Tesbitler – islam bilgi arşivi

İnsaniyet-i Kübra, tasavvuf, felsefe ve maneviyat literatüründe, insanın yaratılış gayesini ve varlık âlemindeki en yüksek konumunu ifade eden derin bir kavramdır. Kelime anlamı itibarıyla “Büyük İnsanlık” veya “Kâmil İnsanlık” demektir. Ancak bu, sadece biyolojik varoluşla sınırlı bir insanlık anlayışını değil, insanın kendini aşarak hakikate ve Allah’ın rızasına ulaşmasını temsil eder. Bu makalede, insaniyet-i kübranın manasını, bu yüce mertebeye ulaşmanın yollarını ve insaniyeti kübra anlayışının insanın hem bireysel hem de toplumsal hayatındaki yerini ele alacağız.

İNSANİYET-İ KÜBRA NEDİR?

İnsaniyet-i Kübra, insanın, varlık âleminde Allah’ın bir halifesi ve yeryüzündeki en şerefli mahlûku olarak yaratıldığını idrak etmesiyle başlar. Kur’an-ı Kerim’de Allah, insanı “ahsen-i takvim” (en güzel surette) yarattığını bildirir (Tin Suresi, 4). Ancak bu yüksek değer, insanın potansiyel bir halidir. İnsanın, yaratılışındaki bu üstünlüğü fiiliyata geçirebilmesi için bir manevi yolculuğa çıkması, kendini bilmesi ve Hakk’a yakınlaşması gerekir. İşte bu süreç, insanı insaniyet-i kübraya ulaştırır.

Bu kavram aynı zamanda, insanın yalnızca kendisiyle sınırlı kalmayıp, ümmeti ve bütün insanlığı da kuşatan bir idrak seviyesine erişmesini ifade eder. İnsaniyet-i Kübra, insanın yalnızca bireysel olarak Allah’a yaklaşması değil, aynı zamanda toplumsal ve evrensel bir kulluk bilincine ulaşmasıdır.

İNSANİYET-İ KÜBRA’YA ULAŞMANIN AŞAMALARI

1. Kendi Nefsini Tanımak (Marifet-i Nefs): İnsaniyet-i kübranın ilk adımı, insanın kendi acziyetini, zaaflarını ve sınırlı oluşunu fark etmesidir. Tasavvufta bu, “Kendini bilen, Rabbini bilir” düsturuyla ifade edilir. İnsan, kendi varlığını Allah’ın mutlak varlığına bağlayarak “ene”den (benlikten) sıyrılır ve Allah’ın tecellilerini görmeye başlar.

2. Ahlak-ı Hamideye Erişmek: Kâmil insan olmanın yolu, güzel ahlakı hayatına hâkim kılmaktır. Peygamber Efendimiz (s.a.v.)’in “Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim” hadisi, bu sürecin önemini ortaya koyar. Merhamet, adalet, şefkat, tevazu gibi erdemlerle donanmak, insanı insaniyet-i kübraya taşır.

3. Allah’a Teslimiyet ve Kulluk Bilinci: İnsanın yaratılış amacı, Allah’a kulluktur (Zâriyât Suresi, 56). İnsaniyet-i kübra, insanın kulluk bilincini sadece ibadetlerle değil, hayatın tüm alanlarına yaymasını gerektirir. Allah’ın rızasına uygun bir hayat sürmek, insanı hakiki özgürlüğe ve huzura kavuşturur.

4. Toplum ve İnsanlığa Hizmet: İnsaniyet-i kübra, yalnızca bireysel bir kemalat değil, toplumsal bir misyonu da içerir. İnsan, yaratılışında Allah’ın halifesi olarak yalnızca kendi kurtuluşunu değil, çevresindeki insanlara ve hatta tüm mahlûkata faydalı olmayı hedefler. Bu, toplumsal adalet, yardımlaşma ve insanlığa hizmet yoluyla tezahür eder.

5. Allah’ın İsim ve Sıfatlarını Tecelli Ettirmek: İnsanın yaratılış amacı, Allah’ın isim ve sıfatlarının yeryüzünde tecelli etmesidir. İnsan, rahmet, adalet, hikmet gibi ilahî sıfatları hayatında yansıttığında, insaniyet-i kübra mertebesine doğru yükselir.

İNSANİYET-İ KÜBRA’NIN DERİN MANASI

Bu kavram, insanın varoluş hikmetini ve yüceliğini kavramasını ifade eder. İnsan, Allah’ın bir ayetidir; kâinatın küçük bir özeti, “kâinatın özü” (microcosmos) olarak yaratılmıştır. Bu yüzden, insanın insaniyet-i kübraya ulaşması, aynı zamanda kâinatın yaratılış hikmetini anlaması anlamına gelir. İnsan, bu idrake ulaştığında, artık nefsine köle olmaktan kurtulur ve Allah’ın emir ve yasaklarına tam bir teslimiyetle bağlanır.

İnsaniyet-i kübra, insanın yalnızca biyolojik varlığını değil, ruhani ve manevi boyutunu da yüceltir. İnsan bu mertebeye ulaştığında, nefsinin arzularına değil, Allah’ın rızasına yönelir. Bu hâl, insanın dünyadaki en yüce amacı olan kulluğun zirvesini temsil eder.

İNSANİYET-İ KÜBRA’NIN TOPLUMSAL BOYUTU

İnsaniyet-i kübra anlayışı, bireysel olduğu kadar toplumsal bir ideal de içerir. Bu anlayış, insanın topluma ve bütün insanlığa karşı sorumluluk bilincini artırır. İnsan, sadece kendi kurtuluşu için değil, insanlığın saadeti için de çalışmalıdır. Bu, adaleti, merhameti, şefkati ve yardımlaşmayı hayatın merkezine yerleştiren bir toplumsal düzen oluşturmayı gerektirir.

İnsan, bu anlayışa ulaştığında, dünyadaki tüm insanları kardeşi olarak görür ve ayrım yapmaksızın herkese yardım elini uzatır. İnsaniyet-i kübra, bireysel ve toplumsal barışın, huzurun ve adaletin teminatıdır.

SONUÇ: İNSANLIĞIN YÜCE HEDEFİ

İnsaniyet-i Kübra, insanın varlık âlemindeki en yüksek mertebeye ulaşmasıdır. Bu yolculuk, nefsin arzularını aşmak, ahlak-ı hamideyi kuşanmak ve Allah’a tam bir teslimiyetle yönelmekle mümkündür. İnsaniyet-i kübra, insanın hem bireysel hem de toplumsal hayatını kuşatan bir hakikattir. Bu yüce mertebeye ulaşan kişi, Allah’ın halifesi olarak yaratılışındaki hikmeti gerçekleştirmiş olur.

Bu kavram, bize insan olmanın yalnızca biyolojik bir varlık olmaktan ibaret olmadığını, insanın aynı zamanda manevi bir yolculuk yaparak kâmil insanlığa ulaşması gerektiğini hatırlatır. İnsaniyet-i kübra, insanın Allah’ın rızasına uygun bir hayat sürme gayretiyle hem bu dünyada hem de ahirette saadet bulmasının anahtarıdır.