Tesbitler – islam bilgi arşivi

…Nisan ayında ayaklanma, genelleşmişti. Her yerde, daha önceden kararlaştırılmış bir işareti almış gibi, köylüler ayaklanmakta ve yakalayabildikleri bütün Türkleri, erkeğiyle, kadınıyla, çocuklarıyla, kıyımdan
geçirmekte idi. “Hiçbir Türk kalmayacak/Ne Mora’da, ne dünyada!”; ağızdan ağıza dolaşarak bir kökten kazıma savaşının başlangıcını ilân eden şarkı, böyle
diyordu. Mora’nın Müslüman nüfusu 25 000 kişi olarak hesaplanmıştı. Ayaklanmanın patlak vermesinden sonraki üç hafta içinde, kentlere kaçabilenler dışında, bir tek Müslüman bırakılmamıştı.”Age.13.

-“19. ve 20. yüzyıl savaşlarının tümünde Müslümanlar kıyımdan geçirildiler ve yerlerini yurtlarını bırakıp gitmeğe zorlandılar. Müslümanlardan milyonlarcası öldü ve milyonlarcası yurdundan sürüldü. Savaşların her biri diğerlerine göre bir hayli farklı idi, ama bunların Müslümanlar üzerindeki etkisi hep aynı kaldı: onlar, pek büyük sayılarla, öldürüldüler ya da yurtlarından uzağa sürüldüler. Osmanlı yenilgileri yalnız askerî ve siyasal birer olgu niteliğiyle kalmıyordu; bunlar, kitlesel nüfus hareketlerinin ve çok yüksek sayıda ölümlerin nedeni idi. Gerçekleşen süreçte ölümler sadece Müslümanların ölümlerinden ibaret olmamıştı ama ölmüş Yunanlıların, Bulgarların ya da Ermenilerin sayısı, ölen Türklerin sayısı karşısında pek küçük oranda kalıyordu. Balkanların, Anadolu’nun ve Kafkasya’nın tüm halkları için 19. ve 20. yüzyıllar, bir dehşet dönemi olmuştur. Bütün topluluklar savaşın, açlığın ve savaş zamanında patlak veren [dizanteri, tifüs gibi] hastalıkların, ayrıca, yenilen yan için kendini gösteren, yurdunu bırakıp gurbete göçme zorunluluğunun dehşetlerinden nasibini aldı.

Rusya, yarı maymun, yarı ayıdır. Yabancı krallıklarda, Avrupa’yı maymun gibi taklit eder ama kendi yurdunda, ayının pençeleri her yerde kendini gösterir.(İvan Golovin)”Age.21.

-“Ermenilerle Müslümanlar arasındaki düşmanlığın tarihini anlamak için, tüm
kapsamında Ermenilerle Müslümanların egemenlik uğruna 100 yıl boyunca savaşmış bulunduğu, Kafkasya ile Doğu Anadolu’yu bir bütün olarak incelemelidir.”Age.26.

-“Birçok yönden, Ermenilerle Müslümanlar arasındaki düşmanlığın temelinde Rusların Kafkasya’daki yayılması vardır. Başka birçok yönden olduğu üzere bu yönden de Kafkasya bölgesiyle Doğu Anadolu birbiriyle bağlantılı idiler, çünkü onların her ikisi Rus İmparatorluğunun amaçladığı adım adım yayılışın birer basamağı durumundaydılar.”Age.28.

-“Müslümanlarla Ermeniler arasında bir yüzyıl sürmüş savaşımın ciddî biçimde kendini göstermesi, 1827-29 Rus-İran ve Rus-Türk savaşlarında olmuştur. Bu uzun savaşımın temel özellikleri, o ilk savaşta, tümüyle görüldü: Rusların Osmanlı ülkesini istilâ etmesi, Ermenilerin istilâcı yanında yer alması, Müslümanların yüksek sayıya ulaşan ölümleri, Müslümanların göçe zorlanıp sürülmeleri ve Müslümanlarla Ermeniler arasında bir Defacto [hukuksal dayanağı olmayan, fiilî] nüfus değişimi. 1827-29 savaşlarında, doğuda Rusların
Erivan yöresindeki Müslümanları sürmesiyle ateşi kıvılcımlanan dev ölçüde bir nüfus değişimi başladı.”Age.29.

