Tesbitler – islam bilgi arşivi

VECİZ SÖZLERİN TAHLİLİ VE İZAHI -4-
​
​1. “Mevt; tebdil-i mekândır, ıtlak-ı ruhtur, vazifeden terhistir. İdam ve adem ve fena değildir.”
​imanın nazarıyla ölümün (mevt) hakiki mahiyetini tasvir eder.
• ​Tahlil: İmansız bir bakış, ölümü bir “idam” (ebedî yok oluş), “adem” (hiçlik) ve “fena” (çürüyüp gitme) olarak görür. Bu bakış, hayatı manasızlaştırır ve acıları katmerleştirir.
• ​İman Nazarında Mevt:
• ​Tebdil-i Mekân: Ölüm, bir “mekân değiştirmektir”. Bu fânî ve dar dünyadan, ebedî ve geniş olan Berzah âlemine bir hicrettir.
• ​Itlak-ı Ruh: Ruhun (insanın aslî şahsiyetinin) “serbest kalmasıdır”. Beden kafesinden kurtulan ruhun, kendi mertebesine uygun bir âleme uçmasıdır.
• ​Vazifeden Terhistir: Hayat, bir “vazife” ve “hizmet”tir. Ölüm ise, bu zorlu hizmetin bittiğini bildiren bir “terhis tezkeresi”dir. Vazifesini bitiren bir askerin istirahatgâhına çekilmesidir.
• ​Netice: Ölüm, bir son değil, ebedî hayatın bir başlangıcıdır; bir felaket değil, bir saadete davettir.
​
2. “Her şey Cenab-ı Hakk’ı tesbih ettiği gibi lisanıyla, ihtiyacıyla, istidadıyla dahi Allah’a dua eder.”
​Bu söz (Mesnevi-i Nuriye’den), kâinattaki küllî ubudiyetin (kulluğun) ve duanın farklı mertebelerini izah eder.
• ​1. Lisanıyla (Zikir): Her varlığın kendine mahsus sesi, âhengi ve faaliyeti, onun “Hâlık’ını (Yaratıcısını) anması” (tesbih) ve O’nun isimlerini ilan etmesidir. Bir bulutun gürlemesi Celâl, bir kuşun cıvıltısı Cemâl ismini zikreder.
• ​2. İhtiyacıyla (Fıtrî Dua): Bu, “ihtiyaç lisanı” ile yapılan duadır. Bir tohumun toprağa, suya ve güneşe olan ihtiyacı, onun Rezzâk ve Fâtır isimlerine yönelmiş bir duasıdır. Bir midenin açlık hissi, rızık için bir duadır.
• ​3. İstidadıyla (Kabiliyet Duası): Bu, “potansiyel lisanı” ile yapılan duadır. Bir elma çekirdeği, istidat (kabiliyet) olarak içinde dev bir elma ağacını taşır. O çekirdeğin o ağaç olma arzusu ve kabiliyeti, Allah’ın Musavvir (Şekil Veren) ve Mucit (İcat Eden) isimlerine yaptığı bir duadır.
• ​Netice: Kâinatta sükûnet yoktur; her varlık, sürekli bir faaliyet ve dua halindedir.
​
3. “Bu zamanda en büyük bir ihsan, bir vazife imanı kurtarmaktır ve başkalarının imanına kuvvet verecek şekilde çalışmaktır.”
​Bu söz, içinde bulunulan “Ahir Zaman”ın en mühim vazifesini ve en büyük hizmetini tayin eder.
• ​Teşhis (Zaman): “Bu zamanda” ifadesi, imanın büyük tehlikelerle ve “küllî cereyanlarla” (bir sonraki vecizede görüleceği gibi) karşı karşıya olduğu bir devri işaret eder.
• ​Vazife (Hizmet):
• ​İmanı Kurtarmak: Birinci vazife, kişinin kendi imanını taklitten tahkike (araştırmaya dayalı, sarsılmaz) çıkarması, onu şüphe ve vesveselerden kurtarmasıdır.
• ​Başkalarının İmanına Kuvvet Vermek: Bu, sadece kendi nefsini düşünmek değil, aynı manevî tehlikede olan diğer mü’minlerin de imanlarının kuvvetlenmesine, şüphelerden kurtulmasına ilmî ve mantıkî delillerle yardımcı olmaktır.
