessiz sakin göründüğüne, ancak içeride bambaşka bir âlemin var olduğuna tanık olur. Görülen manzaralar ibret vericidir:

1. Salih Amellerle Dolu Kabirler
Bazı kabirler, nurla dolup taşmaktadır. İçindekiler, huzur ve mutluluk içindedir. Bu kişiler, dünyada iman ve güzel amellerle hayatlarını süslemiş, Allah’a karşı sorumluluklarını yerine getirmiş kimselerdir. Kabirlerinden yükselen sesler, şükür ve mutluluk doludur:
“Rabbimiz, bize vaat ettiğin nimetleri lütfettin. Sana hamd olsun!”
Bu sahne, dünyalıya şu ayeti hatırlatır:
“Şüphesiz, ‘Rabbimiz Allah’tır’ deyip sonra dosdoğru olanlar, onlara melekler iner: ‘Korkmayın, üzülmeyin, size vaat edilen cennetle sevinin.’” (Fussilet, 30).

2. Azap İçindeki Kabirler
Bazı kabirler ise karanlık ve sıkıntı içindedir. İçindekiler pişmanlık ve korku içinde kıvranmaktadır. Dünyada Allah’ın emirlerini hiçe sayan, insanlara zulmeden ya da gaflet içinde yaşayan kimseler, kabirde azap görmektedir. Onların feryatları yürekleri parçalar:
“Rabbim! Beni geri gönder, salih bir kul olayım!”
Ancak bu feryatlar nafiledir. Dünyalı, şu ayeti hatırlar:
“Onlardan birine ölüm gelip çattığında, ‘Rabbim, beni geri gönder ki terk ettiğim dünyada iyi işler yapayım!’ der. Hayır! Bu, onun söylediği bir sözden ibarettir.” (Müminun, 99-100).

İbret ve Dersler

Bu keşif, dünyalının hem kendi hayatını hem de diğer insanların yaşamlarını sorgulamasına sebep olur. Kabir hayatının gerçekliğini görmek, dünya hayatındaki sorumlulukların önemini daha net bir şekilde ortaya koyar. Şu gerçekler apaçık ortadadır:

1. Dünya Hayatı Bir İmtihandır
Dünyalı, kabirdeki insanların hallerinden, hayatın geçici ve sınav dolu olduğunu öğrenir. Dünya, ahiret için bir hazırlık yeridir ve herkes bu imtihanı başarıyla tamamlamaya çalışmalıdır.

2. Salih Amellerin Önemi
Kabirlerinde huzur içinde olanların durumları, dünyalının dikkatini çeker. Namaz, sadaka, güzel ahlak, yardımlaşma ve Allah’a olan bağlılık, kabirde insanın yanında olan en önemli şeylerdir.

3. Gafletin Pişmanlığı
Azap içindeki kabirler ise dünyalıyı derinden etkiler. Gafletle geçirilen bir ömrün, sadece pişmanlık getirdiğini anlar. Bu durum, şu ayeti hatırlatır:
“O gün kişi, kendi elleriyle yaptığı her şeyin karşılığını görür ve inkâr eden, ‘Keşke toprak olsaydım!’ der.” (Nebe, 40).

Sonuç

Kabirdekilerin halini keşfeden dünyalı, hayatın değerini anlamış ve bu ibret dolu deneyimden derin bir ders almıştır. İnsan, dünya hayatını sadece geçici zevkler için değil, ahiret için bir hazırlık olarak görmelidir. Kabirde huzur bulmak isteyen, dünyada Allah’ın emirlerine uygun yaşamalı ve salih amellerle hayatını süslemelidir.

Rabbim bizleri kabir azabından korusun ve ahiret yurdunda huzur ve mutluluk içinde olanlardan eylesin.

Ahiret, herkesin dünya hayatındaki amellerinin karşılığını göreceği bir hesap günüdür. Bu hesapta sırat köprüsü, insanın cennete ya da cehenneme ulaşmasını belirleyen kritik bir geçittir. Sırat, kıldan ince ve kılıçtan keskin olarak tarif edilen bir yol olup, müminler için kolaylaştırılacağı gibi günahkâr ve inkârcılar için son derece zor bir imtihan olacaktır. Sırattan geçerken cennete varmak yerine cehenneme düşmek ise, insanoğlu için en büyük hüsran ve pişmanlıktır.

Sırat Köprüsü: Son Hesabın Yolu

Peygamber Efendimiz (s.a.v.), sırat köprüsünü şu şekilde tarif etmiştir:
“Cehennem üzerine sırat köprüsü kurulur. O kıldan ince, kılıçtan keskindir…” (Tirmizi, Kıyamet, 9).
Bu köprü, herkesin dünyada yaptıklarının bir yansımasıdır. Müminler sırattan hızla geçerken, günahkârlar zorluk çekecek ve bazıları cehenneme düşecektir. Cehenneme düşmek, insanın dünyadaki hatalarının ve gafletinin acı bir sonucudur.