-“Doğuda yaşayan Ermenilerin çoğu, köylerde Kürt müdahalesine maruz kalıp şehirlerde Osmanlı idaresine tabi idiyse de, Osmanlı’nın güçsüzlü­ğünden yararlanıp, neredeyse özerk yaşıyorlardı. Aslında Güneydoğu’nun dağlık bölgelerindeki Ermeni köyleri, çoğu zaman dışarıdan denetlenemiyorlardı. Bu keyfiyet bilhassa {Kahramanmaraş’taki} Zeytun bölgesi için geçerliydi. Zeytun Ermenileri, Osmanlı’dan önce Arap ve Bizans yönetimlerine yaptıkları gibi vergiyi bile bazen zorla ödüyorlar ve başına buyruk yaşıyorlardı. 19. yüzyıl boyunca, vergiler yüzünden, Zeytunlularla Osmanlılar arasındaki ilişkiler gergindi. Osmanlılar ancak silahlı çatışma sonunda, değer biçtikleri verginin sadece bir kısmını toplayabiliyorlardı.Age.67.
Kürt ve Ermenilerin yarı özerk davranmasına göz yumulması, Osmanlı devletinin güçsüzlüğünün belirtisiydi. Osmanlılar, batıda ve kuzeyde ölüm kalım mücadelesi verirken, doğudaki nispeten sakin ortamla yetinmek zorundaydılar.”Age.66.

-“Galip güçler adına, Berlin Kongresi için Müslüman mültecilerin durumunu araştırmakla görevlendirilen İngiltere müfettişi Cullen; Rusların, kararlılıkla, Müslüman varlığını yok etmek politikası uyguladığından başka bir sonuca varmak mümkün değil.”Age.79.

-“ Tahminen 60.000 mültecinin toplandığı Harmanlı’da, Rus askerleri defalarca at üstünde hücum ederek, “maruz kaldıkları vahşetten dehşete düşmüş insan kalabalığına” korkunç dü­zeyde katliamlar uyguladılar. Panik hakimdi. Birçok insan ve bilhassa çocuklar nehirleri aşarken kayboldular” (F.O. 424-479; Gizli belge [3910], s. 306, No. 352, ek sayısı 1,Walpole’un Wolffa raporu, Şimşir, Rumeli-lI, s. 117’de yayınlanmıştır).Age.109.

-“Şüphesiz, Rus ve Bulgarların katlettiğinden çok daha fazla mülteci hastalıktan öldü. Mültecilerin istiflendiği yerlerde, tifo-tifüs ve sıklıkla çiçek hastalığı görüldü. Edirne’deki 45.000 mülteciden 16.000’i tifoya yakalanmıştı ve her gün 100-120 kişi ölüyordu.ll6 İstanbul’a ulaşan yüz binlerce göçmen korkulacak kadar hastalıklıydılar. Bab-ı-Ali’nin ricasıyla duruma el koyan Avrupalı doktorlar, Nisan 1878’den başlayarak, 160.000 mültecinin İstanbul’a ulaştığını, bunların 60.000’inin başka yerlere sevk edildiğini ve 18.000’inin öldüğünü belirttiler. şehrin sadece Asya yakasında günde 21 mülteci ölmekteydi.118 Ayasofya Camiinde barınan 4.000 sığınmacı arasında her gün 25-30 ölüm oluyordu.119 Bu mağdurlara Osmanlı İmparatorluğu’nun tıbbi çare bulamayışı yadsınamaz. 1895’e kadar bile hastanelerinde, sadece 169 hekim olan bu imparatorlukta hiçbir zaman yeterli doktor ve ilaç bulunmadı.

…Mülteciler için barınak haline dönüştürülen camiler ve diğer hükümet binalarında 800-900 tifo vak’ası mevcuttur.”Age.112.

-“ Ruslar Kafkasya seferindeki vahşetin en önemli örneğini, belki de kendilerine direnmeden teslim olan Ardahan şehrini teslim alırken gösterdiler.
Teslimiyet savaşmadan elde edilmesine rağmen, bilhassa Kazaklar ile (İslamiyeti farklı yorumlayan) Karapapaklardan oluşan Rus emri altındaki güçler, kale garnizonundan 300 kadar Osmanlı askeriyle daha yüksek sayıda sivil halkı öldürdüler. Rus telgrafları şehrin sokaklarına serilmiş 800 kadar Türk cesediyle vadiye atılmış birçok vücuttan söz ediyorlardı. Tiflis’teki İngiltere Konsolosu Ricketts, direnmeden teslim olan Ardahan’daki Osmanlı garnizonu askerlerinin çoğunun boğazlandığını ve düzenli Rus ordusuna mensup 12.000 askerin kenti yağmaladığını rapor etti. Ardanuç da benzer muameleye maruz kalmıştı; her iki şehirde de sivil halktan can kaybı yüksek olmuştu. Osmanlı kaynakları da katliamı doğrulayıp Ardahan dışında başka Türk köylerinin de yağmalandığını rapor ettiler ve Ardahan bölgesi halkının çoğunun güvenlik için Kars’a sığındığını ilave ettiler, fakat oranın güvenliği de kısa sürede tehlikeye düştü.
Kars’ın Ardahan kadar şanssız olmadığı söylenebilir. şehir düştüğü zaman Rus askerlerinin kenti 3 gün boyunca yağmalamasına müsaade edildi, fa kat oradaki olaylar daha çok hırsızlık vakasına benziyordu. Esir alınanlara işkence edilmesiyle ırza geçmeler yaygın olarak görülmekteydi.

