Kalbin Dönüşümleri ve Sâbit Kalma Duası: “Yâ Mukallibel Kulûb, Sebbit Kalbî Alâ Dînik
Kalbin Dönüşümleri ve Sâbit Kalma Duası: “Yâ Mukallibel Kulûb, Sebbit Kalbî Alâ Dînik!”
Giriş: En Değişken Olan Kalbin Duası
İnsan denen varlık, sabit gibi görünen bir bedenin içinde, dalgalanan bir ruh, değişen bir his, çalkantılı bir kalp taşır. İşte bu kalp, en oynak, en dönüşlü cevherdir. Bu sebeple Efendimiz (s.a.v.) en çok şu duayı yapardı:
> “Yâ mukallibel kulûb, sebbit kalbî alâ dînik.”
“Ey kalpleri çevirip döndüren Allah’ım! Kalbimi dinin üzere sabit kıl.”
(Tirmizî, Daavât 90)
Bu dua, hem kalbin mahiyetini, hem de dinde sebat etmenin önemini ortaya koyar. Peki kalp nedir? Hangi hâllere girer çıkar? Neden sabit kalmaz? Ve sabit kılınması ne demektir?
- Kalp Nedir? Neden “Mukallib” Olan Allah’a Bağlıdır?
Arapçada kalp (قلب) kelimesi kök itibarıyla “dönmek, tersyüz olmak, çevrilmek” anlamına gelir. Aynı kökten gelen “tagallub”, çalkalanma, değişme demektir.
Kalp denilince sadece biyolojik organ değil, duygu, bilinç, idrak, irade, ahlâk ve inanç merkezi kastedilir.
Kur’an’da “kalp”; iman eden, inkar eden, mühürlenen, yumuşayan, kasvetli olan, huşu duyan, azan, yönelen bir merkez olarak tasvir edilir.
Allah’ın “el-Mukallib” sıfatı, kalpleri çeviren, yönlendiren, hâlden hâle geçiren anlamındadır. Çünkü kalp kendi başına istikrarlı duramaz; ya nefsin, ya şeytanın, ya da Rahmân’ın etkisi altındadır.
- Kalbin Hangi Hâlleri Vardır?
Kalp, maddî ve manevî etkilerle çeşitli hâllere girer. Bu hâller geçici olabilir ama sonuçları kalıcıdır.
- a) İman – Küfür Hâli
Kalp ya imanla nurlanır ya da küfürle kararır.
Bazen kalpte iman olsa da şüphe bulutları gezer. Bu, kalbin sarsıldığı andır.
- b) İhlas – Riyâ Hâli
Allah rızası için yapılan bir amele riya sızabilir.
Kalp sürekli niyetini kontrol etmeli, rızayı gözetmelidir.
- c) Tevekkül – Kaygı Hâli
Kalp bazen teslim olur, bazen korku ve panik içinde bocalar.
- d) Huşû – Gaflet Hâli
Namazda, zikirde, sohbette kalp bazen uçar, bazen donar.
Bazen bir ayet kalbi yakar, bazen gaflet onu mühürler.
- e) Merhamet – Kin Hâli
Kalp sevgiyle dolabilir, ama bir anda kinle karanlıklaşabilir.
- f) Sükûnet – Vesvese Hâli
Zikirle huzur bulan bir kalp, boşlukta vesveseye mahkum olabilir.
İşte bu hâller arasında sürekli dolaşan kalp, “Mukallibel kulûb” ismine muhataptır.
- Kalbin Sabit Olmama Hali ve Sonuçları
Kalp sabit kalmadığında:
İnanç sarsılır: Şüphe ve tereddüt çoğalır.
Ameller sekteye uğrar: İbadet alışkanlığı zayıflar.
Duygular körelir: Merhamet, haya, sabır yerini öfke ve nefrete bırakır.
Ahlak çökebilir: Tevazu yerini kibire, adalet yerini zulme terk eder.
