MAKSADDA İTTİHAD, MEŞREBDE HÜRRİYET: DİNÎ CEMAATLERİN BİRLİK İMTİHANI
MAKSADDA İTTİHAD, MEŞREBDE HÜRRİYET: DİNÎ CEMAATLERİN BİRLİK İMTİHANI
Hutbe-i Şamiye Üzerine Bir Tefekkür
“Ey dinî cerideler! Maksadımız: Dinî cemaatler maksadda ittihad etmelidirler. Mesalikte ve meşreblerde ittihad mümkün olmadığı gibi, câiz de değildir. Zira taklid yolunu açar ve “Neme lâzım, başkası düşünsün.” sözünü de söylettirir. ”
Hutbe-i Şamiye
Giriş:
İslam ümmeti tarih boyunca birçok meşrep, cemaat ve tarikatın zenginliğiyle yoğrulmuş bir ümmettir. Ancak bu çeşitlilik zaman zaman ayrılıklara, çatışmalara ve hatta bölünmelere sebep olmuştur. Bediüzzaman Said Nursî’nin Hutbe-i Şamiye’de dile getirdiği hakikat, günümüz İslam dünyasının en temel ihtiyacını haykırmaktadır: “Maksadda ittihad, meşrebde hürriyet.” Zira gayemiz bir; Allah’ın rızası, dinin izzeti, ümmetin selametidir. Bu gayede birleşmemiz gerekirken, usul farkları, yol tercihi ve meşrep anlayışlarını birbirimize dayatmak; hem hakkı örter, hem kardeşliği zedeler.
- Maksadda İttihadın Zarureti:
Mü’minlerin ortak hedefi, Allah’ın rızasına ermek, İslam’ı ihya etmek, ahlâkı ve fazileti hâkim kılmak, mazlumlara destek, zalimlere karşı bir duruş sergilemektir. Bu ulvî maksatlarda birleşmek, ümmeti güçlendirir, dağınıklığı toparlar, dışarıdan gelen tehlikelere karşı koruyucu bir kalkan olur. Fakat ne hazindir ki, aynı kıbleye yönelen mü’minler, farklı usuller yüzünden birbirini ötekileştirerek İslam düşmanlarının ekmeğine yağ sürmektedir. Oysa Bediüzzaman’ın dediği gibi, asıl düşman cehalet, zaruret ve ihtilaftır. - Meşrep ve Mesleklerde İttihadın Sakıncası:
Zihinler ve ruhlar farklı yaratılmıştır. Her insanın istidadı, mizacı, algısı farklıdır. Bu sebeple herkes aynı yolu takip etmek zorunda değildir. Kimi tasavvuf yoluyla kemale erer, kimi ilimle, kimi hizmetle, kimi tebliğle. Bu farklı yollar; bir zenginliktir, rekabet değil, tamamlayıcılık vesilesidir. Lakin bu meşrepleri zorla birleştirmek veya biri doğru, diğeri yanlış demek; taassuba, gurura ve taklide yol açar. Taklid ise tefekkürün ve şahsiyetin ölmesidir.
“Neme lazım”cı zihniyetin doğuşu:
Bir cemaat veya meşrep diğerlerini ötelediğinde, ferdin şahsiyeti pasifleşir. İnsan, artık kendi fikrini üretmek yerine “büyükler bilir”, “başkası düşünsün” der. Sorumluluk duygusu zayıflar. Dinî hayatta durgunluk başlar. Bediüzzaman’ın “Neme lâzım, başkası düşünsün” sözü, aslında bu tehlikeye karşı bir ikazdır. Çünkü cemiyetin çöküşü, ferdi sorumluluğun gitmesiyle başlar.
- İttihadın Adabı ve Usulü:
İttihad, tektipleştirme değildir; gönül birliği ve maksatta bütünleşmedir. Cemaatler birbirini kıskanmak, yermek, küçümsemek yerine; her birini İslam’ın ayrı bir hizmet birimi olarak görmelidir. Farklılıklar tehdit değil, rahmettir. Kur’ân’ın “Ve eğer Rabbin dileseydi insanları tek ümmet yapardı.” (Hûd, 118) ayeti, bu hikmete işaret eder. Ümmet, yekpare değil; birbirine hizmet eden bir yapı gibi olmalıdır. - Cemaatler Arası Uhuvvetin Güncel Önemi:
Bugün İslam coğrafyası fitne, savaş, zulüm ve ideolojik kuşatmalarla sarsılırken; cemaatler hâlâ küçük meselelerle birbirini itham etme gafletindedir. Oysa düşman büyük, dava büyüktür. Müslümanlar, tevhit davasında birlikte olmalıdır. Meşreplerin farklılığı değil, maksadın birlikteliği kurtuluşumuzdur. Aksi takdirde parçalanmış bir ümmet, ne içeride ne dışarıda izzetli durabilir.
Sonuç:
Bediüzzaman’ın veciz ifadesiyle, “Dinî cemaatler maksadda ittihad etmelidirler.” Meşrep taassubu, ümmetin kanayan yarasıdır. İttihad ise ümmetin şifasıdır. Her cemaat ve grup kendi usulüyle çalışsın, ama hedefte ve dava şuurunda birleşsin. “Ümmet” bilinciyle hareket edenler, ancak o zaman Allah’ın nusretine mazhar olurlar.
ÖZET:
Bu makalede, Bediüzzaman’ın “maksadda ittihad, meşrebde hürriyet” düsturuna dayanarak dinî cemaatler arası birlik anlayışı ele alındı. Ortak hedeflerde birleşmenin zarureti, farklı meşreplerin tabii ve faydalı olduğu, fakat bu farkların taassuba dönüşmemesi gerektiği anlatıldı. İttihad; yeknesaklık değil, hikmetli beraberliktir. Gerçek bir İslamî diriliş, bu şuurla mümkündür.
