Tesbitler – islam bilgi arşivi

İnsan aklını ve imanını derûnî bir muhasebeye sevk eden en büyük hakikat, madde ile mana arasındaki zahiri **zıtlığın ardındaki ilahi uyumdur. Varlığın aslı ve gayesi manadır; ancak madde, o mananın varlığını ve terakkisini sağlayan bir vasıta, bir alan ve bir laboratuvardır.

**I. Ene ve Enaniyet: Mutlakı Ölçme Şablonu

Hikmet nazarıyla bakıldığında, insana verilen ene (benlik), bir kusur değil, aksine Vâcibü’l-Vücud olan Allah’ın sonsuz sıfatlarını idrak etmek için bir ölçü birimi ve şablondur.
Ene, mutlak olanı sınırlı kılmak için değil, sınırlı bir ölçüyle sınırsız olanı tasavvur etmek için verilmiştir: *”Benim gücüm sınırlıdır” diyerek mutlak kudreti (O’nun sınırsız gücünü) bilmek; *”Benim ilmimin aslı **cehalettir” diyerek mutlak ilmi (O’nun her şeyi kuşatan ilmini) kavramaya çalışmaktır. Bu derûnî **bağlantı, kulluk makamının kapısıdır.

**II. Madde: Mana Hakikatlerini Dökme Sahası

Madde, yalnızca bir yığın element değildir; o, ezelî ve ebedî olan Hakikat’in izhar edilmesi için yaratılmış **faaliyet alanıdır. Maddeye bu yüksek rolün verilmesi, bir çok **hikmeti içinde **ihtiva eder:
* Zahir Kılma (Tecelli): Nur, ruh ve melek gibi **maddi sınırlara sığmayan yüksek manaların, gözle görülür, akılla tartılır bir **isbata ihtiyacı vardır. Tıpkı elektriğin varlığının ancak kablo ve ampul gibi maddi vasıtalarla gözlemlenebilmesi gibi . Madde, Allah’ın İrade, Kudret ve İlm sıfatlarının **ön plana çıkması için bir monitör görevi görür.
* Terakki ve Neşvünema (Gelişim): Mana kavramları (ruh, iman, hissiyat), bir hareket ve imtihan alanı olmadan sabit kalır. Madde sahası, bu manaların sürtünme, mücadele ve tecrübe yoluyla tekâmül etmesi için zorunludur. Ruhun derecesi, beden ile olan kavgasında gösterdiği sabır ve **faziletle ölçülür.
* İrtibat ve İntisap (Bağlantı): Ruh, nur ve melek gibi yüksek varlıklar arasındaki geniş alanda iletişim ve **bağlantıların sağlanması için maddeye ihtiyaç vardır. Duygular, düşünceler ve ruhlar arasındaki etkileşimler, beden ve kâinat arasındaki maddi kanallar vasıtasıyla gerçekleşir.

**III. Asıl Olan Mana, Vasıta Olan Madde: Varlık Hiyerarşisi

Bu nazar, maddeye dair bütün **yanılmaları ortadan kaldırır:
* Maddeye Kölelik Yanılması: Eğer madde maksat edinilirse, insan fani olana yönelir ve ebediyet davasını kaybeder. Kabloya tapıp elektriği inkâr etmek gibi bir divaneliğe düşer.
* Hakiki Hizmet: Madde, bir amaç değil, bir yardımcı unsur, bir mekanizma, bir “kasa”dır. Bu kasanın içinde çalışan program (mana), Allah’ın isimlerinin ve sıfatlarının tanınmasıdır.

Hülasa, madde aleminin vücudu, Vâcibü’l-Vücud’un külli sıfatlarını idrak etmemiz için bizim gözümüze takılan maddi bir gözlük ve bir test kitabıdır. Asıl olan, o gözlükle bakarak manayı okumak ve testi geçerek ruhu terakki ettirmektir. Zira madde çürüyüp dağılırken, terakki eden mana ebediyete yol alacaktır.

Ey İnsan! Gözünü topraktan kaldır ve şu alemdeki **faaliyeti doğru oku! Ne görüyorsan, görmen gereken o değil; gördüğün, sana görmen gerekeni göstermek için var edilmiştir. Maddenin geçiciliği, mananın kalıcılığını vurgulayan **cihan şümul bir **isbattır. Öyleyse, kasanın içindeki programa sahip çık ve vasıtayı amaç edinme hatasına düşme!