Sırattan Cehenneme Düşmek: Günahların Bedeli

Sırattan geçerken cehenneme düşenlerin en büyük pişmanlığı, dünyada kendilerine verilen fırsatları değerlendirememiş olmalarıdır. Kur’an’da bu duruma işaret eden birçok ayet vardır:
“O gün günahkârlar, Rablerinin huzuruna zincirlerle bağlı olarak götürülür.” (İbrahim, 49).
Cehenneme düşenler, dünyadaki hatalarının farkına varır; ancak bu farkındalık artık bir fayda sağlamaz.

Günahların Ağır Yükü

Cehenneme düşmenin en büyük sebebi, dünya hayatında Allah’ın emirlerine karşı gelmek ve günah işlemekten kaçınmamaktır. İnsan, sırattan geçerken dünyadaki amellerinin yükünü taşır. Günahlarla dolu bir hayat, bu köprüyü geçmeyi imkânsız hale getirir:
“Onlar kendi ağırlıklarıyla beraber, saptırdıkları kimselerin ağırlıklarını da taşıyacaklar. Dikkat edin! Ne kötü bir yüktür o!” (Nahl, 25).
Bu ayet, insanın hem kendi günahlarının hem de başkalarını saptırmanın bedelini ödeyeceğini açıkça belirtir.

İman Eksikliği ve Amelsizlik

Sırattan cehenneme düşenlerin bir diğer özelliği, sağlam bir iman ve salih amellerden yoksun olmalarıdır. Peygamberimiz (s.a.v.), iman olmadan sıratı geçmenin mümkün olmadığını bildirmiştir. Ayrıca namaz gibi ibadetlerin ihmali de sıratta zorluk çekeceğimizin bir işareti olabilir:
“İlk sorguya çekileceğiniz şey namazdır. Eğer o düzgün olursa, diğer amelleriniz de düzgün olur.” (Tirmizi, Salat, 188).

Cehenneme Düşenlerin Pişmanlığı

Cehenneme düşenlerin en büyük azabı, hem fiziksel hem de manevi bir pişmanlık yaşamalarıdır. Kur’an’da onların feryatları şöyle dile getirilir:
“‘Ey Rabbimiz! Bizi buradan çıkar ki, yaptıklarımızdan başka salih bir amel işleyelim.’ (Onlara denilir ki:) ‘Size düşünüp öğüt alacak kimsenin öğüt alabileceği kadar bir ömür vermedik mi?’” (Fatır, 37).
Bu ayet, cehenneme düşenlerin pişmanlık içinde yalvaracaklarını ancak artık dönüşün mümkün olmadığını vurgular.

Dünyadaki Seçimler ve Ahiret Yolu

Sırattan cehenneme düşmemek için dünya hayatında yapılan seçimlerin önemi büyüktür. İman etmek, Allah’a kulluk etmek, haramlardan sakınmak ve salih ameller işlemek, sırattan geçişi kolaylaştırır. Aksi halde gaflet, dünyevî tutkular ve günahlarla dolu bir hayat, insanı ebedi azaba sürükler. Kur’an bu konuda bizleri şöyle uyarır:
“Kim, Rabbinin huzuruna suçlu olarak gelirse, şüphesiz onun için cehennem vardır.” (Taha, 74).

İbret ve Uyanış

Sırat köprüsü ve cehenneme düşme hakikati, insana hayatını yeniden gözden geçirme fırsatı sunar. Bu dünya, ahiretin tarlasıdır. Her an bir fırsattır ve her fırsat, insanı ya cennete yaklaştırır ya da cehenneme sürükler. Rabbimiz bizleri şu ayetle uyarır:
“Rabbinizden bir mağfirete ve genişliği göklerle yer kadar olan, Allah’a karşı gelmekten sakınanlar için hazırlanmış cennete koşun.” (Al-i İmran, 133).

Sonuç

Sırat köprüsünden cehenneme düşmek, insanoğlu için en büyük kayıptır. Bu kayıp, dünya hayatında Allah’a kulluktan uzaklaşmak ve gaflet içinde yaşamaktan kaynaklanır. Ancak hâlâ vakit varken tevbe etmek, imanımızı güçlendirmek ve salih amellerle hayatımızı süslemek mümkündür. Rabbim bizleri sırat köprüsünden kolayca geçip cennet nimetlerine kavuşanlardan eylesin.

Kur’an-ı Kerim, İslam’ın temel kaynağı ve insanlığa yol gösterici ilahi bir kitaptır. Onu doğru bir şekilde anlamak, sadece dil bilgisiyle değil, aynı zamanda bütüncül bir yaklaşım ve doğru yöntemlerle mümkündür. Peki, Kur’an’ı anlamada hangi metotlar izlenmelidir?

1. Samimi ve Halis Bir Niyetle Başlamak

Kur’an’ı anlamanın ilk şartı, samimi bir niyetle onu okumaktır. Kur’an, sadece entelektüel bir metin değil, insanın dünya ve ahiret saadeti için rehberlik eden ilahi bir kelamdır. Allah’ın hidayetine ulaşmak isteyen bir kalple ona yönelmek gerekir:
“Şüphesiz bu Kur’an, en doğru yola iletir…” (İsra, 9)

2. Arapça Bilgisi ve Kelimelerin Anlamını Kavramak

Kur’an’ın dili Arapçadır ve bu dili bilmek, anlamaya büyük katkı sağlar. Ancak herkesin Arapça öğrenmesi mümkün olmayabilir. Bu durumda, güvenilir meal ve tefsirlerden faydalanarak Kur’an’ın mesajını doğru anlamaya çalışmak gerekir.

