ZITLIKLARIN YARATILMASINDA MANALAR
ZITLIKLARIN YARATILMASINDA MANALAR
1. HİKMET CİHETİ: Zıtların birlikte yaratılışı, kemâlin ve terakkînin şartıdır.
Hikmet, Allah’ın her şeyi gayeli, ölçülü ve yerli yerince yaratmasıdır.
Cenâb-ı Hak, kâinatta “zıtlık” kanununu hikmetinin bir gereği olarak koymuştur. Çünkü zıt olmadan terakki, kemal, imtihan, marifet ve tecelli olmaz.
🔸 Misaller:
• Ruh – Nefis: Ruhun yükselmesi, nefse karşı mücahedeyle olur.
Eğer nefis olmasa, sabır, irade, cihad, takva gibi kemalatlar ortaya çıkmazdı.
• İman – Küfür: İmanın değeri, küfür imkânının varlığıyla anlaşılır.
• Nur – Zulmet: Nurun kıymeti karanlıkla bilinir.
• Hayır – Şer: Şer olmazsa hayrın farkı idrak edilmez.
Cenâb-ı Hak, zıddiyet içinde güzellikleri gösteriyor; çunkü her şey zıddıyla bilinir.
Hikmet yönüyle, zıtlıklar, varlığın güzelliğini, denge ve intizamını temin eder.
Bir tablo, sadece beyazla olmaz; karanlık renkler de lazımdır ki sanat tecelli etsin.
🌸 2. MANA CİHETİ: Zıtlar, tevhidin manasını ve esmanın tecellisini gösterir.
Mana yönüyle, zıtlıklar Allah’ın isim ve sıfatlarının tecelli zeminidir.
Çünkü her bir isim, ancak zıddının varlığıyla anlaşılır.
🔸 Misaller:
• Şifa ismi, hastalığın varlığıyla tecelli eder.
• Rezzâk ismi, açlık duygusuyla anlaşılır.
• Rahîm ismi, aciz ve muhtaç varlıklarla görünür.
• Gafûr ismi, günah ve kusur zemini olmadan bilinmez.
Zıtların bir arada olmasında, esma-i İlahiye’nin çeşit çeşit tecellileri görünür.
Dolayısıyla, dünyadaki zıtlıklar — melek-şeytan, ruh-nefis, hayır-şer — hepsi Allah’ın isimlerinin aynasıdır.
Şeytan olmasa Hâdî ismi,
Hastalık olmasa Şâfî ismi,
Gece olmasa Nur ismi tam tecelli etmezdi.
🌼 3. MASLAHAT CİHETİ: Zıtlıklar imtihanın ve adaletin gereğidir.
Maslahat, bir şeyin yaratılış gayesindeki fayda ve hikmet bütünlüğüdür.
Allah insanı imtihan için yaratmıştır (Mülk, 2).
İmtihanın anlamlı olması için iki yol bulunmalıdır: hayır ve şer, doğru ve yanlış, melek ve şeytan, ruh ve nefis…
“Gerçek şu ki, biz insanı katışık bir nutfeden (erkek ve kadının dölünden) yarattık; onu imtihan edelim diye, kendisini işitir ve görür kıldık.”
(İnsan Sûresi, 2–3)
Bu ayet, zıtların imtihan hikmetini açıklar.
İnsan, ruh ve nefis arasında tercih yaparak iradesini, ahlakını, yönünü belirler.
Bu da onun sorumluluğunu doğurur.
Nitekim kötülüğün başı olan Şeytanın hilkati, küfür için değil; belki imtihan ve mücahede içindir.
Cihad ve terakki onunla olur.
Tıpkı gübrenin tohumun yetişmesine vesile olması gibi.
Yani: Şeytan musibet değil, bir imtihan vasıtasıdır.
Tıpkı ateşin hem yakıcı hem de pişirici olması gibi.
🌷 4. FAYDA CİHETİ: Zıtlıklar, kemâl, denge, güzellik ve şükür doğurur.
Zıtlar arasındaki mücadele, varlığı canlı, dinamik, anlamlı kılar.
Zıtlık olmasaydı tefekkür, şükür, dua, mücadele, kıymet, hassasiyet olmazdı.
🔸 Ruh ve nefis:
• Mücahede doğurur → terakki sağlar.
• Nefis olmasa sabır, azim, tevekkül gibi faziletler bilinmezdi.
🔸 Şeytan ve melek:
• Melek, itaatin zirvesi;
• Şeytan, inkârın zirvesi.
İnsan ise bu ikisi arasında imtihanın merkezidir.
Bu sayede insan, meleği de geçebilir, şeytana da düşebilir.
🔸 Madde ve mana:
• Madde, sınavın sahasıdır.
• Mana, yön ve hedefidir.
Madde olmadan amel; mana olmadan yön olmaz.
Birlikte yaratılmışlardır ki insan maddeden manaya, şekilden hakikate yürüsün.
Hayır ve şer, sıhhat ve maraz, hayatın nakışlarını teşkil eder; kâinat bir nakıştır ki, zıtların ahengiyle güzelleşmiştir.
🌺 SONUÇ: Zıtların Hikmet, Mana, Maslahat ve Fayda Tablosu
Cihet -Zıtların Rolü -Sonuç
Hikmet -Kemâl ve terakki için yaratılmıştır.
Gelişim ve denge doğurur.
Mana-Esma-i İlahiye’nin tecelli zemini.
Allah’ın isimleri görünür hale gelir.
Maslahat-İmtihan ve adaletin gereğidir.İnsan iradesiyle değer kazanır.
Fayda-Mücadele, tefekkür, şükür ve kemal doğurur.Ruhsal yükseliş, manevî zenginlik olur.
Hazırlayan: Mehmet Özçelik – www.tesbitler.com
08/10/2025
