Tesbitler – islam bilgi arşivi

Medreseler, Osmanlı döneminde de önemli bir eğitim kurumu olarak varlığını sürdürmüştür. Ancak 19. yüzyılda başlayan modernleşme hareketleri ile birlikte medreseler, yeni eğitim kurumlarına karşı rekabet etmekte zorlanmıştır. Bu nedenle, 1924 yılında Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile birlikte medreseler kapatılmıştır.

Medreseler, çeşitli sebeplerle kapanma ve işleyişini yitirme sürecine girmiştir. Bu sebeplerden bazıları şunlardır:

* **Modernleşme hareketleri: ** 19. yüzyılda başlayan modernleşme hareketleri, İslam dünyasında geleneksel eğitim kurumlarına karşı bir eleştiri dalgası başlatmıştır. Bu eleştiriler, medreseleri de hedef almıştır. Modernleşmeciler, medreseleri çağın ihtiyaçlarına cevap veremediği ve eğitim kalitesinin düşük olduğu gerekçesiyle eleştirmişlerdir.
* **Değişen toplumsal ihtiyaçlar: ** 19. yüzyıldan itibaren toplumsal ihtiyaçlar da değişmiştir. Bu dönemde, devlet yönetiminde, hukukta, ticarette ve sanayide yenilikler yaşanmıştır. Bu yeniliklere cevap verebilmek için, farklı alanlarda eğitim veren yeni kurumlara ihtiyaç duyulmuştur.
* **Siyasi baskılar: ** Osmanlı Devleti, 19. yüzyılda Batılı devletlerin baskısı altında kalmıştır. Bu baskılar, medreselerin varlığına da yansımıştır. Batılı devletler, medreselerin geleneksel eğitim anlayışının, modernleşmenin önünde bir engel olduğunu düşünmekteydi. Bu nedenle, medreselerin kapatılması için Osmanlı yönetimine baskı yapmışlardır.

Medreseler, kapatılmalarına rağmen günümüzde de İslam dünyasında önemli bir yere sahiptir. Medreselerin eğitim anlayışı, günümüzde de çeşitli İslami gruplar tarafından benimsenmektedir.

@@@@@@@@

Medreseler, İslam tarihinde orta ve yükseköğretimin yapıldığı eğitim kurumlarının genel adıdır. Medrese kelimesi Arapça ders kökünden gelir¹. Medreselerin ne zaman ve nerede kurulduğu konusunda farklı görüşler vardır. Bazı kaynaklara göre ilk medreseler Karahanlılar döneminde Türkistan ve Horasan’da Budist viharalarını taklit ederek inşa edilmiştir². Bazı kaynaklara göre ise ilk medreseler Büyük Selçuklu Devleti zamanında Nizamülmülk tarafından açılan Nizamiye Medreseleri’dir³. Medreseler, Selçuklular, Osmanlılar, Memlükler, Endülüs, Hint Alt Kıtası gibi çeşitli İslam devletlerinde ilim ve kültürün gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Medreselerde hem dini ilimler hem de pozitif bilimler okutulmuştur. Medreseler, 1924 yılında Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile kaldırılmış ve yerlerine modern eğitim kurumları kurulmuştur.

@@@@@@@@

Osmanlı’da hangi ilim dalları okutuluyordu?

Osmanlı Devleti’nde ilim ve kültür hayatının merkezi medreselerdi. Medreselerde hem dini ilimler hem de pozitif bilimler okutuluyordu. Dini ilimler arasında Kur’an, hadis, fıkıh, kelam, tasavvuf, tefsir, usul-i fıkıh, mantık, nahiv, sarf, edebiyat, tarih, coğrafya gibi alanlar vardı. Pozitif bilimler arasında ise astronomi, matematik, geometri, fizik, kimya, tıp, botanik, zooloji, jeoloji, mineraloji gibi alanlar vardı¹².