3. Kur’an’ı Bütüncül Olarak Ele Almak

Kur’an’ı anlamak için onu parça parça değil, bir bütün olarak değerlendirmek önemlidir. Bir ayeti yorumlarken, o ayetin bağlamı ve diğer ayetlerle olan ilişkisi dikkate alınmalıdır. Kur’an’da birçok konu farklı surelerde ele alınır ve açıklamalar birbirini tamamlar.

4. Tefsirlerden ve Güvenilir Kaynaklardan Yararlanmak

Kur’an’ın bazı ayetleri açık ve anlaşılırken, bazıları daha derin anlamlar ihtiva eder. Bunları doğru anlamak için sahih tefsirlere başvurmak gerekir. İslam âlimlerinin klasik ve modern tefsirleri, ayetlerin iniş sebepleri, tarihi bağlamları ve yorumları hakkında bilgi sunar.
Bazı önemli tefsirler:

Taberî Tefsiri (Tarihsel bağlamı anlamada önemli)

İbn Kesir Tefsiri (Hadislerle desteklenen yorumlar ihtiva eder)

Elmalılı Hamdi Yazır Tefsiri (Dil ve mana açısından geniş açıklamalar yapar)

Fî Zılâlil Kur’an (Seyyid Kutub) (Sosyolojik ve günümüz meselelerine yönelik analizler içerir)

Risale-i Nur Külliyatı (Bediüzzaman)
Aklı ve nakli deliller muvacehesinde ele alır.

5. Sebeb-i Nüzûl Bilgisi ile Ayetleri Değerlendirmek

Bazı ayetler belli bir olay üzerine inmiştir. Bu olayları bilmeden ayetleri yorumlamak eksik olabilir. Ayetlerin iniş sebeplerini (sebeb-i nüzûl) anlamak, onları doğru yorumlamaya katkı sağlar.

6. Peygamber Efendimiz’in (s.a.v) Sünnetini ve Hadisleri Dikkate Almak

Kur’an’ın en iyi açıklayıcısı Peygamber Efendimiz’dir. Onun sözleri ve uygulamaları, Kur’an’ı nasıl anlayıp yaşadığımızı belirler. Peygamberimizin Kur’an’ı nasıl açıkladığını görmek için hadis kaynaklarına başvurmak önemlidir.

7. Akıl ve Kalp Dengesi ile Okumak

Kur’an’ı anlamak için sadece bilgi değil, aynı zamanda gönül açıklığı ve hikmet gerekir. Kur’an’ın üzerinde düşünmek, hazmetmek ve hayatımıza uygulamak, anlamanın en önemli boyutudur.

8. Günümüz Dünyasıyla Bağlantı Kurarak Anlamak

Kur’an, her çağın insanına hitap eder. Ayetleri bugünün dünyasına nasıl uyarlanabileceğini düşünerek okumak, Kur’an’ın evrensel mesajını daha iyi kavramamızı sağlar. Ancak bu yapılırken ayetlerin bağlamından koparılmaması gerekir.

Sonuç: Kur’an Sadece Okunmak İçin Değil, Yaşanmak İçindir

Kur’an’ı anlamak, sadece ilmi bir çaba değil, aynı zamanda bir hayat rehberi edinme sürecidir. Onu anlamak için samimi bir niyet, doğru kaynaklar ve sürekli bir çaba gerekir. Kur’an bize sadece bilgi sunmaz; aynı zamanda onu hayatımıza nasıl uygulayacağımızı da öğretir.

İnsan, dünya hayatında çeşitli meşguliyetler ve hedefler peşinde koşarken, ölümü çoğu zaman unutmaya meyillidir. Oysa ölüm, her nefis için kaçınılmaz bir gerçektir. Yüce Allah Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurur:

“Her nefis ölümü tadacaktır. Sonra bize döndürüleceksiniz.” (Ankebut, 57)

Bu ayet, insanın ölümden kaçamayacağını ve asıl dönüşün Allah’a olacağını hatırlatmaktadır. Peki, öldüğümüzde işimiz gerçekten bitmiş olur mu? Yoksa kabristandaki sessizlik, aslında bir başlangıcın işareti midir?

Kabristan: Dünya Hayatının Sonu mu, Ahiretin Başlangıcı mı?

Kabristan, dışarıdan bakıldığında sessiz ve hareketsizdir. Ancak İslam inancına göre orası, ebedi hayatın ilk durağıdır. Peygamber Efendimiz (s.a.v), kabir hayatının önemini şu sözleriyle ifade etmiştir:

“Kabir, ahiret duraklarının ilkidir. Eğer kişi bu duraktan kurtulursa, ondan sonrası daha kolaydır. Eğer kurtulamazsa, ondan sonrası daha çetindir.” (Tirmizî, Zühd, 5)

Bu hadis, kabir hayatının sanıldığı gibi bir son değil, aksine büyük bir imtihanın başlangıcı olduğunu göstermektedir. İnsan, öldüğünde dünyadaki malını, makamını ve yakınlarını geride bırakır. Ancak yanında götürebileceği tek şey, iman ve amelleridir.