• ​İbret: Savaş zamanında en mühim vazife kaleyi muhafaza etmektir. İman kalesinin taarruz altında olduğu bu devirde de en büyük ihsan ve vazife, bu kaleyi (imanı) muhafaza ve tamir etmektir.
​
4. “Mâdem dünyanız ağlıyor ve tatlı hayatınız acılaştı; çalışınız, âhiretiniz dahi ağlamasın ve hayat-ı bâkiyeniz gülsün, tatlılaşsın.”
​Bu, hem bir teselli hem de mantıkî bir ikazdır.
• ​Durum Tespiti: İnsanın dünyası (geçim derdi, hastalık, musibetler, manevî buhranlar sebebiyle) zaten “ağlıyor” ve “acılaşmış” durumdadır. Fânî (geçici) olan zaten elden gitmekte veya acı vermektedir.
• ​Mantıkî Çıkarım: Madem fânî olanı kurtaramıyorsun ve o sana lezzet vermiyor, öyleyse bari bâkî (ebedî) olanı kaybetme.
• ​Çözüm: “Çalışınız.” Neye? Ahirete. Dünyanın acıları içinde gaflete dalıp hem dünyayı hem ahireti kaybetmek en büyük hasarettir (zarar). Akıllı insan, madem dünyası gülmüyor, hiç olmazsa ebedî hayatının (hayat-ı bâkiye) gülmesi ve tatlılaşması için gayret eder. Bu acı dünya, o tatlı ahiretin fiyatı ve tarlası yapılmalıdır.
​
5. “Kur’an aleyhine ve İslâmiyet ve insaniyet zararına ve adem âlemleri hesabına tahribatçı küllî cereyanlara karşı Kur’an ve iman namına mukabele ediyor, müdafaa ediyor.”
​Bu söz (Sikke-i Tasdik-i Gaybî’den), Risale-i Nur’un faaliyetini ve bu asırdaki hizmetinin mahiyetini tasvir eder.
• ​Düşman (Tehdit): Düşman, şahıslar değil, “tahribatçı küllî cereyanlar”dır (yıkıcı evrensel akımlar).
• ​Tehdidin Vasıfları: Bu akımlar;
• ​Kur’an aleyhinedir.
• ​İslâmiyet ve insaniyetin zararınadır (Ahlâkı ve maneviyatı bozar).
• ​”Adem âlemleri hesabına” çalışır (Yani materyalizm, nihilizm gibi; her şeyi “hiçliğe” ve “tesadüfe” havale eden, ruhu ve ahireti inkâr eden yanlış inançlar).
• ​Hizmet (Müdafaa): Risale-i Nur’un faaliyeti, bu akımlara karşı “Kur’an ve iman namına” (şahsî veya siyasî değil) aklî, mantıkî ve ilmî delillerle “mukabele etmek” (karşılık vermek) ve “müdafaa” (savunma) yapmaktır.
​
6. “Tefekkür, gafleti izale eder. Dikkat, teemmül; evham zulümatını dağıtıyor.”
​Bu hikmet (Mesnevi-i Nuriye’den), insanın manevî hastalıklarının iki temel ilacını sunar.
• ​1. Hastalık: Gaflet (Unutma, aymazlık, Allah’ı ve ahireti düşünmeme hali).
• ​İlacı: Tefekkür (Düşünme, kâinatı ve nefsini okuma). Tefekkür, kâinattaki nizamı, sanatı ve hikmeti göstererek insanı gaflet uykusundan uyandırır.
• ​2. Hastalık: Evham Zulümatı (Vesveselerin, şüphelerin, yersiz korkuların karanlıkları).
• ​İlacı: Dikkat ve Teemmül (Derinlemesine düşünme, odaklanma). Yüzeysel bakış şüphe getirir, ancak bir meseleye dikkat ve teemmül (derin düşünce) ile odaklanmak, o şüphelerin ve vesveselerin (evham) ne kadar asılsız olduğunu ortaya çıkarır ve o karanlıkları dağıtır.
