Tesbitler – islam bilgi arşivi

Talim-i nazariyattan ziyade, tezkir-i müsellemata ihtiyaç var 

   Zaruriyat-ı dinî, müsellemat-ı şer’î; kulûblerde hasıldır, ihtar ile huzuru, tezkir ile şuuru.

   Matlub da hasıl olur. İbare-i Arabî (*) daha ulvi ediyor tezkiri hem ihtarı.

Onun için cumada hutbe-i Arabiye; zaruriyatı ihtar, müsellematı tezkir, maalkifaye olur onun tarz-ı tezkiri.

   Nazariyatı talim onda maksud değildir. Hem İslâm’ın vahdanî simasında şu Arabî ibare bir nakş-ı vahdettir, kabul etmez teksiri.

* * * 

Hadîs der âyete: Sana yetişmek muhal! 

   Hadîs ile âyeti muvazene edersen, bilbedahe görürsün; beşerin en beliği, vahyin de mübelliği, o dahi bâliğ olmaz

   Belâgat-ı âyete. O da ona benzemez. Demek ki lisan-ı Ahmedîden gelen her bir kelâm her dem onun olamaz.

* * * 

Metin Risale-i Nur üslubuyla hem teorik hem de pratik yönleriyle ele alınmıştır, özellikle dini eğitimin yöntemleri, hatırlatma (tezkir) ve öğreti (talim) arasındaki farkı vurgular.

—

1) Talim-i nazariyattan ziyade tezkir-i müsellemata ihtiyaç

Kavramlar:

Talim-i nazariye: Teorik öğretim, bilgi aktarımı, kavramların zihinde açıklanması.

Tezkir-i müsellemat: Daha çok hatırlatma ve kalbe yerleştirme; dini esasların sürekli hatırlatılması, fiili ve ruhsal olarak içselleştirilmesi.

İzah:

İnsan kalbine dini esasların yerleşmesi, yalnızca teorik dersle olmaz. Beyinde bilgi olabilir, ama kalpte iman, ahlak ve şuurlu davranışlar oluşmaz.

Risale’de özellikle “zaruriyat-ı dinî, müsellemat-ı şer’î” kavramı geçer: Dinî zorunluluklar, şer’i esaslar (temel inanç ve ibadetler), kalbe hatırlatıcı yollarla (tezkir) aktarılırsa hasıl olur.

İhtar: Uyarı; yanlış yoldan sakındırma, dikkat çekme.

Tezkir: Hatırlatma; zihni ve kalbi sürekli canlandırma.

Örnek:

Cuma hutbesi Arapça verilirse, teorik bilgi (nazariyat) değil, hatırlatma ve tezkir amaçlanır. Kalplerde zaruriyatın farkındalığı ve bilinç oluşur.

Bu nedenle, ders veya vaazlarda “nasıl yapacağımızı bilmek” yerine “hatırlamak ve kalpte yerleşmek” önceliklidir.

—

2) Hadîs der âyete: “Sana yetişmek muhal!”

Kavramlar:

Hadisler, Peygamber’in söz ve fiilleri; örnek ve açıklayıcıdır.

Kur’an ayetleri, ilahi hitap ve temel hakikatleri içerir.

Belâgat: Güzel ve etkileyici ifade, sözün etkili şekilde iletilmesi.

İzah:

Hadisler, Kur’an’a ulaşmada tamamlayıcıdır ama Kur’an’ın belâgatına eş olamaz.

Hadisler Kur’an’ın anlamını açar, ancak her zaman aynı etkiyi vermez; Kur’an, bizzat vahyin kendisidir.

Bu nedenle, eğitimde önce Kur’an’ın temel hakikatleri kalbe yerleşir; hadisler, bu bilgiyi destekleyen, örnekleyen ve açıklayan rol oynar.

Örnek:

Kur’an “Namaz kılın” der (temel emir).

Hadis, namazın detaylarını, ruhunu ve yöntemini gösterir.