İşini Bitirmiş Olanlar Kimlerdir?

Dünya hayatında işini bitirmiş olduğunu zanneden nice insanlar, ölümle birlikte asıl hesabın yeni başladığını fark edeceklerdir. Kabristanda yatanlar için asıl soru şudur: Gerçekten işimizi bitirmiş olarak mı öldük, yoksa asıl sorumluluğumuz yeni mi başlıyor?

İslam’a göre, hayatta yapılan her şeyin bir karşılığı vardır:

Eğer kişi Allah’a iman etmiş ve güzel ameller işlemişse, kabir onun için bir cennet bahçesi olur.

Eğer isyan içinde yaşamış, Allah’ın emirlerine kulak asmamışsa, kabir onun için cehennem çukurlarından bir çukur haline gelir.

Peygamber Efendimiz (s.a.v), bu gerçeği şu hadis-i şerifle açıklar:

“Kul öldüğünde, amel defteri kapanır. Ancak üç şey onun için sevap kazandırmaya devam eder: Sadaka-i cariye (devam eden hayır), kendisinden faydalanılan ilim ve kendisine dua eden hayırlı bir evlat.” (Müslim, Vasiyyet, 14)

Bu hadisten anlıyoruz ki, bazı insanlar öldükten sonra bile işlerini tamamlamamış olur. Dünyada yaptıkları hayır işleri, yetiştirdikleri nesiller ve geride bıraktıkları faydalı ilimler sayesinde sevap kazanmaya devam ederler.

Kabristanda Yatıp da İşini Gerçekten Bitirmiş Olanlar

Dünya hayatında gaflet içinde olup da ahireti unutanlar, kabirde ilk sorguya çekildiklerinde işlerinin aslında bitmediğini anlayacaklardır. Ancak, dünya hayatında Allah’ın rızasını kazanmış, helal bir ömür sürmüş ve hayırlı işler yapmış kimseler için iş gerçekten tamamlanmış olabilir.

Allah Kur’an’da bu bahtiyar kullardan şöyle bahseder:

“Onlara, ‘Selam olsun size! Yaptıklarınıza karşılık olarak cennete girin’ denilir.” (Nahl, 32)

Gerçek anlamda işini bitirmiş olanlar, dünya hayatında Allah’ın rızasını kazanmış ve ahirette ebedi saadete ulaşanlardır.

Sonuç: Kabristan Bir Son Değil, Yeni Bir Başlangıçtır

Kabristan, dünya hayatının son durağı gibi görünse de, aslında sonsuz ahiret hayatının ilk adımıdır. Orada yatanlar için hesap henüz tamamlanmış değildir. Ya amel defterleri hayırla kapanmış olacak ya da yapılan kötülüklerin pişmanlığı içinde hesap günü beklenecektir.

Bu yüzden her insan, ölüm gelmeden önce kendini hesaba çekmeli ve şu soruyu sormalıdır:

“Öldüğümde gerçekten işimi tamamlamış olacak mıyım, yoksa ahiret hayatında pişmanlık duyacak mıyım?”

Hakiki Türk ve Zulmetmeyen Ruh

Tarih, milletlerin karakterini sadece zaferleriyle değil, aynı zamanda adalet anlayışlarıyla da şekillendirir. Türk milletinin binlerce yıllık geçmişine bakıldığında, adalet, merhamet ve hoşgörünün en temel değerler arasında olduğu görülür. “Ben bakıyorum; kim bana zulmediyor, dikkat ediyordum, onlar katiyen Türk değillerdir. Çünkü, hakiki Türklerde zulmetmek damarı yoktur…” sözü, bu tarihi karakterin en güzel özetlerinden biridir.

Türk’ün Adalet Anlayışı

Türk tarihinde, yönetim anlayışı her zaman adalet üzerine kurulmuştur. Orhun Yazıtları’ndan Osmanlı’nın hoşgörü politikalarına kadar birçok örnek, Türklerin zulmetmekten kaçındığını, bilakis adalet dağıtan bir millet olarak tanındığını gösterir.

Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah’ın “Bizim devletimizde herkes dininde ve inancında serbesttir” sözü, Türklerin adalet anlayışını yansıtan önemli bir örnektir. Yine Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi’nin vasiyetinde yer alan “İnsanı yaşat ki devlet yaşasın” düsturu, yönetimde adaletin ne denli önemli olduğunu gösterir. Osmanlı’nın fethettiği topraklarda insanların dinlerine, dillerine ve kültürlerine dokunulmaması da bu anlayışın sonucudur.

Zulmeden Kimdir?

Hakiki Türk’ün zulmetmeyeceği fikri, aslında bir milletin öz değerlerini ve ahlaki kodlarını anlatır. Zulmetmek, adaletten sapmaktır. Tarih boyunca zalimlerin ortak özelliği, insani değerlerden uzak, bencil ve menfaatçi bir yaklaşım sergilemeleridir. Gerçek Türk, bu tür bir anlayışa sahip olamaz; çünkü Türklüğün mayasında vicdan, merhamet ve adalet vardır.