Osmanlı Devleti’nde ilim dalları arasında özellikle astronomi, tıp ve matematik büyük gelişme gösterdi. Osmanlı âlimleri bu alanlarda önemli eserler yazdılar ve çeşitli buluşlar yaptılar. Örneğin, Akşemseddin mikrobu ilk kez keşfeden âlimdir². Ali Kuşçu ise Türk astronom ve matematikçisi olarak Timurlular ve Osmanlılar döneminde çalışmalar yaptı. İstanbul’un boylamını ve enlemini hesapladı. Ayrıca Osmanlı medreselerinde okutulacak dersleri düzenledi².

(1) Osmanlıda İlim ve İlmiye Sınıfı (Tarih Konu Anlatımı). https://derstarih.com/osmanlida-ilim-ve-ilmiye-sinifi/.
(2) Bilim ve teknolojide çığır açan Osmanlı âlimleri – Fikriyat Gazetesi. https://www.fikriyat.com/islam/2018/05/13/bilim-ve-teknolojide-cigir-acan-osmanli-limleri.
(3) Osmanlı’da İlim, Kültür ve Sanat Hayatı. https://osmanli.org.tr/osmanlida-ilim-kultur-sanat-hayati/.
(4) Bilim ve teknolojide çığır açan Osmanlı âlimleri – Fikriyat Gazetesi. https://www.fikriyat.com/islam/2018/05/13/bilim-ve-teknolojide-cigir-acan-osmanli-limleri.
(5) Osmanlıda İlim ve İlmiye Sınıfı (Tarih Konu Anlatımı). https://derstarih.com/osmanlida-ilim-ve-ilmiye-sinifi/.

@@@@@@@@@

Medreselerin kapatılması sonrasında ne oldu?

Medreselerin kapatılması sonrasında, Türkiye Cumhuriyeti’nde çağdaş, laik ve millî bir eğitim sistemi kuruldu. Millî Eğitim Bakanlığı, bütün eğitim kurumlarını denetlemeye başladı. İlk ve ortaöğretim programları, modern bilimlere uygun olarak düzenlendi. İlkokul zorunlu hâle getirildi. Meslek okulları, yüksek okullar ve üniversiteler açıldı. Eğitim ve öğretimde çağdaş ülkeler seviyesine çıkmak için yeni programlar geliştirildi¹².

Osmanlı Devleti’nde mesleki eğitim, lonca teşkilatı içerisinde gerçekleştirilirdi. Lonca teşkilatı, çeşitli zanaat ve ticaret dallarını bir araya getiren bir örgütlenme şekliydi. Lonca teşkilatında, meslek öğrenmek isteyen çocuklar, bir ustanın yanına çırak olarak verilir, mesleğin inceliklerini öğrenerek kalfa ve usta olurlardı¹. Osmanlı Devleti’nde çok sayıda meslek dalı vardı. Bunlardan bazıları şunlardır:

– Kazzazlar: İpek işleyen ve satan kişiler.
– Hallaçlar: Yün veya pamuğu kabartan ve diten kişiler.
– Nalçacılar: Ayakkabının altına nal çakan kişiler.
– Nalbantlar: Hayvanların ayağına nal çakan kişiler.
– Muytablar: Kıl dokuyan ve kıldan eşya yapan kişiler.
– Palanduzlar: Palan adı verilen bir çeşit semer diken kişiler.
– Neccarlar: Kaba ağaç işi yapan bir çeşit marangoz.
– Bennalar: Bina yapan, inşaatçı kişiler.
– Kahhâller: Göz hekimleri.
– Debbâğlar: Deriyi terbiye eden, tabaklayan ve kullanıma hazırlayan kişiler.
– Kebeciler: Yünden veya kaba kumaştan kalın kilim, ceket, palto, aba yapan kişiler.
– Simkeşler: Gümüş tel, sim işleyen zanaatkarlar.
– Bezzâzlar: Pamuk, yün, ipek bez imal eden, kumaş işi yapan kişiler.
– Dülbentçiler: Pamuklu, ince ve seyrek dokunmuş hafif ve yumuşak bez işi yapanlar².