TERĞİB VE TERHİB
TERĞİB VE TERHİB
Bu konuyu bir sohbet olarak ele almıştım.[1]
Fakat sürekli anlama amaçlı olmayıp, tenkid amaçlı gündemde tutulduğundan tekrar bir makale olarak ele alma ihtiyacı duydum
Kuran-da Terğib ve Terhib ayetleri:
-Terğib Ayetleri (Özendirme):
“Kim iyilik yaparsa, kendi lehine yapar; kim de kötülük yaparsa, kendi aleyhine yapar.” (Fussilet Suresi, 46)
“Allah, iyilik yapanları sever.” (Al-i İmran Suresi, 148)
“Allah, güzel davranmayı ve yakınlara yardım etmeyi emreder.” (Nahl Suresi, 90)
“Allah, adaleti, iyilik yapmayı ve akrabaya yardım etmeyi emreder.” (Nahl Suresi, 90)
“Kötülüğü iyilikle sav. Baktın ki, seninle arasında düşmanlık bulunan kimse bile dost oluvermiş.” (Fussilet Suresi, 34)
“Ey iman edenler! Sabredin, sebat edin, birlik olun, Allah’tan korkun ki kurtuluşa eresiniz.” (Al-i İmran Suresi, 200)
“Kim bir kötülük yaparsa ona karşılık misliyle ceza bulacaktır. Kim de bir iyilik yaparsa, ona da daha fazlası verilecektir.” (Rum Suresi, 39)
“Allah, iyilik yapanları sever.” (Bakara Suresi, 195)
“Kim Allah’a ve Resulü’ne itaat ederse, işte onlar Allah’ın lütfuna mazhar olanlardır.” (Nur Suresi, 52)
-Terhib Ayetleri (Caydırma):
“Allah, cimrilik edeni sevmez.” (Al-i İmran Suresi, 180)
“Allah, müminlere zulmedenleri sevmez.” (Al-i İmran Suresi, 57)
“Allah, hırsızları sevmez.” (Maide Suresi, 38)
“Allah, israf edenleri sevmez.” (A’raf Suresi, 31)
“Allah, yalan söyleyenleri sevmez.” (Zümer Suresi, 3)
“Ve Allah, zorba ve hainleri sevmez.” (Bakara Suresi, 205)
“Allah, yalan söyleyenleri sevmez.” (Zümer Suresi, 3)
Birkaç örneği verilen bu ayetler, insanlara doğru yolu öğretmek, iyi davranışları teşvik etmek ve kötü davranışlardan kaçınmayı caydırmak amacıyla kullanılmıştır. Kur’an-ı Kerim’de daha birçok terğib ve terhib ayeti bulunmaktadır, bu listede sadece birkaç örnek verilmiştir.
Bu ayetler, insanlara iyilik yapma, adaletli olma, kötülükten kaçınma gibi değerleri özendirmek ve kötü davranışlardan caydırmak amacıyla kullanılmaktadır.
***************
Peygamberimiz Hz. Muhammed’in (sav) hayatı boyunca söylediği ve öğütlediği pek çok hadis vardır ve bu hadisler arasında terğib ve terhib (cesaretlendirme ve caydırma) niteliği taşıyanlar da bulunmaktadır. Aşağıda, terğib ve terhib özelliği taşıyan bazı hadis örneklerini bulabilirsiniz:
Terğib (Cesaretlendirme) Hadisleri:
“Sadaka vermek, Allah’ın gazabını söndürür ve ölümü geciktirir.” (Tirmizi)
“Oruçlu kimse, kendisine kötü söz söylendiğinde, ‘Ben oruçluyum’ desin.” (Buhari)
Terhib (Caydırma) Hadisleri:
“Zina eden bir erkek, zina eden bir kadınla evlenmez. İçki içen bir kişi de Allah’ın dinine bağlı bir kadınla evlenmez.” (Buhari)
************
Peygamberimiz Hz. Muhammed’in (s.a.v) hayatı boyunca söylediği birçok hadis bulunmaktadır. Bu hadisler, Müslümanlar için rehber niteliğinde olan öğütler ve tavsiyeler içermektedir. Terğib ve terhib hadisleri ise, Müslümanların iyi davranışları teşvik etmek ve kötü davranışlardan kaçınmalarını sağlamak amacıyla söylenen hadislerdir.