​
7. “İşte rahmet seni ey insan! O Müstağni-i Ale’l-ıtlak’ın ve Sultan-ı Sermedî’nin huzuruna çıkarır ve ona dost yapar ve ona muhatap eder ve sevgili bir abd vaziyetini verir.”
​Bu vecize, “Rahmet-i İlâhiye”nin (Allah’ın Merhametinin) insan için ne kadar büyük bir makam ve şeref olduğunu izah eder.
• ​İki Taraf:
• ​Allah (cc): “Müstağni-i Ale’l-ıtlak” (Hiçbir şeye, hiçbir şekilde muhtaç olmayan) ve “Sultan-ı Sermedî” (Ebedî Sultan).
• ​İnsan: Sonsuz âciz, sonsuz fakir, zerre kadar kıymeti olmayan bir varlık.
• ​Bağlantı (Rahmet): Bu iki zıt mertebe arasında bağlantıyı kuran şey “Rahmet”tir.
• ​Rahmetin İhsanları: Rahmet, bu âciz insanı alır ve ona muazzam makamlar verir:
• ​Huzuruna çıkarır: (Namaz ve dua ile).
• ​Ona dost yapar: (Allah’a dost olma makamı).
• ​Ona muhatap eder: (Kur’an ile bizzat insana hitap etmesi).
• ​Sevgili bir abd (kul) vaziyetini verir: Sadece bir kul değil, “sevilen” bir kul olma şerefini bahşeder.
• ​Hikmet: İnsanın şerefi kendi enesinden değil, Rabbinin ona olan rahmetinden gelir.
​
🖋️ GAFLET KARANLIĞINDAN RAHMET HUZURUNA: AHİR ZAMANDA HAKİKAT VE HİZMET
​Bu yedi hikmetli iktibas, bir araya geldiğinde, çağımız insanının (Ahir Zaman insanının) manevî yol haritasını çizer. Bu harita, bir teşhis ile başlar, bir vazife belirler, o vazifenin icra şeklini gösterir ve ebedî bir müjde ile son bulur.
​1. Teşhis: Ağlayan Dünya ve Küllî Tahribat
​İçinde bulunduğumuz devir , sıradan bir zaman dilimi değildir. Bu, “Kur’an aleyhine… ve adem âlemleri hesabına” çalışan (yani materyalizmi ve hiçlik düşüncesini yayan) “tahribatçı küllî cereyanların” faaliyet gösterdiği bir zamandır.
​Bu küllî taarruzun ibretli neticesi, “Mâdem dünyanız ağlıyor ve tatlı hayatınız acılaştı.” İnsanlık, ruhtan ve maneviyattan koptuğu için, maddî refah artsa bile derûnî bir buhran yaşamaktadır. Huzursuzluk, depresyon ve manasızlık hissi, bu “ağlayan dünyanın” gözyaşlarıdır.
​Bu manevî krizin aslı ve esası, iki hastalıktır:
• ​Gaflet: Allah’ı, vazifesini ve ahireti unutmak.
• ​Evham Zulümatı: Gafletten doğan şüpheler, vesveseler ve “acaba yok mu?” gibi manasız, karanlık yanılmalar.
​
2. Vazife: İman Kalesini Muhafaza Etmek
​Tarihî olarak, her devrin bir önceliği (vazife-i asliyesi) olmuştur. Kimi zaman cihad-ı askerî (askerî mücadele), kimi zaman tebliğ-i coğrafî (coğrafî yayılma) ön planda olmuştur.
​”bu zamanın” en büyük vazifesini net bir mantık ile ortaya koyar: “En büyük bir ihsan, bir vazife imanı kurtarmaktır.” Manevî bir salgın hastalık (imansızlık cereyanı) her yeri sarmışken, yapılacak ilk faaliyet, bu hastalıktan hem kendini hem de sevdiklerini korumaktır. Bu, sadece “Ben inandım” demekle değil, “başkalarının imanına kuvvet verecek şekilde çalışmakla” yani ilmî ve aklî delillerle imanı tahkikî (araştırmaya dayalı) bir kaleye dönüştürmekle olur.
​Bu, bir “cihad-ı manevî”dir (manevî mücadele).
