Kenzü’l-Ummâl
Kenzü’l-Ummâl fî Süneni’l-Akvâl ve’l-Ef‘âl (كنز العمال في سنن الأقوال والأفعال), hadis literatüründe hacimli ve derleyici eserlerin başında gelir. Müellifi, büyük hadis âlimi Alaüddin Ali b. Abdülmelik el-Muttakî el-Hindî (ö. 975/1567)’dir.
📌 Kitabın Özellikleri
- Kaynakların Derlenmesi:
Müellif, öncelikle İmam Celâleddîn es-Süyûtî’nin el-Câmiu’s-Sağîr ve el-Câmiu’l-Kebîr adlı eserlerini esas almış, bunlara başka hadis kaynaklarını da eklemiştir.
Böylece 90’dan fazla kaynaktan 46 bini aşkın hadis derlenmiştir.
- Tasnif Yöntemi:
Hadisler, konularına göre (bab sistemine) tasnif edilmiştir.
Fıkıh kitaplarındaki tertibe benzer şekilde, ibadetlerden muamelata, ahlâktan zühde kadar çok geniş bir yelpazede hadisler bulunur.
- Hadislerin Çeşitliliği:
Eserde sahih, hasen, zayıf ve hatta mevzû hadisler de vardır.
Müellif her hadisin kaynağını belirtmiş, fakat sıhhat derecelerini her zaman zikretmemiştir.
- Hacimli ve Kapsayıcı:
Hadis literatüründeki en geniş derlemelerden biridir.
Bu yüzden “hadis hazinesi” anlamında “Kenzü’l-Ummâl” adı verilmiştir.
- İstifade Alanı:
Daha çok araştırmacılar, vaizler ve hadis derleyicileri için kaynak niteliğindedir.
Özellikle belli bir konuda çok sayıda hadise ulaşmak isteyenler için başvurulan bir eserdir.
📌 Diğer Hadis Kitaplarından Farkı
Kütüb-i Sitte gibi temel hadis kaynakları, rivayet zincirleriyle hadisleri doğrudan aktarır.
Kenzü’l-Ummâl ise, birçok kaynağı bir araya getiren ansiklopedik bir derlemedir.
Riyâzü’s-Sâlihîn veya Terğîb ve Terhîb gibi eserlerden farklı olarak, hacim ve muhteva bakımından çok daha geniştir.
Feyzü’l-Kadîr (el-Münâvî) gibi şerhlerle birlikte daha aktif hale gelmiştir.
📌 Âlimlerin Görüşleri
Süyûtî sonrası dönem âlimleri, bu eserin hadis toplamada büyük kolaylık sağladığını belirtmiştir.
Kettânî (er-Risâletü’l-Mustatrafe): “Kenzü’l-Ummâl, hadisleri toplamakta emsali az bulunan bir kitaptır.”
İbn Âbidîn (Hanefî fakihi): “Bir konuda hadis arayan, Kenzü’l-Ummâl’e bakmadan tam bir neticeye varamaz.”
Muhaddisler: Hadislerin içinde zayıf ve uydurma rivayetlerin de bulunduğunu, dolayısıyla eserden yararlanırken tenkidî bakışın şart olduğunu vurgulamışlardır.
Modern dönem hadis araştırmacıları: Bu kitabın “hadis ansiklopedisi” değerinde olduğunu, fakat sıhhat değerlendirmesinin ayrıca yapılması gerektiğini ifade ederler.
✅ Özetle; Kenzü’l-Ummâl, hacim bakımından hadis literatürünün en büyük derlemelerinden biridir. Onu diğerlerinden ayıran nokta, çok sayıda kaynaktan on binlerce hadisi bir araya getirmesidir. Ancak sahih-zayıf ayrımı yapılmadığından, muhaddisler bu eseri asıl kaynaklara ulaşmada bir köprü olarak görmüşlerdir.
****
Kenzü’l-Ummâl’de En Çok İşlenen Konular
Kenzü’l-Ummâl, İslâm’ın hem ibadet hem de ahlâkî boyutlarını çok geniş bir şekilde işleyen ansiklopedik hadis derlemesidir. İçeriğine bakıldığında öne çıkan ana konular şunlardır:
- Namaz
Farz ve nafile namazların fazileti
Cemaatle namazın önemi
Gece namazı (tahajjud, teheccüd)
Namazdaki huşu ve devamlılık
- Oruç
Ramazan orucunun fazileti
Nafile oruçlar (Pazartesi, Perşembe, Aşûre vb.)
Sabır ile oruç ilişkisi
- Zekât ve Sadaka
Fakir ve muhtaçlara yardım
Malın bereketi ve sadakanın kötülükleri engellemesi
Cimrilikten sakındırma
- Cihad
Allah yolunda mücahede
Şehitlerin fazileti
Gazilerin mükâfatı
- Zühd ve Takvâ
Dünya sevgisinden sakındırma
Kanaat ve tevekkülün önemi
Fakrın ve sade yaşamın fazileti
- Ahlâk
Sabır, şükür, tevazu, ihlas, haya
Doğruluk, emanete riayet, kardeşlik
Yalan, kibir, haset, gıybet gibi kötü huyların zemmi
- Aile ve Sosyal İlişkiler
Nikâh ve aile içi muhabbet
Çocuk terbiyesi
Komşuluk ve akrabalık bağlarını koruma
Ticaret ahlâkı
- Dua ve Zikir
Allah’ı anmanın çeşitleri (tesbih, tekbir, salavat)
Dua adabı ve kabul şartları
İstiğfarın fazileti
- Ahiret ve Kıyamet Alametleri
Ölüm ve kabir hayatı
Mahşer, mizan, sırat, şefaat
Deccal, Mehdi, İsa’nın (as) nüzûlü
Görüldüğü gibi Kenzü’l-Ummâl, özellikle namaz, cihad, zühd ve ahlâk konularında en geniş hadisleri ihtiva eder. Eser, hem dünyevî düzen hem uhrevî kurtuluş için Müslümanlara yol göstermeyi hedefler.
Hazırlayan: Mehmet Özçelik – www.tesbitler.com