Teslim olan Osmanlı askerlerine barbarca davranıldığını yazan İngiltere
Konsolosu Ricketts’in raporuna göre “Karargahtan gelen Türk savaş mahkumlarının durumu acınacak halde; Kars’tan çıkan 700 askerden 400’ü ya
sıtmadan muzdarip ya da ölü olarak yollarda kaldı.”

Ricketts daha sonradan Rusların Osmanlı savaş esirlerini kılıçtan geçirmeye yakın hale getireceğinin beklenir olduğunu, çünkü önceki savaşta da Türk tutsaklara aynı şekilde davranıldığını rapor etti.12 charles Williams adlı muhabir Rusların Türk askerlerine uyguladığı davranış konusunda, Ruslara “yaralıları katletmek işinde Ermeni dostlarının yardımcı olduğunu”gözlemlemişti.”Age.136-137.

-“ 1890’ı takip eden 20 yıl boyunca doğunun her yanında, Osmanlı devletine karşı isyanlar ve Ermenilerle Müslümanlar arasında çatışmalar olağandı.
Ermeni ihtilalcileri 1890’larda Sasun bölgesinde gerilla çeteleri kurup, Kürt
aşiretlerle savaşa girişmekteydiler. Kan dökümünde Ermeniler, Kürtler ve
Osmanlı askerleri hem ölen hem de öldüren oldular. 1894’te Sasun bölgesindeki kalabalık Ermeni isyan çeteleri, Osmanlı vergi memurlarına ve başka devlet görevlilerine saldırdılar. Kendilerini cezalandırmak için gönderilen Osmanlı askerlerinin önü sıra kaçışan isyancılar, yolları üzerindeki Müslüman köylerin halkını kıyımdan geçirdiler. Düzenli Osmanlı askerleriyle Hamidiye alayları da buna, isyan bölgesindeki köylerde yaşayan Ermenileri katlederek karşılık verdiler. İsyan sırasında hangi gruptan kaç kişinin öldüğü hararetle tartışılmıştır, fakat karşılıklı yapılan katliam ile misilleme katliamlarının olması bölgedeki Ermenilerle Müslümanların nefretini ve her iki toplumu da bekleyen tehlikeleri kanıtlamak için yeterlidir.

1895’te Zeytun’da Hınçak partisinin önderlik ettiği bir isyan, Zeytun ve Maraş bölgelerinin tümünü kapladı. Ayaklanmanın Ermeni lideri çarpıcı bir abartmayla 125 Ermeni ile 20.000 Müslüman’ın öldürüldüğünü iddia etti.”Age.148.

-“Anadolu’daki Ermeni çetecilerin sözünü dinlediği bir makam varsa, o da Müslü­manların haline hiç acımayan ve Osmanlı’nın arzularına boyun eğmeyi hiç
düşünmeyen Ermenistan Cumhuriyetiydi.

“I) Erzincan ve çevresindeki köylerde yaşayan Müslüman erkekler, Ermeniler tarafından elleri arkadan bağlanmış vaziyette götürülüp kışlalarda kurşunlanmaktalar.
“2) 28 Ocak 1334 {=1918} tarihinde, Erzincan’daki Müslüman erkeklerin birçoğu, Ermeniler tarafından Kilise meydanında toplandıktan sonra, diri diri yakılarak öldürüldü.
“3) Ermeniler hala, Erzincan’daki Müslüman evlerini yakmaya devam etmekteler. Aynı konudan söz ederken, Erzincan’daki il Konağı ile Yeni Caminin, Zekganç’ın ve çevresindeki diğer köylerin tüm camilerinin akıbetinden söz etmem yeterlidir.
“4) Gümüşhane’nin güneydoğusundaki Teke’de, 15 Ocak 1334 {=1918} tarihinde Ermeniler tarafından katledilen 6 Müslümanın cesedi yol kenarında bulundu.”
Vehib Paşa’nın bunlara ilaveten başka katliamlar yapıldığını anlatan benzer nitelikte iki mektubu daha Belgeler-I, No. 47 ve 73’te görülebilir.”Age.235.