​
3. Silahlar ve Yöntem: Tefekkür ve Dua
​Bu manevî müdafaanın ve imanı kurtarma vazifesinin silahları nelerdir? Cevap, zahiri değil, derûnî ve aklî silahlardır.
• ​Tefekkür ve Teemmül : Gafletin ilacı “tefekkür”, evhamın ilacı “dikkat ve teemmül”dür. Bu, kâinata ibret nazarıyla bakmaktır. Kâinattaki her sanatlı eser, Sâni’ine (Sanatkârına) isbattır. Bu düşündürücü yöntem, imanı taklitten kurtarır.
• ​Dua ve Tesbih : İnsan bu mücadelesinde yalnız değildir. “Her şey… lisanıyla, ihtiyacıyla, istidadıyla dahi Allah’a dua eder.” İnsan, kendi aczini ve ihtiyacını anladığında, kâinattaki bu küllî dua ve tesbih halkasına katılır. Kendi cüz’î (kısmî) sesi, kâinatın küllî zikrine karışır.
​
4. Netice: Rahmetin Huzuru ve Ebedî Gülüş
​Bu mücadeleyi veren, tefekkür eden, aczini anlayıp dua eden insanı bekleyen netice nedir?
​Bu düşündürücü suale en edebî cevabı verir: Rahmet.
İnsan, kendi enesiyle (benliğiyle) bir hiçtir. Fakat “Rahmet” onu alır; o “Müstağni-i Ale’l-ıtlak” olan Rabbine “dost”, “muhatap” ve “sevgili bir abd” yapar. Bu, dünyadaki en büyük makamdır.
​Bu makama eren için, dünyanın ağlaması artık ebedî bir felaket değildir. Çünkü o, emre uymuştur: “Çalışınız, âhiretiniz dahi ağlamasın ve hayat-ı bâkiyeniz gülsün, tatlılaşsın.”
​Ve nihayet, yolculuğun sonu olan “mevt” (ölüm) gelir. Gaflettekiler için “idam ve adem” olan bu hadise , imanını kurtaran ve vazifesini yapan mü’min için sadece bir “tebdil-i mekân” (mekân değişikliği) ve **”vazifeden terhis”**tir. O, ağlayan dünyadan, ebediyen güleceği bir hayata terhis olmuştur.
​
📖 Konuyla Alakalı Âyet-i Kerîmeler
• ​Küllî Tesbih ve Dua : ​”Yedi gök, yer ve bunların içinde bulunanlar O’nu tesbih eder. O’nu övgü ile tesbih etmeyen hiçbir şey yoktur. Ne var ki siz onların tesbihini anlamazsınız. O, halîmdir (hemen cezalandırmaz, mühlet verir), çok bağışlayıcıdır.” (İsrâ Sûresi, 17:44)

​📜 ÖZET
​İçinde bulunduğumuz Ahir Zamanın manevî bir buhran ve “küllî tahribat” devri olduğunu tasvir eder. Bu devirde dünyanın acılaşması ve “ağlaması”, imansızlık ve **”gaflet”**ten kaynaklanan **”evham zulümatı”**nın (şüphe karanlıklarının) bir neticesidir. Bu zamanda en büyük “vazife”, öncelikle kendi imanını “tefekkür” ve “teemmül” ile taklitten kurtarmak, sonra da başkalarının imanına kuvvet vermektir. Bu manevî mücadelede insan yalnız değildir; zira kâinattaki “her şey” kendi lisanıyla Allah’a dua ve “tesbih” etmektedir. İnsanın aczini ve ihtiyacını anlaması, onu kâinatın bu küllî duasına dâhil eder. Bu gayretin ve aczin neticesinde “Rahmet-i İlâhiye” tecelli eder ve insanı Allah’a “dost” ve “muhatap” olan “sevgili bir abd” makamına çıkarır. Bu makama eren için “mevt” (ölüm), bir “idam” ve “hiçlik” (adem) olmaktan çıkar; ebedî ve tatlı bir hayata geçmek için bir “vazifeden terhis” ve “tebdil-i mekân” (mekân değişikliği) olur.

Hazırlayan: Mehmet Özçelik www.tesbitler.com
18/11/2025