Toplumu Ayakta Tutan Beş Temel Direk: Kurtuluşun Anahtarı
Toplumu Ayakta Tutan Beş Temel Direk: Kurtuluşun Anahtarı
“Bu milletin ve bu vatanın hayat-ı içtimaiyesini anarşilikten kurtarmak ve büyük tehlikelerden halâs etmek için beş esas lâzımdır ve zarurîdir:
Birincisi, merhamet. İkincisi, hürmet. Üçüncüsü, emniyet. Dördüncüsü, haram helâli bilip haramdan çekinmek. Beşincisi, serseriliği bırakıp itaat etmektir.”
Tarihçe-i Hayat.301
Bir milletin en büyük serveti; ne toprağı, ne binası, ne de teknolojisidir. Asıl servet, insanların kalplerinde taşıdığı ahlâk, vicdan ve maneviyatla yoğrulmuş değerlerdir. Bu değerler zayıfladığında, toplumun çatısı çatırdar, düzen bozulur, huzur kaybolur ve nihayetinde anarşi, karanlık bir sel gibi her yeri yutar.
Bediüzzaman Said Nursî, Tarihçe-i Hayat adlı eserinde bu çöküşten kurtuluşun beş temel esasla mümkün olacağını bildirir: Merhamet, hürmet, emniyet, helal-haram şuuruyla yaşamak ve itaat. Bu beş esas, sadece birer ahlâkî tavsiye değil; aynı zamanda toplumsal barış ve istikrarın ruhudur.
- Merhamet: Kalplerin Dirilişi
Merhamet, bir insanın sadece kendini değil, başkasını da hesaba katma halidir. Bir toplumda merhamet varsa, zayıf ezilmez, hasta horlanmaz, düşen kaldırılır. Merhametin öldüğü yerde acımasızlık, fırsatçılık ve çıkarcılık yükselir. Anarşinin ilk tohumu, merhametsizlikle atılır.
- Hürmet: Değere Saygı
Hürmet, yaşa, ilme, anne-babaya, büyük-küçük hukukuna gösterilen saygıdır. Hürmetin zayıfladığı bir toplumda herkes kendi hevasını hak ölçüsü yapar. Nesiller çatışır, bilgi küçülür, aile dağılır. Hürmet, cemiyetin mayasıdır; yoksa parçalanma kaçınılmazdır.
- Emniyet: Güven Üzerine Kurulan Hayat
Emniyet, insanın canına, malına, namusuna ve inancına dokunulmayacağına dair duyduğu güvendir. Bu güvenin sarsıldığı bir yerde ne ticaret olur, ne huzur, ne de gelecek. İnsanlar evlerine dikenli tel çekip kalplerini taşlaştırdıklarında, medeniyet maskeli bir vahşete dönüşür.
- Helal-Haram Bilinci: Vicdanın Terazisi
Toplumun fertleri helal ve haramı bilmezse, menfaat uğruna her şeyi mubah görür. Bu da ahlâkı çöker, haram her tarafa yayılır. Yolsuzluk, zina, içki, faiz ve gasp sıradanlaşır. Helal-haram şuuru, toplumu hem Allah’a hem birbirine karşı sorumlu kılar. Bu olmadan hiçbir sistem işe yaramaz.
- İtaat: Serseriliği Bırakmak
İtaat, başıboşluk değil, hikmetli ve meşru otoriteye boyun eğmektir. Herkes kendi kuralını koyduğunda anarşi olur. Gençlerin nefsin çağrısına değil, hak ve hakikat nizamına itaat etmesi gerekir. Zira nizam, insanı özgür kılar; başıboşluk ise onu köleleştirir.
Sonuç: Kurtuluşun Yolu Bizdedir
Bugün karşılaştığımız ahlâkî ve sosyal buhranların kaynağı, bu beş esasın terk edilmesidir. Modern dünyanın cazibesiyle büyülenen kalpler, bu temel değerlerden uzaklaştıkça anarşi kapıyı çalmıştır. Ancak kurtuluş reçetesi hâlâ elimizdedir. Bediüzzaman’ın dikkat çektiği bu beş ilke, toplumun yeniden dirilişi için birer tohumdur. Yeter ki onları hayatımıza ekeyim, sulayalım ve sabırla büyütelim. Çünkü milletin kaderi, fertlerin karakterinde gizlidir.
Makale Özeti
Bediüzzaman Said Nursî’nin Tarihçe-i Hayat’ta ifade ettiği beş esas—merhamet, hürmet, emniyet, helal-haram şuuru ve itaat—toplumun anarşiden kurtulup huzura ermesi için vazgeçilmez temel taşlardır. Bu esaslar, hem bireysel hem de toplumsal hayatın ahlâkî dayanaklarını oluşturur. Makale, bu beş ilkenin her birini açıklayarak, toplumsal çözülmenin nedenlerini ve kurtuluş yollarını düşündürücü bir üslupla ortaya koyar. Sonuç olarak, kurtuluşun yolu dışta değil; bu kadim ve hikmetli esasları yaşatmakta gizlidir.
