Kur’ân’ın Terğib ve Terhib Dili: Rahmetle Uyarı Arasında İlahi Denge
Kur’ân’ın Terğib ve Terhib Dili: Rahmetle Uyarı Arasında İlahi Denge
Kur’ân-ı Kerîm, insanın hem ümit hem de korku duygusuna hitap eden ilahi bir hitaptır. Zira insan, sadece sevgiyle veya sadece korkuyla terbiye edilemez. Kalpleri harekete geçiren ve ruhları arındıran en etkili yöntem, “terğib” (müjdeleme) ile “terhib” (uyarma) arasındaki dengeyi kurmaktır. Kur’ân, işte bu iki kanatla insanı ebedî kurtuluşa doğru kanatlandırır.
Terğib: Cennetin Çağrısı
Terğib, insanı Allah’ın rahmetiyle buluşturan ayetlerdir. Cennetin tasvirleri, mağfiretin genişliği, Allah’ın affediciliği, dualara icabeti ve sonsuz ödülleri bu kategoriye girer. Kur’ân, insanın içindeki umut çiçeklerini yeşertmek için bu ayetlerle gönle su verir:
> “De ki: Ey kendilerine zulmetmiş olan kullarım! Allah’ın rahmetinden ümit kesmeyin! Çünkü Allah bütün günahları bağışlar. Şüphesiz O, çok bağışlayandır, çok merhamet edendir.”
(Zümer, 53)
Bu ayet, sadece bir müjde değil, aynı zamanda bir dönüş davetidir. Günaha batmış kalplere, hâlâ geri dönüş kapısının açık olduğunu fısıldar.
Terhib: Cehennemin Uyarısı
Terhib ayetleri ise gafletle yürüyen kalpleri sarsmak için vardır. Cehennemin dehşeti, kıyametin halleri, ilahi gazap, azabın boyutları ve sorumluluktan kaçışın imkânsızlığı bu grubun temelini oluşturur. Bu ayetler, insanı korkutarak bilinçlendirme yoludur:
> “Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi, yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten koruyun!”
(Tahrîm, 6)
Bu ayet, sadece bir uyarı değil; bir sorumluluk beyanıdır. İnsan, sadece kendinden değil, ailesinden de mesuldür. Ve cehennem, sadece inkârcılara değil, gaflet ehline de çok yakındır.
İlahi Dengenin Hikmeti: İki Kanatlı Kuş Gibi
İmam Gazâlî der ki:
“Ümit ile korku, kuşun iki kanadı gibidir. Biri olmazsa kuş uçamaz.”
Kur’ân’daki terğib ve terhib ayetleri de mü’mini bu denge ile uçar hâle getirir. Sadece rahmet vurgusu insanı laubaliliğe, sadece azap vurgusu ise umutsuzluğa götürür. Kur’ân, bu iki duyguyu adalet terazisinde tutar.
Modern Zamanın Marazı: Dengesiz Din Algısı
Bugün insanlık, ya “Allah affeder” deyip her günaha pervasızca giren bir umursamazlıkta, ya da “Ben bittim” diyerek yeise düşen bir çıkmazda. Bu iki uç, Kur’ân’ın öğrettiği dengeyi kaybetmiş bireylerin hâlidir. Ne sadece cennet vaadiyle rehavet, ne de sadece cehennem tehdidiyle çaresizlik… Kur’ân, bu ikisinin ortasında, hem teselli hem ikaz ihtiva eder.
Terğib ve Terhib’in Gölgesinde Yaşamak
Her mümin, Kur’ân’ın hem rahmet çağrısına kulak vermeli, hem de gazabından korkmalıdır. Dualarında hem cennet istemeli, hem de cehennemden sığınmalıdır. Çünkü Allah hem Rahmândır, hem de Kahhâr. Ve bu iki isim birlikte tecelli eder.
> “Onlar ki, Rablerine korku ile yalvarırlar ve O’nun rahmetini umarlar. Çünkü Rablerinin azabı, gerçekten sakınılması gereken bir azaptır.”
(İsrâ, 57)
Sonuç ve Hikmetli Mesaj:
Kur’ân, sadece bir hikmet kitabı değil; bir terbiye kitabıdır. İnsan, hem cennete koşar gibi yaşamalı, hem cehennemden kaçar gibi sakınmalıdır. Terğib ile yüreği umutla dolmalı, terhib ile gözyaşı dökmeyi unutmamalıdır. İşte bu denge, insanı dünya karanlığından ahiret aydınlığına ulaştırır.
Özet:
Kur’ân-ı Kerîm’deki terğib (müjdeleyici) ve terhib (korkutucu) ayetler, insanın hem ümit hem de korku duygusuna hitap ederek dengeli bir kulluk hayatı inşa eder. Terğib ayetleri Allah’ın rahmetini ve cenneti müjdelerken, terhib ayetleri azaba ve cehenneme karşı uyarır. Bu iki yönlü mesaj, müminin hayatında dengesizliğe düşmeden, hem gayretle çalışmasını hem de sürekli Allah’a yönelmesini sağlar. Bu ilahi dengeye tutunanlar, hem dünyada istikamet bulur, hem de ahirette selametle karşılanır.