Zulmedenler, her zaman bireysel çıkarlarını toplumun huzurunun önüne koyanlardır. Onlar, makam ve servet hırsıyla gözleri kör olmuş, insaniyeti unutmuş olanlardır. Türk tarihine baktığımızda, zulmeden yöneticilerin eninde sonunda halk tarafından reddedildiğini, adaletten sapmanın uzun vadede yok oluşa sebep olduğunu görürüz.

Hakiki Türk Kimdir?

Hakiki Türk, mazluma kalkan olan, adaleti her şeyin üstünde tutan, düşmanına bile insanca davranan kişidir. Bu karakter, sadece devlet yönetiminde değil, gündelik hayatta da kendini gösterir. Bir Türk’ün ahlaki duruşu, onun zulmetmeyeceğini, bilakis haksızlığa karşı duracağını kanıtlar.

Bugün de gerçek bir Türk, hangi coğrafyada olursa olsun, mazlumun yanında durur, haksızlığa sessiz kalmaz ve zulmetmeyi bir insanlık suçu olarak görür. Hakiki Türk ruhu, asırlar boyunca ne Moğol istilalarında ne de modern çağın sömürgeci düzeninde zalimleşmemiştir.

Sonuç: Adaletin Mirası

Bu söz, sadece bir milletin karakterini anlatmakla kalmaz, aynı zamanda insan olmanın erdemini de hatırlatır. Zulmetmek, aslı ne olursa olsun, ahlaki zayıflıktan doğar. Hakiki Türk, zulmetmez; çünkü Türk ruhu, vicdanın, adaletin ve merhametin temsilcisidir.

Bu yüzden, bugün ve her zaman, zulmün kimden geldiğine değil, kimin adaleti savunduğuna bakılmalıdır. Hakiki Türk, her çağda adaletin yanında olan, mazlumu koruyan ve zalime karşı dimdik duran kişidir.

**Muhyiddin İbn Arabî ve “Âyetü’l-Kübrâ” Perspektifinde Yaratılışın Aynası**
İbn Arabî’nin zikrettiği *”Mahlûkatı yarattım ki bana bir âyine olsun ve o âyinede cemalimi göreyim”* sözü, onun varlık ve yaratılış metafiziğinin özünü yansıtır. Bu ifade, meşhur kudsî hadis olan *”Küntü kenzen mahfiyyen fe ahbebtü en u‘rafe fe halaktü’l-halka”* (Ben gizli bir hazine idim; bilinmeyi istedim, bu yüzden mahlûkatı yarattım) hadisinin tefsiri mahiyetindedir. İbn Arabî’nin bu yaklaşımı, Vahdet-i Vücûd (Varlığın Birliği) doktriniyle derin bir bağlantı içindedir. Aynı tema, Bediüzzaman Said Nursî’nin *İşârâtü’l-İ’câz* eserinde de farklı bir üslupla ele alınır. İşte bu iki büyük düşünürün perspektifinden konunun izahı:

### **1. İbn Arabî’nin Metafizik Aynası: Tecelli ve Vahdet**
– **Ayna Metaforu**: İbn Arabî’ye göre Allah, mutlak güzelliğini (cemâl) ve isimlerinin tecellilerini görmek için âlemi bir ayna olarak yaratmıştır. Her mahlûk, O’nun bir isminin veya sıfatının tezahürüdür. İnsan ise bu aynanın en mükemmel parçasıdır (*aynetü’l-âlem*).
– **Vahdet-i Vücûd**: Yaratılış, Hakikat-i Muhammediye (İlâhî Hakikatin İlk Tecellisi) vasıtasıyla zuhur eder. İbn Arabî, *”Hak, halkın aynasıdır; halk da Hakk’ın aynasıdır”* (Fusûsü’l-Hikem) der. Bu, zâhir ile bâtının birliğini ifade eder.
– **Kendini Bilme Arzusu**: Allah’ın “bilinmeyi sevmesi”, kendi kemâlâtını müşahede etme iradesidir. İnsan, bu müşahedenin en şuurlu aracıdır.

### **2. Bediüzzaman’ın Teleolojik Yaklaşımı: İşârâtü’l-İ’câz’da Âyetler**
– **Kâinat Kitabı**: Nursî, *İşârâtü’l-İ’câz*’da kâinatı bir “âyetler mecmuası” olarak niteler. Her varlık, Allah’ın isimlerine işaret eden birer delildir. Örneğin, güneş *”Hakîm”* ismine, denizler *”Rahmân”* ismine ayna olur.
– **Hikmet ve Gaye**: Yaratılışın temel hikmeti, Allah’ın tanınmasıdır (*marifetullah*). Nursî, bu noktada İbn Arabî ile aynı hedefe işaret eder, ancak üslubu daha çok akıl, mantık ve Kur’ânî perspektifle sınırlıdır.
– **İnsanın Konumu**: İnsan, *şuur sahibi bir âyine* olarak yaratılmıştır. Ona verilen akıl ve kalp, Hakk’ı tanıma ve sevme kabiliyetinin araçlarıdır.