Burada amaç, talim değil tezkir: “Namazın farz olduğunu hatırlamak ve kalpte yerleştirmek.”

—

3) Teorik ve pratik eğitim arasındaki fark

Teorik eğitim (nazariyat):

Akıl ve zihni meşgul eder.

İnsan, kuralları bilir, kavramları anlar.

Ama tek başına imanın ve ahlakın kalbe yerleşmesi için yeterli değildir.

Pratik hatırlatma (tezkir):

Kalp ve vicdanı hedefler.

İbadetlerin, iman esaslarının zihinde ve davranışta sürekliliğini sağlar.

Tekerrür ve örneklemelerle, davranışa ve hayata dönüşür.

Risale-i Nur yaklaşımı:

Kalbe yerleşmeyen teori, “bir sahifede yazılı ama okunmamış bir harf” gibidir.

Tezkir ile hem hafıza hem iman canlı tutulur.

—

4) Pratik çıkarımlar

1. Eğitimde öncelik: Kalbe yerleşen, hatırlanan bilgi (tezkir).
2. Kur’an ve hadis: Kur’an esas, hadis tamamlayıcı; her zaman Kur’an’ın belâgatına ulaşamaz.
3. Cuma hutbesi ve dersler: Amaç nazariyat öğretmek değil, hatırlatma ve yönlendirme olmalıdır.
4. Tekerrür ve sürekli hatırlatma: Tezkir, kalbi besler; nazariyat ise aklı. İkisi birlikte dengelidir.

—

Özet

Nazariyat = akla bilgi yüklemek.

Tezkir = kalbi ve vicdanı eğitmek.

Kur’an ve hadis eğitiminde öncelik tezkirde, yani hatırlamada ve kalbe yerleştirmededir.

Teorik bilgi tek başına iman ve amel için yeterli değildir; sürekli tezkir, kalpte ve toplumsal hayatta iman ve İslâmî değerlerin korunmasını sağlar.

*****

### **İzah**

Metin, iki ana bölüme ayrılır:

1. **Talim-i nazariyattan ziyade, tezkir-i müsellemata ihtiyaç var**: Dinin kesin gerçeklerini (müsellemat) öğretmekten (talim-i nazariyat) çok, hatırlatma (tezkir) ve uyarıya (ihtar) ihtiyaç olduğunu; Cuma hutbesinin Arapça olmasının hikmetini.
   2. **Hadîs der âyete: Sana yetişmek muhal!**: Hadislerin, Kur’an ayetlerinin belagatine yetişemeyeceğini ve Kur’an’ın eşsizliğini.

Metin, Kur’an’ın eşsiz belagatini, İslam’ın kesin gerçeklerinin hatırlatılmasının önemini ve Cuma hutbesinin Arapça olmasının hikmetini tefekkür eder. Aşağıda metni bölüm bölüm alıntılayarak geniş ve detaylı bir şekilde izah edelim. İzahımda, kelimelerin anlamlarını, kavramların bağlamını, Bediüzzaman’ın genel yaklaşımını ve metnin hikmetlerini açıklayacağım. Bu metin, Risale-i Nur’un Kur’an’ın mucizeliği, İslam’ın vahdaniyet siması ve dinin toplumsal hayattaki rolü üzerine tefekkürlerini yansıtır.

—

#### **Birinci Bölüm: Talim-i Nazariyattan Ziyade, Tezkir-i Müsellemata İhtiyaç Var**

**Metin:**
> Talim-i nazariyattan ziyade, tezkir-i müsellemata ihtiyaç var
> Zaruriyat-ı dinî, müsellemat-ı şer’î; kulûblerde hasıldır, ihtar ile huzuru, tezkir ile şuuru.
> Matlub da hasıl olur. İbare-i Arabî (*) daha ulvi ediyor tezkiri hem ihtarı.
> Onun için cumada hutbe-i Arabiye; zaruriyatı ihtar, müsellematı tezkir, maalkifaye olur onun tarz-ı tezkiri.
> Nazariyatı talim onda maksud değildir. Hem İslâm’ın vahdanî simasında şu Arabî ibare bir nakş-ı vahdettir, kabul etmez teksiri.

