Tekrarın Hikmeti: Kur’ân’daki Tekrarlar Bir Kusur mu, Yoksa Kudsi Bir Sanat mı? Kur’ân-ı Kerîm, beşerî kitaplar gibi okunup geçilecek bir metin değil, her kelimesinde bir kasıt, her tekrarında bir hikmet barındıran mucizevi bir kelâmdır. Kur’an’ı hakkıyla anlayabilmek için onun hem lafzî hem de mânevî derinliklerine inmek gerekir. Bu açıdan, Kur’ân’daki tekrarlar, bazı zihinlerde “neden aynı […]
Kur’an’da İlâhî Ahenk: Sureler Arasındaki Tenasüb ve Hikmet Kur’ân-ı Kerîm, lafzı ve manasıyla bir mucizedir. Sadece ayetleri değil, sureleri arasında da ince bir uyum, derin bir ilişki ve hikmetli bir bütünlük vardır. Bu bütünlük, Kur’an’ın rastgele bir kitap olmadığını; her bir sûrenin diğeriyle bir bağ kurduğunu, bir soruya cevap olduğunu, bir konunun devamı veya açıklayıcısı […]
Kur’ân’da Sureler Arası Kudsi Diyalog: Kıssalarla Kurulan İlâhî Bütünlük Kur’ân-ı Kerîm, sadece bir ayetler bütünü değil; aynı zamanda sûreler arasında derin bağlantılarla örülmüş bir ilâhî örgüdür. Her sûrenin diğeriyle ya bir tamamlayıcılık, ya bir açıklayıcılık, ya da bir derinlik kazandırıcılık ilişkisi vardır. Bu açıdan, özellikle peygamber kıssaları, sûreler arası bu tenasübün (uyumun) en çarpıcı ve […]
Suların Taşıyamadığı Yük: Kanunî, Zenbilli Ali Efendi ve Batı’ya Açılan Kapı Osmanlı padişahlarının en ihtişamlısı olarak bilinen Sultan Süleyman Han, sadece askerî zaferleriyle değil, medeniyet inşasıyla da tarih sahnesinde derin izler bırakmıştır. Kanunî sıfatını alması, adalete verdiği önemin bir işaretiydi. Ancak ne gariptir ki, onun zamanında içeri sızan bir başka “kanun”, yani Batı’dan ithal edilen […]
Babalar Kaybolunca: Avrupalı Kadınlar Neyi Arıyor? Bir medeniyetin çöküşü, savaşla değil, aile ile başlar. Aile çöktüğünde toplum, toplum çöktüğünde insan yalnız kalır. İşte modern Batı’nın kadınları, bu yalnızlığın içinde neyi aradıklarının bile farkında olmadan “baba”yı arıyorlar. Kaybolan sadece biyolojik bir baba değil; otoriteyi, koruyuculuğu, değerleri temsil eden “baba” figürüdür. Modernleşmenin Bedeli: Babanın İntiharı Avrupa, Aydınlanma […]
Zina, Şahitler ve Defterler: Osmanlı’da Ahlâkın Korunması ve Hukukun Merhameti Tarih, sadece fetihlerle değil, toplumların iç yapısındaki adalet ve ahlâk anlayışıyla da okunur. Osmanlı, İslam şeriatına dayalı bir hukuk sistemi inşa etmiş ve zinayı en ağır günahlardan biri kabul ederek ona karşı caydırıcı bir tavır takınmıştır. Ancak bu cezanın uygulanışı, modern hayalin aksine, sertlikten ziyade […]
Bir Nikâh, İki Dünya: Osmanlı’da Boşanma, Adalet ve Merhamet” Evlilik, bir yuvanın temeli, toplumun ilk halkasıdır. Boşanma ise bu halkanın çözülmesi, bir binanın çatırdaması gibidir. Osmanlı toplumu, evliliği sağlam temeller üzerine kurmakla kalmamış; boşanmayı da hikmetle, dengeyle ve toplum huzurunu gözeterek düzenlemiştir. Bugün sıkça göz ardı edilen bu adalet terazisi, kadı sicillerinde canlı örnekleriyle bizlere […]