### **3. Benzerlikler ve Farklılıklar**
| **İbn Arabî** | **Bediüzzaman** |
|—————-|——————|
| Ontolojik (Varlığın özüne odaklı) | Teleolojik (Hikmet ve gayeye odaklı) |
| Mistik ve felsefi derinlik | Kur’ân merkezli ve akılcı izahlar |
| Vahdet-i Vücûd vurgusu | Vahdet-i Şuhûd (Görünenlerin birliği) yaklaşımı
| Tecelli ve zuhur temelli | İsbât-ı Sâni (Yaratıcıyı ispat) temelli |

### **4. Teolojik Hassasiyetler ve Sentez**
– **İbn Arabî’ye Yöneltilen Eleştiriler**: Bazı âlimler, Vahdet-i Vücûd’un panteizm ile karıştırılabileceğini söyler. Ancak İbn Arabî, *”Halk, Hakk’ın gölgesidir; Hakk’ın kendisi değil”* diyerek bu riski bertaraf eder.
– **Nursî’nin Denge Arayışı**: Nursî, İbn Arabî’nin derinliklerini “hakikat-ı hal” olarak kabul eder, ancak avamın idraki için daha sade ve Kur’ânî bir dil kullanır. *”Her şey O’nu gösterir, fakat O değildir”* prensibiyle aşırı yorumları önler.
– **Ortak Mesaj**: Her iki düşünür de mahlûkatın Allah’ın isimlerine birer ayna olduğunu vurgular. İnsanın vazifesi, bu aynayı şuurla temizlemek ve Hakk’ı müşahede etmektir.

### **5. Sonuç: Ayna Metaforunun İki Yansıması**
İbn Arabî ve Bediüzzaman, aynı hakikati farklı merceklerle ele alır:
– **İbn Arabî**, varlığın özünde Hakk’ın tecellisini görür ve insanı “kâmil âyine” olarak tanımlar.
– **Bediüzzaman**, bu tecelliyi Kur’ân’ın rehberliğinde akıl ve kalp ile idrake davet eder.

Sırat Köprüsü, İslam inancına göre ahiret gününde herkesin geçmek zorunda olduğu, cennete veya cehenneme giden yolun bir parçasıdır. Bu köprü, herkesin dünyada yaptığı amellerin bir terazisi, imanın bir sınavıdır. İnsan, bu köprüde dünyadaki hayatının hesabını verecek; iman ve salih amellerle donanmış olanlar cennete ulaşırken, günahlarının ağırlığı altında ezilenler cehenneme düşecektir.

Sırat Köprüsü Nedir?

Peygamber Efendimiz (s.a.v.) sırat köprüsünü şöyle tarif eder:
“Sırat, kıldan ince, kılıçtan keskindir.” (Tirmizi, Kıyamet, 9).
Bu ifade, sırat köprüsünün geçilmesinin ne kadar zor olduğunu ve cennete ulaşmanın büyük bir çaba gerektirdiğini gösterir. Köprünün inceliği, dünya hayatındaki hassas dengeyi temsil eder: İmanla ve takva ile yaşayanlar bu köprüyü kolaylıkla geçerken, günaha dalanlar için bu yol son derece zorlu olacaktır.

Sırat Köprüsünde Geçen Anlar

Sırat köprüsünden geçiş anı, insanın ahiret yolculuğunda en kritik dönemeçlerden biridir. Kur’an, bu anı şu şekilde anlatır:
“Rabbinizden korkup sakınanlar ise bölük bölük cennete sevk edilir.” (Zümer, 73).
İyi amellerle donanmış olanlar sıratı hızla ve güvenle geçerken, günahkâr olanlar zorlanır, hatta cehenneme düşer. Peygamberimiz (s.a.v.), müminlerin sırattan geçiş hızını şu şekilde belirtir:
“Kimisi göz açıp kapayıncaya kadar geçer, kimisi şimşek gibi, kimisi rüzgar gibi, kimisi kuş gibi hızla geçer…” (Buhari, Rikak, 52).
Bu farklılık, insanların dünya hayatında yaptıkları amellerin bir yansımasıdır.

Sırattan Geçmek İçin Ne Gerekir?

Sırattan geçiş, dünya hayatında yapılan hazırlığa bağlıdır. Bu hazırlık, iman ve salih amellerle gerçekleşir. Kur’an’da şöyle buyrulur:
“Kim zerre miktarı hayır işlerse, onu görür. Kim de zerre miktarı şer işlerse, onu görür.” (Zilzal, 7-8).
Her insan, sırattan geçerken dünya hayatında yaptığı en küçük iyiliğin bile karşılığını bulacak ve en küçük kötülüğün bile hesabını verecektir.

İman: Sırattan Geçişin Anahtarı

Sırattan geçebilmek için öncelikli şart, sağlam bir imandır. Allah’a ve ahiret gününe inanan, O’nun emirlerine uygun bir hayat yaşayan kişi, bu yolda güvenle ilerleyecektir. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) buyurur ki:
“Ümmetimden sırattan ilk geçenler, namazlarına devam edenlerdir.” (Taberani, El-Mucemu’l-Kebir).
Bu hadis, ibadetlerin ve Allah’a olan bağlılığın sırat köprüsünde ne kadar önemli olduğunu gösterir.