Terğib hadisleri, insanları iyi davranışlara teşvik etmek için kullanılan hadislerdir. Örneğin, Peygamberimiz bir hadisinde, “Gülümseme sadakadır” buyurmuştur. Bu hadis, insanların başkalarına karşı nazik ve güler yüzlü olmalarını teşvik etmektedir. Benzer şekilde, “Komşusu açken tok yatan bizden değildir” hadisi, insanları komşularına yardım etmeye teşvik etmektedir.
Terhib hadisleri ise, insanları kötü davranışlardan kaçınmaları konusunda uyarıcı niteliktedir. Örneğin, “Lisanınızı belalardan koruyun” hadisi, insanları kötü sözlerden kaçınmaya ve dikkatli konuşmaya teşvik etmektedir. “Kendinize zarar vermeyin, başkalarına zarar vermeyin” hadisi ise, insanları hem kendilerine hem de başkalarına zarar vermekten kaçınmaya teşvik etmektedir.
Terğib ve terhib hadisleri, Müslümanların hem kişisel gelişimlerine katkıda bulunmak hem de toplumda daha iyi bir yaşam sürdürmek için rehberlik etmektedir. Müslümanlar, bu hadisleri örnek alarak güzel ahlakı yaşamaya çalışmalı ve toplumda olumlu bir etki bırakmalıdır.
****************
Terğib ve Terhib ayet ve hadislerinin hikmet yönleri nelerdir?
Terğib ve terhib, İslam’ın temel öğretisi olan ahlaki ve davranışsal değerleri güçlendirmeyi ve teşvik etmeyi amaçlayan önemli kavramlardır. Ayetler ve hadislerin terğib ve terhib yönleri, Müslümanların güzel ahlak sahibi olmalarına ve doğru davranışlara yönlendirilmelerine yardımcı olur. İşte terğib ve terhib kavramlarının hikmet yönleri:
Terğib’in Hikmet Yönleri:
Cesaretlendirme: Terğib, Müslümanları iyilik yapmaya, hayırlı işlerde bulunmaya ve ibadetleri yerine getirmeye teşvik eder. Bu şekilde, toplumda daha fazla hayır işlenir ve insanlar arasında daha fazla dayanışma ve merhamet oluşur.
Sevap ve mükafat bilincini arttırma: Terğib, Müslümanların Allah’ın rızasını kazanmak için çaba göstermelerine yardımcı olur. İyiliklerin sevaplandırılacağı bilinci, kişilerin Allah’a daha yakın olma arzusunu artırır ve doğru yolda ilerlemelerine vesile olur.
Güzel ahlakın teşvik edilmesi: Terğib, güzel ahlakın önemini vurgular ve kişileri doğruluk, sabır, hoşgörü gibi erdemli davranışlara yönlendirir. Böylece toplumda daha güvenilir, saygın ve barış içinde bir yaşam sürülmesi sağlanır.
Toplumsal düzen ve huzurun sağlanması: Terğib, toplumda adaletin ve dürüstlüğün yaygınlaşmasına katkıda bulunur. İnsanlar arasında sevgi, saygı ve empati temelinde oluşturulan bir toplum düzeni, huzur ve barışın temelini oluşturur.
Terhib’in Hikmet Yönleri:
Caydırma ve engelleme: Terhib, kötü davranışlardan kaçınmayı ve haram işlerden uzak durmayı teşvik eder. Toplumda kötü alışkanlıkların ve zararlı davranışların azalmasına yardımcı olur.
Kötü sonuçları hatırlatma: Terhib, günah işlemenin ve haramlara bulaşmanın sonuçlarını hatırlatarak kişileri yanlış yoldan döndürmeye çalışır. Böylece insanlar, dünya ve ahirette karşılaşabilecekleri olumsuz sonuçları düşünerek kötü davranışlardan uzak dururlar.
