BERCESTE VE İZAHI – 109 Âyine ve Hakk’ın Tecellisi: Lâedri’ye ait Beyit Beyit: Âyine der bu âlem her şı Hak ile ka’im Mir’ât-ı Muhammed’den dâim Allâh görünür Bu beyit, cihan şümul bir hakikati dile getirir. Beyitte “âyine” kelimesi, kâinatın bir ayna olduğunu tasvir eder. Bu ayna, her şeyin Hak ile kâim olduğunu, yani Hak Teâlâ’nın […]
BERCESTE VE İZAHI – 108 1. Hâzık’tan Bir Beyit: Hırs ve Kanaatsizlik Yanılması İktibas: İlâc ancak gûrişne-çeşm müşt-i hâk-i lahdîdir Halâs olmaz hezârân gence mâlik olsa zilletden İzah ve Açıklama: Bu mısralar, meşhur şair Hâzık’a aittir ve enaniyet, hırs ve kanaatsizlik konusundaki derin bir hakikati tasvir eder. Gözü doymayan, her şeye malik olmak isteyen bir […]
BERCESTE VE İZAHI – 107 Şeyhülislam Bahâî’nin Sabır ve Devamlılık Beyiti “Ne teshîr etdi gülzârı ne urdu âteşe hârı Yine durmaz okursun rûz u şeb evrâdın ey bülbül” Bu beyit, Bülbül’ün Gül’e olan aşkını bir tenkit ve ibret vesilesi olarak kullanır. Bülbül, güle ulaşamasa da, dikeni onu yaralasa da, güller solup gitse de, gecesini gündüzüne […]
BERCESTE VE İZAHI – 106 Hayatın Mana ve Hikmeti Üzerine Bir Enaniyet ve Enbiya Nazarında Bir Tefekkür Hayat, insan için bir yolculuktan ibarettir. Bu yolculukta karşımıza türlü sözler, haller ve idrak meseleleri çıkar. Bu meselelere nazar ederken, insanın enesinin ve idrakinin rolü büyük bir ehemmiyet taşır. İnsan, kendi hakikatini ve tabiatın sırlarını keşfettikçe, hayatın manasına […]
BERCESTE VE İZAHI – 105 1. Yunus Emre’nin Hikmeti: “Yunus Emre der hoca gerekse var bin hacca / Hepisinden iyice bir gönüle girmekdir” Yunus Emre, Türk tasavvuf edebiyatının en büyük şahsiyetlerinden biridir. Onun düşüncesinin merkezinde, Hak Teâlâ’ya ulaşmak için zahiri ibadetlerin ötesinde, kalbî ve derûnî bir temizliğin, yani gönül yapmanın ve gönüllere girmenin ehemmiyeti vardır. […]
BERCESTE VE İZAHI – 104– Şeyhülislâm Yahyâ – “Hüdâ Kerîm’dir elbet eylemez mahrûm” Şeyhülislâm Yahyâ’nın bu beyiti, hayatın en derin hakikatlerinden birine, Allah’ın Kerîm sıfatına ve kulun bu sıfatla olan bağlantısına nazar eder. Beyit, insanın Allah’a olan tevekkülünü ve duanın gücünü tasvir eder. “Hüdâ Kerîm’dir elbet eylemez mahrûm” mısraı, Allah’ın cömertliğinin ve merhametinin sonsuzluğunu ve […]
BERCESTE VE İZAHI – 103– Derûnî Bir Seyr-ü Sefer: Dört Beytin Hikmeti ve Sırrı Bu dört beyit, insan hayatının muhtelif veçhelerini ve en derin hakikatlerini tasvir eden birer inci gibidir. Her biri, kendi içinde bir alemi ihtiva etmekte, okuyana bir yol göstermekte ve onu derûnî bir tefekküre davet etmektedir. Beyitler, bizi zahiri mevcudattan batınî hakikatlere, […]
BERCESTE VE İZAHI – 102– 1. Çarha Baş Eğme, Nefse Yüz Tutma: Baki’den Hayatın En Yüce Fazileti İktibas: Çarha baş eğme gönül hergiz dahi ac olmadan Yeğdir ölmek merd olan nâ-merde muhtâc olmadan Açıklama: Bu beyit, Osmanlı Divan Edebiyatı’nın büyük şairi Bâkî’ye aittir. Mısranın derin tasvirine bakıldığında, şairin insana en önemli hayat derslerinden birini sunduğu […]