Güzel Ahlak ve Salih Ameller

Dünya hayatında işlenen salih ameller, sırattan geçişi kolaylaştırır. Sadaka vermek, iyilik yapmak, insanlara faydalı olmak, Allah’ın rızasını kazandıracak her türlü davranış, sıratta bir ışık ve destek olacaktır. Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
“Kişinin sırattan geçmesine yardım eden şeylerden biri de komşularına karşı güzel davranışlarıdır.”

Cennete Giden Yolun Müjdesi

Sırat köprüsünü geçen müminler, cennetin kapısına ulaştıklarında tarifsiz bir mutluluğa kavuşurlar. Dünya hayatındaki zorlukları ve fedakarlıkları unutarak ebedi saadet yurduna adım atarlar. Kur’an, cennete giren müminlerin halini şöyle tasvir eder:
“Orada onların gönüllerinde kinden eser bırakmadık. Altlarından ırmaklar akar. ‘Hamd olsun bizi bu nimetlere eriştiren Allah’a!’ derler.” (Araf, 43).

Sonuç: Sırat Köprüsü ve Hayatın Hesabı

Sırat köprüsünden geçiş, insanın dünya hayatındaki imtihanının bir sonucudur. Cennete ulaşmak isteyen kişi, bu dünyada iman ve güzel amellerle hayatını süslemelidir. Sırat, bizlere hayatın ne kadar değerli ve ahiret hazırlığının ne kadar önemli olduğunu hatırlatır. Rabbim bizleri sıratı kolayca geçenlerden ve cennet nimetlerine kavuşanlardan eylesin.

Cennet, Allah’ın salih kullarına vaat ettiği ebedi huzur ve mutluluk yurdudur. Orada acı, hüzün, sıkıntı ya da pişmanlık yoktur. Cennette geçirilen bir gün bile, dünya hayatının tüm yorgunluklarını, acılarını ve eksikliklerini unutturur. Bu yüce makam, Kur’an ve hadislerde sıkça tasvir edilir; müminlere, ebedi saadetin nasıl bir nimet olduğunu düşündürerek ahiret bilinci kazandırır.

Cennette Geçen Bir Günün Özellikleri

1. Sonsuz Huzur ve Rahatlık
Cennette ne yorgunluk ne de mutsuzluk vardır. Allah, cennet nimetlerini şu şekilde açıklar:
“Orada ne bir yorgunluk hissederler, ne de oradan çıkarılırlar.” (Hicr, 48).
Dünyada insanı huzursuz eden kaygılar, korkular ve ihtiyaçlar cennette yoktur. Oradaki bir gün, insanın en güzel hayallerinin bile ötesinde bir huzur sunar.

2. Eşsiz Nimetler ve Lezzetler
Cennet, dünya hayatında hayal edilemeyecek kadar güzel nimetlerle doludur. Her türlü yiyecek, içecek ve güzellik orada müminlerin emrine sunulmuştur. Kur’an’da şöyle buyrulur:
“Canların çektiği, gözlerin hoşlandığı ne varsa orada onlarındır. Siz orada ebedî kalacaksınız.” (Zuhruf, 71).
Cennette bir gün geçirmek, insanın dünyada arayıp da bulamadığı tüm tatmin ve mutluluğu ona sunar.

3. Sevdiklerle Birlikte Olma Nimeti
Cennet, aynı zamanda sevdiklerinle birlikte geçirilecek sonsuz bir mutluluk yurdudur. Dünya hayatında Allah’ın rızasını kazanmış aile bireyleri ve dostlar, orada bir araya gelir. Allah, bu büyük nimeti şöyle müjdeler:
“İman eden ve zürriyetleri de imanla kendilerine tâbi olan kimseler var ya, işte biz onların nesillerini de kendilerine katarız.” (Tûr, 21).
Sevdikleriyle bir arada olmak, cennetteki bir günü daha anlamlı ve güzel kılar.

4. Rabbini Görmenin Eşsiz Nimeti
Cennette müminlerin en büyük saadeti, Allah’ın cemalini görmek olacaktır. Bu, tüm nimetlerin ötesinde bir mutluluk kaynağıdır. Kur’an’da bu büyük nimet şöyle ifade edilir:
“O gün, yüzler parlak, Rablerine bakmaktadır.” (Kıyamet, 22-23).
Cennette bir gün, Allah’ın cemalini görmekle tamamlandığında, müminlerin kalpleri tarifsiz bir huzurla dolar.

Cennette Zaman Kavramı

Cennette zamanın dünya ile kıyaslanması mümkün değildir. Dünya hayatında saatler, günler ve yıllar hızla geçerken, cennette geçen bir gün bile ebediyetin bir parçasıdır. Orada zaman kaygısı yoktur, çünkü sonsuzluk içinde geçen her an, müminler için bir sevinç vesilesidir.

İbret ve Düşünce

Cennette bir gün geçirmek, insanın dünya hayatında yaptığı tercihlere bağlıdır. Kur’an ve sünnet, bizlere cennet yolunu açıkça gösterir: İman etmek, salih ameller işlemek, insanlara karşı güzel ahlakla davranmak ve Allah’ın rızasını kazanmaya çalışmak. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
“Cennette, gözlerin görmediği, kulakların işitmediği ve insanın aklına bile gelmeyen nimetler vardır.” (Buhari, Tefsir, 32).