İmtihan ve sınama: Terhib, insanları Allah’ın emirlerine uyma konusunda bir sınav olarak görür. Kötü davranışlarından vazgeçmeyen ve haramlardan uzak durmayan kişiler, günahlarına göre ceza veya sorumlulukla karşı karşıya kalabilirler.
Toplumsal düzensizlik ve zararın önlenmesi: Terhib, toplumsal düzensizliğin ve zararın yayılmasını engeller. Zararlı davranışlar toplumda yaygınlaştığında, huzur ve güven ortamı azalır ve toplum bütünlüğü zedelenir.
Terğib ve terhib, İslam’ın temel prensipleri olan adalet, merhamet, doğruluk ve dürüstlük gibi değerleri güçlendirir ve toplumsal düzenin korunmasına yardımcı olur. Bu kavramlar, insanları dünya ve ahiret mutluluğuna ulaştıracak doğru yola yönlendirir ve kötülüklerin yayılmasını engelleyerek toplumsal refahın artmasına katkı sağlar.
-Kur’an ve Hadislerde yapılan teşvik ve sakındırma amaçlı ayet ve hadisler insanları bir yandan iyiliğe teşvik edip ödüllendirirken, diğer yandan da kötülüklerden ve kötülük yollarını kapatarak sakındırmaktadır.
Bu alanda bende de mevcut olan Arapça 4 ciltlik ve aynı zamanda Türkçeye de tercüme edilmiş eser mevcuttur.
Bu hakikatleri anlamayıp ve de anlamaya çalışmayıp Ayetleri ve Hadisleri tartışmaya açan zihniyet, hastalıklı bir zihniyettir.
Ezeli kitap ve hitap tartışılmaz, anlamaya, tezekkür ve tefekkür etmeye, müzakere edip araştırmaya çalışılır.
Hem sen kimsin ki Allah’ın ayetlerini tartışmaya açıyorsun?
Üç kuruşluk bilgin ve savrulmusluğunla haddine mi ileri geri konuşmaya, uydurup saçmalamaya!
Anlamaya yönelik ehliyle, mesnetli fikir teatisinde bulunmak elbette ilim ve ibadettir.
Hakkı aramak, suyu bulandırıp da fitneye vesile olmamak şartıyla.
Yoksa insanların kokmuş ve kokuşmuş heveslerine uymaz ve uydurulamaz .
Önce hadisleri tartışmaya açıp ve inkar edenler, bugünde ayetleri tartışmaya açıp inkar yolunu gitmektedirler.
Bu tıpkı, utanmadıktan sonra dilediğini yapacak olan kişinin durumu gibi, Kuran-ı Kerim’e karşı pervasızca bir çıkıştır .
Haddini bilmezlik ve yetkisizliktir.
Bu konuyu ve hikmet cihetlerini Bediüzzaman bazı misaller vererek çok mantıki bir şekilde izah etmektedir. Kısa bir bölümünde;
“Mesâil-i imâniyeden bir kısmın netâici, şu mukayyed ve dar âleme bakar, diğer bir kısmı geniş ve mutlak olan âlem-i âhirete bakar. Amellerin fazîlet ve sevâbına dâir ehâdîs-i şerifenin bir kısmı, terğib ve terhibe münâsip bir tesir vermek için, belâgatlı bir üslûbda geldiğinden, dikkatsiz insanlar onları mübâlâğalı zannetmişler. Halbuki, bütün onlar ayn-ı hak ve mahz-ı hakikat olduklarından, mücâzefe ve mübâlâğa, içlerinde yoktur.”[2]
MEHMET ÖZÇELİK
30-07-2023
[1] Tesbitler – islam bilgi arşivi » Blog Archive » 81-TERĞİB VE TERHİB HAKİKATI
[2] Sözler.24. Söz.311. https://kulliyat.risaleinurenstitusu.org/sozler/yirmi-dorduncu-soz/311