İnsan kendine yabancılaşır: Fıtrat bulanır, nefis galip gelir.
Bu değişkenlik, kişinin hem kendi iç dünyasında, hem de toplum içinde istikrarsızlık ve bunalım doğurur.
- Kalbin Hâlleri ile Sabit Hâl Arasındaki Farklar
Değişken Kalp Sabit Kalp
Rüzgârla savrulur, İlahi emirle yön bulur
Duygulara esir, Aklın ve vahyin rehberliğinde hareket eder
İbadette dalgalanma, İbadette sebat ve süreklilik
Şüphe ve vesvese hâkimdir, İman ve teslimiyet galiptir
Riyâya açıktır, İhlas ile mühürlüdür
Nefse hizmet eder, Nefsini terbiye eder
Bu yüzden dua sadece bir korunma değil, aynı zamanda bir ruh terbiyesidir. Kalbin sabitliği, istikametin özü, imanın kemalidir.
- Dinde Sabit Kalmak Ne Demektir?
“Sebbit kalbî alâ dînik” ifadesi, sadece bir inanç beyanı değil, bir istikrar duasıdır.
Fırtınada sarsılmayan bir iman,
Zor zamanda bile taviz vermeyen bir ahlâk,
Kalabalıklar içinde bile bozulmayan bir duruş,
Zamanın tuzaklarına düşmeyen bir zihin,
İşte dinde sabit kalmak budur. Dönemsel inançlar, moda ahlâklar değil; kıyamete kadar sarsılmayacak bir hakikate sadakattir.
- Tarihî ve İbretli Misaller
Hz. Ebû Bekir: Herkes sarsıldığında “O söylediyse doğrudur” diyerek sabit bir kalbin temsilidir.
Ashab-ı Kehf: Zamanın inkârına rağmen dinde sebat gösterip mağaraya sığınan gençlerdir.
Yusuf (a.s.): Züleyha’nın tuzağında sarsılmayıp iffetle sabit kalan bir kalptir.
Bedîüzzaman: Zamanın desiselerine rağmen davasında sabit, fikirlerinde net bir gönül adamıdır.
- İlmi ve Bilimsel Bakış: Kalbin Değişkenliği Bilimsel midir?
Modern nörobilim ve psikolojiye göre:
İnsan duyguları saniyeler içinde değişebilir.
Kalp ritmi, hormon dengesi, bilinçaltı tetiklemelerle dalgalanabilir.
Niyet ve karar merkezleri, çevresel faktörlerle yön değiştirebilir.
İşte bu bilimsel gerçekler, Efendimizin duasını daha da anlamlı kılar:
“Kalbim böyle oynakken, sabit kıl ancak Sen kılarsın Ya Rabbi.”
Sonuç: Sabit Kalmak İçin Duaya Sarılmak
Zaman değişir, insanlar değişir, dünya değişir. Ama bir şey sabit kalmalı: İnanç, ahlâk ve kalp.
Bu dua, sadece Efendimizin değil, ümmetin en derin temennisidir.
Sabit kalmak, sadece “durmak” değil, yönünü bozmadan yürümeye devam etmektir.
Ve bu yolculukta, rüzgârın yönünü değiştiren değil, yönünü sabit tutan kalpler kurtuluşa erer.
Özet:
Kalp, hem biyolojik hem de manevî anlamda değişken bir cevherdir.
“Yâ Mukallibel Kulûb” duası, bu değişkenliğe karşı istikrar arayışıdır.
Kalbin hâlleri; iman-küfür, ihlas-riya, tevekkül-vesvese gibi geniş yelpazede seyreder.
Sabit kalmak, hakikate bağlılık, istikamet, ihlas ve dirayet demektir.
Dinde sabit kalmak; çağlara rağmen Allah’a, ahlâka ve hakikate sadık kalmaktır.
Efendimiz (s.a.v.) bile bu duayı sıklıkla ettiyse, bizim daha çok etmeye ihtiyacımız vardır.
