Tesbitler – islam bilgi arşivi

KURAN-I KERİM’DE ‘HİKMET’ OLARAK NİTELENDİRİLEN AYETLER VE HİKMETLERİ

Kur’ân-ı Kerim, insanlığın karanlıklar içinden aydınlığa çıkarılması için gönderilen ilâhî bir nurdur. Bu nurun temel özelliklerinden biri de hikmetle bezenmiş olmasıdır. Kur’ân’da birçok ayette geçen “hikmet” kelimesi, sıradan bir akıl yürütme değil; Allah’ın katından gelen, eşyanın hakikatine uygun doğru hüküm verme kabiliyeti, ilâhî bir derinliktir. Hikmet, ilmin ruhu, davranışın ölçüsü, hayatın anlamıdır.

Kur’ân’da Hikmet Ne Demektir?

“Hikmet”, Arapça’da “yerli yerinde yapmak”, “bir şeyi en uygun şekilde bilmek ve uygulamak” anlamlarına gelir. Kur’ân’da ise hikmet; ilim, anlayış, derin kavrayış, doğru söz ve davranış ile birlikte anılır. Hikmetli olan; ölçülü, dengeli, maksada uygun davranandır.
Ve Kur’ân, bizzat kendisi bir hikmet hazinesidir.

Kur’ân’da ‘Hikmet’ Olarak Nitelendirilen Ayetlerden Örnekler

1. “Allah, dilediğine hikmeti verir. Kime hikmet verilmişse, ona gerçekten büyük bir hayır verilmiştir.”

(Bakara Suresi, 269)
Bu ayet, hikmetin bir bilgi değil, bir nimet olduğunu gösterir. Hikmet, aklın ötesinde bir Allah vergisidir. Herkese değil; basireti açık, kalbi arınmış, hakkı isteyenlere verilir. Ve bu verilen, dünya ve ahiret saadetinin anahtarıdır.

2. “Yoksa onlar, Allah’ın lütfundan verdiği şeyler için insanlara haset mi ediyorlar? Oysa biz, İbrahim soyuna kitap ve hikmeti verdik ve onlara büyük bir mülk bahşettik.”

(Nisa Suresi, 54)
Hikmet, ilâhî seçilmişliğin bir göstergesidir. Kitap ile birlikte gelen hikmet, kişinin söz, davranış ve hükmünde doğruluğu sağlar. Bu ayet, ilmin makam değil, sorumluluk olduğunu da hatırlatır.

3. “Andolsun ki Allah, müminlere içlerinden, kendilerine Allah’ın ayetlerini okuyan, onları arındıran, onlara kitap ve hikmeti öğreten bir peygamber göndermekle büyük bir lütufta bulunmuştur.”

(Ali İmran Suresi, 164)
Burada hikmet, peygamberlerin temel misyonlarından biri olarak zikredilir. Hikmet öğretimi, sadece bilgi değil; nefsin tezkiyesi, kalbin arınması ile birlikte yürütülen bir terbiyedir.

Kur’ân’ın Kendisi Hikmettir

Kur’ân’da bazı sureler, “el-hakîm” yani “hikmet sahibi” olarak tanıtılır:

“Yâsîn. Hikmet dolu Kur’ân’a andolsun…” (Yasin Suresi, 1–2)

“Bu, hikmetli ve övülmeye layık Allah tarafından indirilen ayetlerdir.” (Fussilet, 42)

Bu ayetlerde Kur’ân’ın kendisi, hikmetin kaynağı olarak sunulur. Çünkü onun her ayeti, hem bilgi verir hem de hayatı tanzim eder. Hikmetli bir hayat için, hikmetli bir kaynağa yönelmek gerekir.

Kur’ân’da Hikmet Verilenler Kimlerdir?

Hz. Lokman: “Andolsun ki Lokman’a hikmet verdik…” (Lokman, 12)
Lokman, peygamber değil ama hikmet sahibi bir örnektir. Oğluna yaptığı nasihatler, Kur’ân’da yer bulmuştur.

Hz. İbrahim ve zürriyeti: “Onlara kitabı ve hikmeti verdik.” (Ankebut, 27)

Hz. İsa: “Allah ona kitap, hikmet, Tevrat ve İncil’i öğretti.” (Ali İmran, 48)

Hz. Muhammed (s.a.v.): O da ümmetine kitabı ve hikmeti öğreten son elçidir.
(Bakara, 151)

Bu örnekler gösteriyor ki, hikmet bir nebilik mirasıdır. Hikmet verilen kişi, sadece bilen değil; hak ile bilen ve hakkaniyetle davranan kişidir.

Hikmetin Hikmeti Nedir? (Neden Vardır?)

1. Sözün ve Davranışın Terazisidir

Hikmet, bir Müslüman için doğru zamanda, doğru şeyi, doğru şekilde yapma sanatıdır. Bilmek başka, hikmetle davranmak başkadır. Kur’ân’daki hikmet mesajı, insanın önce kendine, sonra topluma karşı ölçülü olması için vardır.

2. Ahlâkî Denge Unsurudur

Hikmet, ahlâkı kuru bir kurallar manzumesi olmaktan çıkarır, onu hayatın içine yerleştirir. Kur’ân’da hikmet, hep takva, sabır, güzel söz, anne-babaya iyilik gibi erdemlerle yan yana geçer.

3. Basireti Açan Bir Işıktır

Hikmet, olayların dışını değil içini görmektir. Sadece “ne oldu?” değil, “neden oldu?”yu anlamaktır. Kur’ân’ın verdiği bu basiret, kişiyi gafletten korur, hakikate yaklaştırır.

Sonuç: Hikmetle Yaşamak, Kur’ân’la Yaşamaktır

Kur’ân’da hikmet, yalnız bilginin değil; kalbin, vicdanın ve eylemin doğruluğudur. Hikmetli olmak, Kur’ân’ı anlamakla başlar; onu hayatına tatbik etmekle kemale erer.
Kur’ân hikmettir; ama ona hikmetle yaklaşanlara hikmet olur. Aksi hâlde sadece lafızlarda kalır.

Unutma, her ayet bir ışık; ama hikmetle bakana nurdur.
Ve hikmet, Allah katından gelen en büyük hayırlardan biridir:

> “Kime hikmet verilmişse, gerçekten büyük bir hayır verilmiştir.” (Bakara, 269)