-“Yunan geri çekilişi sırasında, şehirler birbiri ardına ateşe verildi. Bilecik, Yenişehir, İnegöl, Afyon, Söğüt ve Adapazarı ile Yunanlıların yolu boyunca etrafta bulunan başka şehirlerle köylerin hepsi yakıldı.ıo9 Yunanlıların harp yenilgisi üzerine mahvedilen arazinin çoğunu gezen, İzmir’deki Amerikan Konsolosu Park gördüğü şehirlerdeki durumu şöyle anlattı:
[Manisa] Yangından neredeyse tamamen harap olmuş… 10.300 ev, 15 cami, 2 hamam, 2.278 dükkan, 19 otel, 26 villa…
[Kasaba] Bu istatistiklerin güvenilirliği ne ispat edilebilir ne de reddedilebilir, bu nedenle işe yaradığı kadarıyla kullanılmalıdır, fakat benim gözlemlerim bunların aşağı yukarı gerçek olduğuna işaret etmektedir.
Bize söylendiğine göre, Kasaba şehrinin toplam nüfusu 40.000 idi. Bu toplamın 3.000’i gayri Müslim idi. Şimdi, bu 37.000 Türk nüfusundan sadece 6.000’inin yaşadığı sanılıyor. 1.000 Türk’ün kurşunlandığı veya yakıldığı kesinlikle görülmüş. Şehirdeki 2.000 binadan, sadece 200’ü ayakta kalmış… Bazı Ermeni ve
Rum halktan kişilerin yardım ettiği Yunanlı askerler tarafından, şehrin sistemli olarak imha edildiğine dair yeterince şahit vardı. Yok etme işinin mutlak, hızla ve eksiksiz gerçekleşmesi için bol miktarda gaz yağı ve benzin kullanılmış.
[Alaşehir] Binaların duvarlarını gaz yağına doyurmak için el pompası kullanılmış. . . şehrin harabelerini incelerken, üzerlerinde et ve saç parçalarının yapışıp kaldığı, simsiyah kömürleşmiş bir kaç tane kol ve kafatası kemiğine rastladık. Israr etmemiz üzerine, taze olduğu belli olan mezarların birkaç tanesini yeniden açıp içlerindeki cesetleri bize gösterdiler; biz de bu ölümlerin 4 haftadan taze olduğuna yani [Yunan geri çekilme operasyonunun Alaşehir’den geçtiği zaman diliminde gerçekleştiğine] tamamen ikna olduk.”Age.334.

-“ Savaşlar bittiğinde, Batı Avrupa’nın tamamı kadar’ büyük bir alanda yaşayan Müslüman toplulukları, sayıca çok seyreltilmiş veya yok edilmişlerdi.
Balkanların muhteşem Türk toplulukları eski sayılarının çok küçük bir oranına indirilmişti. Çerkesler, Lazlar, Abazalar ve Türkler ile başka birçok küçük Müslüman gruplar zorla Kafkasya’nın dışına sürülüp atılmıştı. Türklerin zafer kazandığı tek bölge olan Anadolu, tamamen değişmişti; Hıristiyan azınlıklar gitmiş, Anadolu’nun batısı ve doğusu neredeyse harabeye çevrilmişti. Tarihin en büyük felaketlerinden birisi yaşanmıştı.”Age.373.

-“ SONUÇ: ÖLÜM VE GÖÇ.
İstatistikler yürek yakıcı kayıpları anlatmakta yetersiz kalırlar, ancak insanların çektiği çilenin büyüklüğünü özetlemeye yarayan göstergelerdir.
Milyonlarla belirlenen ölü sayıları, insanların algılamasını yanıltır. Tuhaf olmakla beraber, bir tek kişinin bile ölümünün detaylarını düşünmek, duygusal olarak hepimizi, milyonların öldüğünü bilmekten daha çok etkiler. Ne olursa olsun, Müslüman kayıplarının boyutunu belirlemek için, istatistiklere göz atılmalıdır.”Age.378.

-“ Eğer “akıbeti bilinmeyenler” hakkındaki tahminler de hesaba katılsaydı,
muhtemelen 5,5 milyon Müslüman’ın öldüğü sonucuna varılırdı. 5 milyondan fazla4 mülteci yurtlarından sürülmüştü ve bunların birçoğu da ölmüştür.” Age. 380.

MEHMET ÖZÇELİK

9-10-2022