Sonuç

Cennette geçen bir gün, insanın dünya hayatında ulaşabileceği hiçbir mutlulukla kıyaslanamaz. Bu tasvirler, müminlerin ahiretteki gerçek saadet yurdunu düşünerek dünya hayatında ona layık bir yaşam sürmesi için birer hatırlatmadır. Rabbim bizlere, cennet nimetlerinden faydalanmayı ve orada ebediyen kalmayı nasip etsin.

Ahiret, dünya hayatının sonrasında insanın yaptıklarının karşılığını bulacağı ebedi bir diyardır. Cennet, Allah’ın rızasına erenlerin ödüllendirildiği sonsuz nimet yurduyken, cehennem ise O’nun emirlerine karşı gelenlerin cezalandırıldığı azap mekânıdır. Cehennem, sadece fiziksel acının değil, aynı zamanda pişmanlık ve manevi ızdırabın da yaşandığı bir yerdir. Kur’an-ı Kerim’de cehennem azabının şiddeti ve orada geçen zamanın dayanılmazlığı, insanı derin düşüncelere sevk eder.

Cehennemde Zaman Kavramı

Kur’an’da cehennemde geçen zamanın uzunluğu ve ağırlığı şöyle ifade edilir:
“Onlar orada, gökler ve yer durdukça kalacaklardır…” (Hud, 107).
Bu ifade, cehennemin ebedi bir azap yurdu olduğunu gösterir. Ancak cehennemlikler için orada geçen her an, dayanılması zor bir acıyla doludur. İnsan, dünya hayatında birkaç saniyelik bir yanık acısına bile dayanamazken, cehennemdeki bir günün ağırlığını düşünmek bile korku ve ibret vericidir.

Cehennemde Geçen Bir Günün Manzarası

Cehennem azabını tarif eden ayetler, oradaki bir günün ne kadar dehşet verici olduğunu gözler önüne serer:

1. Fiziksel Azap:
Cehennemdeki en ağır azaplardan biri, bedenin sürekli olarak yanması ve yeniden yaratılmasıdır. Kur’an bu durumu şöyle tarif eder:
“Derileri yanıp döküldükçe, azabı tatmaları için onları başka derilerle değiştiririz.” (Nisa, 56).
Bu, cehennem azabının sürekliliğini ve dayanılmazlığını gösterir. Her yanış bir son değil, azabın yeniden başlamasıdır.

2. Manevi Pişmanlık:
Cehennemde geçen bir günün diğer bir yönü de, kişinin yaptığı hataların farkına varması ve geri dönmek için duyduğu çaresiz arzudur. Ancak artık dönüş yolu kapanmıştır:
“Orada feryat ederler: ‘Ey Rabbimiz! Bizi buradan çıkar, yaptıklarımızdan başka salih bir amel işleyelim.’ (Onlara şöyle denir:) ‘Size, düşünüp öğüt alacak kimsenin öğüt alabileceği kadar bir ömür vermedik mi?’” (Fatır, 37).
Bu ayet, cehennemliklerin pişmanlık içinde kıvrandığını ancak dünyadaki gafletlerinin bedelini ödediklerini ifade eder.

3. Ruhsal Azap:
Cehennemdeki bir gün, yalnızca fiziksel acılarla değil, aynı zamanda ruhsal bir boşluk ve karanlıkla geçer. Allah’tan uzak olmanın verdiği ıstırap, azabı daha da ağırlaştırır. İnsan, dünyada Allah’ın rahmetinden yararlandığı her anın kıymetini o zaman idrak eder.

Cehennemden Kaçış Yok

Cehennemlikler, oradan kurtulmanın hiçbir yolu olmadığını acı bir şekilde anlar. Kur’an’da cehennemliklerin haline şöyle değinilir:
“Onlar, her ne zaman oradan çıkmak isteseler, tekrar oraya geri döndürülürler ve kendilerine, ‘Yalanlamakta olduğunuz azabı tadın!’ denilir.” (Secde, 20).
Bu, cehennemin kapılarının hiçbir zaman kurtuluş için açılmayacağını ve azabın sürekliliğini ifade eder.

İbret ve Düşünce

Cehennemde geçen bir günün bu tasviri, insana dünya hayatının değerini ve ahirete hazırlığın önemini hatırlatır. İnsan, dünya hayatında Allah’ın emirlerine uymalı, haramlardan sakınmalı ve ahireti düşünerek yaşamalıdır. Peygamber Efendimiz (s.a.v.), cehennem azabının şiddetini şu sözleriyle hatırlatır:
“Cehennem ateşi, dünya ateşinizden yetmiş kat daha şiddetlidir.” (Buhari, Bedü’l-Halk, 10).

Sonuç

Cehennemde geçen bir günün dehşeti, insanı dünya hayatında Rabbine yönelmeye ve ahiret bilinciyle yaşamaya teşvik etmelidir. İnsan, dünyadaki gaflet ve zevklerin geçiciliğine aldanmamalı; ebedi hayatın huzurunu kaybetmemek için gayret göstermelidir. Rabbim, bizleri cehennem azabından korusun ve cennetiyle mükâfatlandırsın.