Tesbitler – islam bilgi arşivi

Bu ikili, varoluşun iki zıt kutbunu temsil eder: Biri yakıcılık ve yokluk, diğeri aydınlatıcılık ve varlıktır.

**Nar (Ateş):**
* **Lügat Manası:** Ateş, alev.
* **Istılahî (Terminolojik) Manası:** Kelam ve tefsir ilminde “Nar,” genellikle Allah’ın *gazap* ve *celal* sıfatlarının bir tecellisi olarak *Cehennem* ve *azap* manasında kullanılır.
* **Mecazî Manası:** Tasavvufta ve edebiyatta, *nefsin* yakıcı hırsları, *şehvet*, *kibir* (enaniyet) ve *dünyevi tutkular* için de “nar” tabiri kullanılır. Aynı zamanda *pişmanlığın* yakıcı ateşini de ifade edebilir.
* **Mahiyeti:** Nar’ın temel vasfı *yakmak*, *yok etmek* ve *ıstırap* vermektir. Zulmetin (karanlığın) ve kaosun bir sembolüdür.

**Nur (Işık):**
* **Lügat Manası:** Işık, aydınlık.
* **Istılahî (Terminolojik) Manası:** Nur, Allah’ın “en-Nûr” ism-i şerifinin bir tecellisidir. O, *hidayetin*, *ilmin*, *marifetin* (Allah’ı bilme) ve *imanın* kaynağıdır. Kur’an-ı Kerim, “Nur” olarak vasfedilir (Maide, 15); Peygamber Efendimiz (s.a.v.) “Sirâc-ı Münîr” (Nûr saçan kandil) olarak anılır.
* **Mecazî Manası:** Akıl, basiret, ilham ve *hayatın* kendisidir. Varlığın hakikatini gösteren bilgidir.
* **Mahiyeti:** Nur’un temel vasfı *aydınlatmak*, *göstermek*, *hayat vermek* ve *huzur* bahşetmektir. Varlığın ve hidayetin sembolüdür.

**Özetle Fark:** Nar, celalin ve azabın; Nur ise cemalin ve rahmetin tecellisidir. Nar karanlıktır (kendi ışığı olsa da etrafını aydınlatmaz, yakar), Nur ise aydınlıktır.

—

### 2. Aşk (عشق) ve Muhabbet (محبة) Arasındaki Fark: Derece (Mertebe)

Bu ikili, Nar ve Nur gibi keskin bir zıtlık taşımaz. Bilakis, Aşk, Muhabbet’in en ileri, en şiddetli ve *ifrat* (aşırı) mertebesidir. Biri sevginin temeli, diğeri zirvesidir.

**Muhabbet (Sevgi, Dostluk):**
* **Lügat Manası:** Sevgi, sevmek, dostluk, bağlılık. Kökü “Hubb”dur.
* **Istılahî Manası:** Muhabbet, *şuurlu* bir sevgidir. Akla, *marifete* (bilgiye) ve *ihtiyara* (iradeye) dayanır. Bir şeyin veya bir zatın güzelliğini, kemalini veya ondan görülen iyiliği (ihsanı) idrak etmekle kalpte doğan *mutedil* (dengeli) ve *devamlı* bir meyil ve bağlılıktır.
* **Mahiyeti:** Muhabbet’te *şefkat*, *saygı*, *sadakat* ve *huzur* vardır. *Allah’a muhabbet*, O’nun emirlerine uymayı, O’nu tanımayı ve O’nun rızasını aramayı ihtiva eder. Geniş ve sakin bir nehir gibidir.

**Aşk (Şiddetli Sevgi, Tutku):**
* **Lügat Manası:** Lügatte “aşaka” (سارماشق) kelimesinden geldiği rivayet edilir. Sarmaşık, ağacı nasıl sarar, onun suyunu emer, onu kurutur ve benliğini yok ederse, Aşk da âşık’a aynısını yapar.
* **Istılahî Manası:** Aşk, sevginin *ifrat* mertebesi, yani *taşkın* ve *kontrol edilemeyen* halidir. Muhabbet’in aksine, Aşk genellikle *aklı* ve *iradeyi* devre dışı bırakır.
* **Mahiyeti:** Aşk’ta *heyecan*, *ıstırap*, *kendinden geçme* (vecd) ve *maşukta fani olma* (yok olma) arzusu vardır. Âşık, maşuktan başka her şeyi unutur (masiva). Bu yönüyle yakıcıdır; *âşık’ın enaniyetini* (egosunu) yakıp kül eder. Bu sebeple tasavvufta Aşk, mecazî (beşerî) dahi olsa, *Aşk-ı Hakikî’ye* (Allah Aşkı’na) bir köprü olarak görülmüştür. Aşk, *yakıcı bir ateş* gibidir.

**Özetle Fark:**
1. **Şuur:** Muhabbet *şuurlu* ve *mutedildir*. Aşk *şuursuz*, *taşkın* ve *ifrat* halindedir.
2. **Akıl:** Muhabbet akıl ile dosttur. Aşk, aklı *esir alır* veya *dışarıda bırakır*.
3. **Hal:** Muhabbet *huzur* ve *itminan* verir. Aşk ise *ıstırap*, *huzursuzluk* ve *daimi bir arayış* verir.
4. **İlişki:** Her aşkta muhabbet vardır ama her muhabbette aşk yoktur. Muhabbet temel, Aşk zirvedir.

### Nihai Cevap (Sentez)

Bu iki ikiliyi birleştirdiğimizde şu hikmetli bağlantıyı görebiliriz:

**Muhabbet, “Nur” gibidir:** Aydınlatır, yol gösterir, şuurludur, istikamet verir ve huzur bahşeder.
**Aşk ise “Nar” gibidir:** Yakıcıdır, iradeyi elden alır, âşık’ın benliğini eritir, ıstırap verir ama bu ateş (eğer Hakikî Aşk ise) *temizleyici* ve *yükseltici* bir ateştir.