Kastamonu Lâhikası
Kastamonu Lâhikası
Bu eser, müellifi Bediüzzaman Said Nursî’nin Kastamonu’da bulunduğu esnada talebelerine gönderdiği mektublardan ve bazı mühim fıkra ve tahlillerden müteşekkildir.
Eser, fasıllara ayrılmış muntazam bir kitabdan ziyade, bir “Lâhika” (zeyl veya ilaveler) mahiyetindedir. Dolayısıyla muhtevasını, eseri oluşturan ana unsurların büyüklük ve ehemmiyetine göre tasnif ederek izah etmek daha isabetli olacaktır.
Eserin genel muhtevası şu ana başlıklar altında toplanabilir:
1. Mektublar (Talebelerle Muhabereler)
Kitabın ana gövdesini ve en büyük kısmını, müellifin “Aziz, Sıddık, Mübarek Kardeşlerim” gibi hitablarla başladığı mektubları oluşturur. Bu mektublar, Kastamonu’da bir nevi tecrid altında bulunan Bediüzzaman’ın, başta Isparta’daki talebeleri (Hüsrev, Hâfız Ali, Sabri, Re’fet, Rüşdü vb. ) olmak üzere, hizmet-i imaniye ve Kur’aniye içindeki talebeleriyle olan manevî irtibatını ve hizmetin idaresini temin etmektedir.
Bu mektubların başlıca muhtevası şunlardır:
• Tevcih, Teşvik ve Teselli: Talebelerin hizmetteki gayretlerini takdir etme , onlara manevî kuvvet ve teselli verme ve karşılaştıkları müşkilatlara karşı sebat ve metanet tavsiye etme.
• Hizmet-i Nuriyeye Dair Talimatlar: Risale-i Nur’un yazılması (“istinsahı”) , neşri ve muhafazası hususunda talebelere verilen talimatlar ve onların bu husustaki suallerine verilen cevaplar.
• İhtiyat ve İnayet: Risale-i Nur hizmetine karşı ehl-i dünyanın ve münafıkların muhtemel desiselerine karşı talebeleri “ihtiyat” ve “dikkate” davet etme. Buna mukabil, hizmet esnasında karşılaşılan ve tesadüfe hamledilemeyecek hârikulâde hâdiseleri (“inayet-i İlahiye” ve “keramet-i Nuriye”) zikrederek talebelerin kuvve-i maneviyesini takviye etme.
• İlmî ve İmanî Sual-Cevaplar: Talebelerin sorduğu çeşitli suallere verilen cevaplar. Bunlar arasında;
• Risale-i Nur’un diğer eserlerden farkı.
• Zelzele gibi hâdiselerin manevî sebebleri.
• Şahs-ı manevî, cemaat zamanı ve ihlasın ehemmiyeti.
• Takva ve amel-i salihin bu zamandaki ehemmiyeti.
• Hâdisat-ı Zamaniyenin Tahlili: Başta İkinci Harb-i Umumî olmak üzere , dünyevî ve siyasî hâdiselerin perde arkasındaki manevî sebeblerini ve kaderî cihetlerini tahlil eden izahlar.
2. Müstakil Fıkralar ve Tahliller
Mektubların yanı sıra, kitap muhtelif mevzularda yazılmış müstakil bahisleri de ihtiva eder. Bunlar bazen müellifin kendi tahlilleri, bazen de talebelerinin takdim ettiği fıkralardır:
• Talebelerin Fıkra ve İstihraçları: Başta Ahmed Nazif , Emin ve Feyzi , Salahaddin ve Hâfız Ali gibi talebelerin kaleme aldığı bölümlerdir. Bu fıkralar;
• Risale-i Nur hizmetinde şahid oldukları “bereket” ve “keramet” hâdiselerini tasvir eder.
• Hizmete karşı kusur edenlerin veya ilişenlerin “şefkat tokadı” yediklerine dair müşahedelerini nakleder.
• Bazı Kur’an ayetlerinden veya cifir hesabıyla Risale-i Nur’a ve müellifine bakan işarî manaları (“istihraç”) tahlil ederler.
• Âhirzaman Hadîslerine Dair Tahliller: Müellifin, âhirzaman fitneleri , Hazret-i İsa (a.s.) ve Deccal ile ilgili hadîslerin bu asra bakan te’villerini ve manalarını izah ettiği mühim bahisler .
• Tevafuk Bahisleri: Risale-i Nur’un ve bizzat talebeler tarafından istinsah edilen Kur’an-ı Kerim nüshalarındaki harf ve kelimelerde görülen “tevafukat” (manidar denklikler) üzerine yapılan tahliller .
3. “Lemaat”tan İktibas Edilen Bölümler
Eserin sonlarına doğru, müellifin “Lemaat” isimli diğer bir eserinden alınmış, manzum ve mensur karışık, hikmetli ve temsilî bir üslûba sahib uzun bir bölüm yer alır. Bu bölüm kendi içinde üç ana bahse ayrılır:
• Fatiha’nın Âhirindeki Üç Yolun Beyanı: Kur’an’ın gösterdiği “Sırat-ı Müstakim” (doğru yol) ile felsefe ve tabiatçılığın temsil ettiği “mağdub” (gazaba uğramış) ve “dâllîn” (sapmış) yollarının temsilî bir seyahatle mukayesesi.
• Elem Dalalette, Lezzet İmandadır: Dalaletin (inançsızlığın) ruha verdiği elem, korku ve karanlığı ; buna mukabil imanın verdiği lezzet, ünsiyet ve nuru izah eden bir tahlil.
• Îcaz İle Beyan İ’caz-ı Kur’an: Kur’an-ı Kerim’in “i’caz” (mu’cizeli oluşu, benzerinin yapılamaması) veçhelerini ve “yedi menba-ı külliyesini” izah eden ve Avrupa menşeli edebiyatla Kur’an edebini mukayese eden bir bahis.
📜 Hülâsa (Genel Değerlendirme)
Kastamonu Lâhikası, Risale-i Nur hizmetinin en sıkıntılı ve tazyikli bir devresinde (İkinci Harb-i Umumî yılları), müellifin talebeleriyle olan manevî bağını, onlara verdiği dersleri, tesellileri ve hizmete dair talimatları ihtiva eden bir rehber ve bir “hizmet-i Nuriye”nin tarihçesi hükmündedir. Eserin tamamı, tahkikî imanı neşretmenin ehemmiyetini, talebeler arası tesanüdün (dayanışmanın) lüzumunu ve en dehşetli dünyevî hâdiseler karşısında dahi sarsılmadan hizmete devam etmenin bir vazife-i kutsiye olduğunu ders vermektedir.