BERCESTE VE İZAHI – 101 Makam ve Enaniyet: Güneşin Zevali ”Gırre olma kemâle kim şemsin irtifâ’ı zevâle dâ’irdir” (Es’ad) Bu mısra, insanlara önemli bir hikmeti nazara verir: Makam, mevki ve kudretin en yüksek noktasına ulaştığında dahi enaniyet ve kibirden uzak dur. Çünkü bu zirveye erişmek, aynı zamanda zevalin, yani düşüşün başlangıcıdır. Tıpkı güneşin en tepede […]
BERCESTE VE İZAHI – 100 Klasik Edebiyatın Aynasında İnsan, Hikmet ve Dünya Bağlantısı: Hayatın Derûnî Anlamı Klasik Türk ve Fars edebiyatı, insan hayatının ve varoluşunun temel meselelerini işlerken, sadece estetik bir dil kullanmakla kalmaz, aynı zamanda cihan şümul bir hikmetin de kapılarını aralar. Şairlerin kaleme aldığı her mısra, aslında ruhun en derûnî katmanlarına seslenen birer […]
BERCESTE VE İZAHI – 99 Kadîm Hikmetlerin Derûnî ve Zahiri Manzarası: Hayat ve Hakikat Bağlantısında Klasik Edebiyatın İbretleri İnsanlık tarihi boyunca hayatın en derin ve en mühim meseleleri, sanat ve edebiyatın aynasında daima birer tasvir bulmuştur. Klasik Türk Edebiyatı, özellikle de Dîvan Edebiyatı, bu derin meseleleri işlerken kullandığı semboller ve incelikli ifadelerle okuyucuya cihan şümul […]
BERCESTE VE İZAHI – 98 – 1: Mehmet Âkif Ersoy – “Şarka bakmaz garbi görmez görgüden yok…” Beyit: Şarka bakmaz garbi görmez görgüden yok vâyesi Bir utanmaz yüz yaşarmaz göz bütün sermâyesi İzah ve Açıklama: Mehmet Âkif Ersoy’un bu beyti, cahil, bencil ve görgüsüz insan tipini tasvir eder. “Şark” (Doğu) ve “Garp” (Batı) kelimeleri, farklı […]
BERCESTE VE İZAHI – 97 – 1. Kütahyalı Rahimi – Uyku ve Uyanıklık İktibas: ”Kişi terk etmeyince râhat-ı hâb Açılmaz bab-ı Hakdan ana bir bâb” İzah ve Açıklama: Bu beyit, Kütahyalı Rahimi’nin kaleminden çıkmış olup, insanın ilahi lütuflara ve manevi fethe ulaşabilmesi için nefsani arzularından ve konforundan feragat etmesi gerektiğini anlatır. “Râhat-ı hâb” (uyku rahatlığı), […]
BERCESTE VE İZAHI – 96 – Gül ve Bülbülün Feryadı: Hakikat ile Mecazın Bütünleşmesi İktibas: Gül gelse dâ’im ağlasa bülbül aceb değil Zîrâ kimine ağla demişler kimine gül -Bâkî Bu beyit, Osmanlı şiirinin zirve şairlerinden Bâkî’ye ait olup, tabiatın en zarif unsurları olan gül ve bülbül üzerinden derin bir hikmeti terennüm etmektedir. Şair, gülün daima […]
BERCESTE VE İZAHI – 95– 1. Beyit: Yunus Emre – “Taş gönülde ne biter, dilinde ağı tüter…” İktibas: Taş gönülde ne biter dilinde ağı tüter Nice yumuşak söylese sözü savaşa benzer (Yunus Emre) Makale: Yunus Emre’nin bu müstesna beyti, insan ruhunun ve kalbinin söz üzerindeki derin tesirini fevkalade bir şekilde ifâde eder. Gönül, insan şahsiyetinin, […]
N.V – İstanbul