Çalınan Ekmek Değil, İffet: Osmanlı’da Hırsızlık, Adalet ve Vicdan” Hırsızlık, sadece malın değil; güvenin, huzurun, adaletin ve toplumun temelindeki emniyet duygusunun çalınmasıdır. Osmanlı, bu hakikatin farkında bir medeniyet olarak, hırsızlığa karşı hem sert hem hikmetli bir tutum geliştirmiştir. Kılıç gibi keskin, anne gibi şefkatli bir adalet anlayışıyla… İslam Hukukunda Hırsızlığın Hükmü Kur’an’da hırsızlık açık şekilde […]
Bir Canı Almak: Osmanlı’da Adam Öldürmenin Hükmü, Adaleti ve Vicdanı” “Kim bir cana, bir masum nefse kıymamış birini öldürürse, bütün insanlığı öldürmüş gibidir.” (Maide Suresi, 32) Bu ayeti merkeze alan Osmanlı adaleti, adam öldürmeyi yalnızca bir suç değil; kâinat düzenine kast olarak görmüştür. Osmanlı’nın ceza hukuku, ilahi şeriatla örfün birleşiminden doğmuş, sadece failin değil toplumun […]
Tartıda Hile, Mizan’da Hesap: Osmanlı’da Ticaret, Aldatma ve Adalet” > “Tartıyı tam yapın. Eksik ölçmeyin. Doğru teraziyle tartın.” (Şuara Suresi, 181-183) Ticaret, bir milletin midesi kadar ahlâkının da aynasıdır. Osmanlı’da çarşı-pazar sadece malın satıldığı değil, ahlâkın da tartıldığı yerlerdi. Çünkü Osmanlı, ticareti ibadet, aldatmayı ise ahlâk cinayeti sayardı. Osmanlı’da Ticaretin Temeli: Ahlâk, Şeriat ve Şeffaflık […]
Yanı Başındaki Cennet: Osmanlı’da Komşuluk Ahlâkı ve Adaleti” > “Komşusu açken tok yatan bizden değildir.” (Hadis-i Şerif, Müslim, İman, 74) Osmanlı şehirlerinde taş duvarlarla ayrılan evlerin ardında, kalpleri birbirine bağlı bir cemiyet yaşardı. Komşu, sadece yan odadaki değil; yangında ilk su getiren, düğünde ilk sevinen, cenazede ilk omuz verendi. Komşuluk, kan bağı kadar sağlam, din […]
İki Cihanın Temeli: Osmanlı’da Aile ve Akrabalık Hukuku” > “Aile, küçük bir cihan; cihan, büyük bir ailedir.” – Osmanlı atasözü Bir devletin ruhu vardır. Bu ruhun beslendiği en büyük damar ailedir. Osmanlı, aileyi bir cemiyetin çekirdeği, ümmetin temeli, ahlâkın kalbi olarak gördü. Bu yüzden aile ve akrabalık ilişkileri sadece sosyal bir bağ değil; hukuki, ahlaki […]
Kalem Tutan Kızlar: Osmanlı’da Kız Çocuklarının Eğitimi” > “Bir toplumu eğitmek istiyorsan, önce anneleri eğit.” – Osmanlı maarif nazırı Bir milletin geleceği, o milletin çocuklarına verdiği kıymetle şekillenir. Osmanlı, kız çocuklarını sadece bir ev hanımı değil; bir medeniyetin taşıyıcısı olarak görmüş, bu yüzden onların eğitimine dair özel bir hassasiyet geliştirmiştir. 1. Kız Çocuklarının Eğitimi Neye […]
Adaletin Günlüğü: Osmanlı’da Günlük Hayat, Kadı Defterleri ve Hikmetli Uygulamalar Giriş Tarih sahnesine adaletin temsilcisi olarak çıkmış bir devlet vardı: Osmanlı. Onun en önemli sütunlarından biri, hayatın hemen her alanına dokunan şer‘î adalet idi. Bu adaletin kayıt altına alınmış en nadide izleri ise kadı defterlerinde saklıdır. Bu defterler, sadece davaların değil; bir medeniyetin, bir anlayışın, […]
Temizlikte Hikmet: Osmanlı’da Hamam Kültürü ve Adaletin Buharlı Yüzü Giriş Osmanlı’da bir medeniyet hamamlarla yıkanırdı. Bu sadece bedenin değil, zihnin, kalbin ve toplumun temizliğiydi. Hamam, sıradan bir yıkanma yeri değil; sağlık, temizlik, mahremiyet, görgü, ahlak ve hatta hukukla örülmüş kamusal bir kurumdu. İşte bu yönüyle Osmanlı hamamları, sadece sabun ve su değil; adaletin, nezaketin ve […]