**İzah:**
Bu bölüm, dinin kesin gerçeklerini (müsellemat) öğretmekten çok hatırlatmanın (tezkir) önemini, Cuma hutbesinin Arapça olmasının hikmetini ve İslam’ın vahdaniyet simasını vurgular.

1. **“Talim-i nazariyattan ziyade, tezkir-i müsellemata ihtiyaç var”**: Teorik öğretimden (talim-i nazariyat) çok, kesin gerçeklerin hatırlatılmasına (tezkir-i müsellemat) ihtiyaç vardır. Dinin temel gerçekleri (örneğin, Allah’ın varlığı, namazın farzlığı) zaten bilinir; bunları yeniden öğretmekten ziyade hatırlatmak gerekir.
2. **“Zaruriyat-ı dinî, müsellemat-ı şer’î; kulûblerde hasıldır, ihtar ile huzuru, tezkir ile şuuru”**:
   – **Zaruriyat-ı dinî**: Dinin zorunlu gerçekleri (örneğin, imanın şartları).
   – **Müsellemat-ı şer’î**: Şeriatın kesin doğruları (örneğin, ibadetlerin farzlığı).
   – Bu gerçekler, kalplerde zaten mevcuttur (kulûblerde hasıldır). Uyarı (ihtar) ile kalplerde huzur, hatırlatma (tezkir) ile şuur (bilinç) uyanır.
3. **“Matlub da hasıl olur”**: İstenen sonuç (matlub), yani imanın güçlenmesi ve İslam’ın yaşanması, bu hatırlatmayla elde edilir.
4. **“İbare-i Arabî (*) daha ulvi ediyor tezkiri hem ihtarı”**: Arapça ibare, hatırlatma ve uyarıyı daha yüce (ulvi) kılar. Arapça, Kur’an’ın dili olduğu için manevi bir tesir taşır.
5. **“Onun için cumada hutbe-i Arabiye; zaruriyatı ihtar, müsellematı tezkir, maalkifaye olur onun tarz-ı tezkiri”**:
   – Cuma hutbesinin Arapça olması (hutbe-i Arabiye), dinin kesin gerçeklerini hatırlatır (zaruriyatı ihtar, müsellematı tezkir).
   – Bu hatırlatma tarzı (tarz-ı tezkiri), yeterlidir (maalkifaye). Cuma hutbesi, teorik öğretim değil, hatırlatma ve uyarı içindir.
6. **“Nazariyatı talim onda maksud değildir”**: Hutbenin amacı, teorik bilgileri öğretmek (nazariyatı talim) değildir; hatırlatmadır.
7. **“Hem İslâm’ın vahdanî simasında şu Arabî ibare bir nakş-ı vahdettir, kabul etmez teksiri”**:
   – İslam’ın vahdaniyet siması (birlik simgesi), Arapça ibarede bir tevhid nakşıdır (nakş-ı vahdet).
   – Bu nakış, çoğalmayı (teksiri, dağılmayı) kabul etmez; yani, Arapça hutbe, İslam’ın birliğini sembolize eder ve bu birliği korur.

**Genel Yorum Bu Kısımda**: Dinin kesin gerçekleri, kalplerde zaten vardır; hatırlatma ve uyarı yeterlidir. Cuma hutbesinin Arapça olması, İslam’ın vahdaniyetini ve birliğini sembolize eder. Müslüman, hutbenin hatırlatıcı gücüne sarılmalı, İslam’ın birliğini korumalıdır.

