Tekrarın Hikmeti: Kur’ân’daki Tekrarlar Bir Kusur mu, Yoksa Kudsi Bir Sanat mı?
Tekrarın Hikmeti: Kur’ân’daki Tekrarlar Bir Kusur mu, Yoksa Kudsi Bir Sanat mı?
Kur’ân-ı Kerîm, beşerî kitaplar gibi okunup geçilecek bir metin değil, her kelimesinde bir kasıt, her tekrarında bir hikmet barındıran mucizevi bir kelâmdır. Kur’an’ı hakkıyla anlayabilmek için onun hem lafzî hem de mânevî derinliklerine inmek gerekir. Bu açıdan, Kur’ân’daki tekrarlar, bazı zihinlerde “neden aynı olaylar, ifadeler, kıssalar tekrar tekrar geçiyor?” sorusunu doğurabilir. Oysa bu tekrarlar bir eksiklik değil, Kur’an’ın eğitimci, hatırlatıcı ve tefekkür ettirici yönünün bir yansımasıdır.
1. Tekrar, İnsanın Unutkanlığına İlâhî Bir Cevaptır
İnsan unutur. Öğrenir ama unutur. Unutur ama hatırlatıldığında toparlanır. Kur’an, insana hitap eden bir kitap olduğundan, tekrarlar yoluyla zihni diri tutar.
“Ve zekkir fe inne’z-zikrâ tenfeu’l-mu’minîn” (Zâriyât, 55): “Hatırlat! Çünkü hatırlatmak müminlere fayda verir.”
Bu ilâhî emir, tekrarın pedagojik bir zorunluluk olduğunu gösterir.
Kur’an, bir eğitim metodudur. Eğitimde ise tekrar; unutmayı engeller, zihne işler, kalpte kök salar.
2. Aynı Kıssaların Farklı Sûrelerde Tekrarı, Farklı Yönleri Açığa Çıkarır
Örneğin:
Hz. Mûsâ kıssası: A’râf, Tâhâ, Kasas, Şuarâ ve daha birçok sûrede geçer.
Her sûrede başka bir yönüyle: Tebliğdeki cesareti, Firavun’a karşı mücadelesi, halkının inadı, mucizeler, duâları…
Bu tekrar değil, tamamlamadır. Aynı kıssanın farklı perspektiflerle sunulması, tarihten ibret alma, psikolojik derinlik kazanma ve hikmetle meseleleri kavrama imkânı sağlar.
3. Tekrarlar, Vahyin Şartlarına Uygun İndirilmiştir
Kur’an, bir kitap gibi bir defada değil; parça parça, olaylara ve durumlara göre indirilmiştir. Bu yüzden bazı ayetler veya kıssalar, farklı zamanlarda, farklı muhataplara tekrar edilmiştir.
Hz. Peygamber’in karşılaştığı müşrik inadı, münafık tuzakları, savaşlar ve toplumsal olaylara göre tekrar edilen mesajlar, o günkü ruh haline en uygun ifadelerle inmiştir.
Bu cihetle tekrar, bir tekrar değil, yeniden bir hatırlatma ve yaşanılan ana özel bir cevap hâlini almıştır.
4. Kalpleri Cilalayan Zikir Tekniği
Kur’an’ın bir ismi de Zikr’dir. Zikir, kalbi uyanık tutmak için tekrar edilen ifadelerdir. Kur’an’daki tekrarlar bu anlamda bir kalp eğitimidir.
“Er-Rahmân” ismi 114 sûrede 170’ten fazla tekrar edilir. Bu tekrarlar, Allah’ın rahmetinin evrensel hâkimiyetini sürekli zihinlerde tutar.
“Veyl o yalanlayanlara!” gibi uyarı cümleleri, kalpleri titreten darbeler gibi Kur’an boyunca yankılanır.
Bu tekrarlar, kuru bilgi değil; ruhu işleyen mesajlardır.
5. Kur’ân’da Tekrar, Sanatın Bir Biçimidir
Kur’an, aynı zamanda edebî bir mucizedir. Tekrarlar, Arap edebiyatında “tasrî” ve “iltifât” gibi belâgat sanatları çerçevesinde de değerlendirilir.
Aynı ifadenin farklı makam ve muhataplarla yeniden sunulması, anlam derinliği ve estetik zenginlik oluşturur.
Mesela, “Febi-eyyi âlâ-i rabbikumâ tukezzibân?” (Rahmân Sûresi) ayeti tam 31 kez tekrar edilir. Bu tekrar:
Hem bir uyarı,
Hem bir hatırlatma,
Hem de sanatsal bir ritm oluşturur.
6. Her Tekrar Aynı Değildir: Bağlam ve Tonlama Değişir
Yüzeyde aynı gibi görünen ayetler, çoğu zaman bağlam, tonlama, muhatap ve maksat açısından farklıdır.
“Yûsuf kıssası” sadece Yusuf Sûresi’nde detaylı geçer, fakat başka sûrelerde ona atıfla verilen mesajlar tamamen farklıdır.
Aynı cümle, bir yerde merhameti hatırlatırken; başka bir yerde azabı haber verir.
Bu da gösterir ki Kur’an’da “lafzen tekrar” olsa da, “manen tekerrür” yoktur. Her biri yeni bir hikmet penceresi açar.
7. Tekrarlar, Hedefi Vurmak İçin Atılan Kur’anî Oklar Gibidir
> Özetle:Kur’ân, bir zikir ve davettir; zikirde tekrar, tesir için şarttır. Kur’ân, bir duâdır, münâcâttır; duâda tekrar, samimiyetin göstergesidir. Kur’ân, bir tebliğdir, hakikati ilan eder; tebliğde tekrar, gayretin ve ciddiyetin alâmetidir.
(Bak. https://kulliyat.risaleinurenstitusu.org/asa-yi-musa/onuncu-mesele-emirdag-cicegi/55
https://kulliyat.risaleinurenstitusu.org/arama/Tekrarat )
Böylece tekrar, yalnızca lafzî değil; ruhî bir ihtiyaçtır.
Sonuç: Tekrar, Kur’an’ın Kusuru Değil; Kudretli Bir Hikmetin Tezahürüdür
Kur’an’da tekrar, ne bir eksikliktir, ne bir tekrar hatasıdır. O, eğitimdeki sabrı, tebliğdeki ısrarı, zikirdeki tesiri, kıssadaki derinliği, lafızdaki ahengi gösteren bir mucizevî özelliktir.
Beşer, unuttuğu için tekrar eder. Allah ise kulları unutmasın, düşünmeyi bırakmasın diye tekrar eder. Bu da gösteriyor ki, Kur’an’ın her tekrarında ayrı bir ses, ayrı bir nefes ve ayrı bir ders vardır.