—

#### **İkinci Bölüm: Hadîs der âyete: Sana yetişmek muhal!**

**Metin:**
> Hadîs der âyete: Sana yetişmek muhal!
> Hadîs ile âyeti muvazene edersen, bilbedahe görürsün; beşerin en beliği, vahyin de mübelliği, o dahi bâliğ olmaz
> Belâgat-ı âyete. O da ona benzemez. Demek ki lisan-ı Ahmedîden gelen her bir kelâm her dem onun olamaz.

**İzah:**
Bu bölüm, Kur’an ayetlerinin hadislere üstünlüğünü ve Kur’an’ın eşsiz belagatini vurgular.

1. **“Hadîs der âyete: Sana yetişmek muhal!”**: Hadis, Kur’an ayetine der ki: “Sana yetişmek imkânsızdır (muhal)!” Kur’an, Allah’ın kelamı; hadis ise Peygamber’in (s.a.v.) sözüdür. Hadis, Kur’an’ın belagatine ulaşamaz.
2. **“Hadîs ile âyeti muvazene edersen, bilbedahe görürsün”**: Hadis ile ayeti karşılaştırırsan (muvazene), apaçık (bilbedahe) görürsün ki Kur’an üstündür.
3. **“Beşerin en beliği, vahyin de mübelliği, o dahi bâliğ olmaz belâgat-ı âyete”**:
   – **Beşerin en beliği**: İnsanlığın en fasih konuşanı, yani Hz. Muhammed (s.a.v.).
   – **Vahyin de mübelliği**: Vahyi tebliğ eden Peygamber’dir.
   – Ancak o bile Kur’an’ın belagatine (belâgat-ı âyet) ulaşamaz. Kur’an, ilahi bir mucizedir.
4. **“O da ona benzemez”**: Hadis, Kur’an’a benzemez; Kur’an eşsizdir.
5. **“Demek ki lisan-ı Ahmedîden gelen her bir kelâm her dem onun olamaz”**: Hz. Muhammed’in (s.a.v.) dilinden (lisan-ı Ahmedî) çıkan her söz (kelâm), Kur’an olamaz. Hadisler, Peygamber’in sözü veya vahiy kaynaklı olabilir, ama Kur’an’ın ilahi belagatine sahip değildir.

**Genel Yorum Bu Kısımda**: Kur’an, Allah’ın kelamı olarak eşsizdir; hadisler, onun belagatine ulaşamaz. Müslüman, Kur’an’ın mucizevi üstünlüğünü idrak etmeli, hadisleri de tebliğ aracı olarak saygıyla değerlendirmelidir.

—

### **Genel Değerlendirme ve Sonuç**
Bu metin, Risale-i Nur’un temel temalarından birini, yani Kur’an’ın eşsiz belagatini, İslam’ın kesin gerçeklerinin hatırlatılmasının önemini ve Cuma hutbesinin vahdaniyet simasını ele alır. Ana noktalar şunlardır:
1. **Tezkir ve İhtar**: Dinin kesin gerçekleri kalplerde mevcuttur; hatırlatma (tezkir) ve uyarı (ihtar) yeterlidir. Cuma hutbesi, bu amaçla Arapça okunur.
2. **Hutbe-i Arabiye**: Arapça hutbe, İslam’ın birliğini sembolize eder; teorik öğretim değil, hatırlatma içindir.
3. **Kur’an’ın Eşsizliği**: Kur’an, hadislerin ulaşamayacağı bir belagat taşır; ilahi mucizedir.
4. **İslam’ın Vahdaniyeti**: Arapça ibare, İslam’ın birliğini (nakş-ı vahdet) korur.

Bu metin, Müslümanlara Kur’an’ın mucizevi üstünlüğünü, İslam’ın birliğini ve dinin kesin gerçeklerini hatırlatmanın önemini öğütler. Cuma hutbesi, İslam’ın vahdaniyetini sembolize eden bir nakıştır; Kur’an, eşsiz bir hitaptır.

Hazırlayan: Mehmet Özçelik – www.tesbitler.com