İSLÂM DÜŞÜNCESİ
İSLÂM DÜŞÜNCESİ
Metinler, İslam düşüncesinin derinliklerinden, tasavvufun inceliklerinden ve Kur’an’ın hikmetli mesajlarından beslenen, farklı konulara değinen ancak temelinde aynı manevi kaynaktan beslenen birer düşünce pınarı gibidir.
Her biri, insanın varoluş meselelerine, dünya hayatının geçiciliğine ve ahiretin gerçekliğine dair önemli dersler ihtiva eder.
“Ey ehl-i iman! Bu müthiş düşmanlarınıza karşı zırhınız, Kur’an tezgahında yapılan takvadır…”
Bu metin, manevi bir savaşın metaforunu kullanarak, müminlerin bu savaşta nasıl donanmaları gerektiğini anlatır. Düşman, sadece fiziki bir düşman değil, aynı zamanda nefsin, şeytanın ve dünya heveslerinin oluşturduğu “müthiş düşmanlar”dır. Bu düşmanlara karşı savaşta kullanılan silahlar ve zırhlar da manevidir. “Zırhınız, Kur’an tezgahında yapılan takvadır” ifadesi, takvanın, yani Allah’a karşı sorumluluk bilincinin, insanı tüm kötülüklerden koruyan sağlam bir kalkan olduğunu edebi bir dille ifade eder. “Sipere” benzetilen Peygamber’in sünneti, hayatın zorlu anlarında sığınılacak güvenli bir liman gibidir. “Silah” olarak nitelenen istiğfar (bağışlanma dilemek) ve istiaze (sığınmak), ise manevi güç kaynaklarıdır. Bu metin, bize, hayatın sadece dünyevi bir mücadeleden ibaret olmadığını, asıl mücadelenin nefsimizle ve kötü niyetli güçlerle olduğunu ve bu mücadeleyi kazanmak için manevi donanıma ihtiyacımız olduğunu hatırlatan, ibretlik bir derstir.
********
“Kabrin öbür tarafındaki endişe-i istikbal her ferdin en mühim meselesidir.”
Bu söz, insanı, dünya hayatının geçici heveslerinden uzaklaştırarak, asıl ve kalıcı olan meseleye, yani ölümden sonraki hayata yönlendirir. “Endişe-i istikbal” (gelecek endişesi) ifadesi, insanların dünyevi gelecekleri için duydukları kaygıların ne kadar boş olduğunu ima eder. Asıl ve en büyük gelecek, kabrin öbür tarafındadır. Bu metin, insanı, dünya hayatını sadece bir amaç olarak değil, aynı zamanda ahiret hayatının bir hazırlığı olarak görmeye davet eder. Tarihte, büyük liderlerin, bilim insanlarının ve sanatçıların bile, ölümsüzlük arayışları içinde olduklarını görürüz. Ancak bu arayışın gerçek karşılığı, dünyevi başarılar değil, manevi olgunluk ve ahirete hazırlıktır. Bu metin, bize, hayatımızın en önemli meselesinin, ölümden sonraki hayatımız olduğunu ve bu gerçeği asla unutmamamız gerektiğini öğütleyen, düşündürücü bir hikmettir.
************
“O zakkum ağacı; günahkar olanın yemeğidir…”Duhân Suresi 43-44
Kur’an-ı Kerim’den alınan bu ayetler, cehennem azabının dehşetini tasvir ederek, günahların ve kötü amellerin sonuçlarına dair güçlü bir uyarı sunar. “Zakkum ağacı” metaforu, cehennemdeki azabın sadece bir cezadan ibaret olmadığını, aynı zamanda günahkarın kendi iç dünyasında hissettiği manevi bir azabı da temsil ettiğini düşündürür. “Pota gibi karınlarda kaynar durur” ifadesi, günahın, insanı içten içe yakan bir ateşe dönüştüğünü edebi bir dille anlatır. Bu metin, bize, dünya hayatında işlenen her bir günahın, ahirette bir karşılığı olduğunu ve bu karşılığın ne kadar şiddetli olabileceğini hatırlatır. İnsanlık tarihi, hırsın, kibrin ve zulmün, eninde sonunda insanı kendi ateşiyle yaktığına dair sayısız ibretlik örnekle doludur. Bu ayetler, bu gerçeği, en çarpıcı şekilde ortaya koyarak, bizi kötü amellerden sakınmaya davet eder.
***********
“Tevekkül ile bela yüzünde gül, tâ o da gülsün. O güldükçe küçülür, eder tebeddül.”
Bu metin, manevi bir derinlik taşıyan, tevekkülün (Allah’a güvenip dayanmanın) gücünü anlatan edebi bir ifadedir. “Bela yüzünde gülmek”, belaya karşı isyan etmek yerine, onu tevekkülle karşılamak ve Allah’tan geldiği için sabretmek demektir. Bu tavır, belayı manevi olarak küçültür ve dönüştürür. “Tebeddül” kelimesi, belanın, tevekkül sayesinde bir rahmet ve tecrübe kaynağına dönüşebileceğini ifade eder. Tarihte, zorlu imtihanlardan geçmiş, ancak tevekkül sayesinde ayakta kalmış ve manen yücelmiş nice peygamberler, evliyalar ve alimler vardır. Bu metin, bize, hayatın zorlu anlarında bile umutsuzluğa kapılmamayı, her şeyin Allah’ın takdiriyle olduğunu bilerek teslim olmayı ve bu teslimiyetin, en büyük belaları bile küçültebileceğini öğütleyen, hikmet dolu bir derstir.
*********
“Kendine güvenen ve ebedî zanneden mağrur insan, zevale mahkûmdur…”
Bu söz, insanı, gururun ve kibrin tehlikelerinden sakındırır. Kendini “ebedî” zanneden mağrur insan, dünya hayatının geçiciliğini ve fani olduğunu unutur. “Hane-i insan olan dünya ise, zulümat-ı ademe sukut eder” ifadesi, dünyanın, insan için bir konaklama yeri olduğunu ve sonunda yokluğun karanlığına gömüleceğini anlatır. Bu metnin en can alıcı noktası ise “Emeller bekasız, elemler ruhta bâki kalır” cümlesidir. Bu, dünyevi emellerin, makam ve mevkilerin ne kadar geçici olduğunu, ancak bu uğurda çekilen manevi acıların, yani “elemlerin” ruhun derinliklerinde kalıcı izler bıraktığını ifade eder. Tarih, gururlarının kurbanı olmuş, kendilerini ebedi sanan nice kralların, imparatorların ve liderlerin hikayeleriyle doludur. Bu metin, bize, tevazu ve alçakgönüllülüğün, insanı manevi olarak yücelttiğini ve kalıcı olanın, dünyevi başarılar değil, ruhun kemale ermesi olduğunu hatırlatır.
********
“İnsan varlığın Fatihâ’sıdır…”
Muhyiddin İbn Arabi’ye atfedilen bu söz, insanın yaratılışındaki ilahi sırrı ve insanın evrendeki merkezi konumunu anlatır. “Varlığın Fatiha’sı” olmak, insanın, Kur’an’ın ilk suresi olan Fatiha gibi, tüm varlığın bir özeti, bir başlangıcı ve bir anahtarı olduğunu ifade eder. “Allah onunla varlıkların kilitlerini açar” ifadesi ise, insanın, doğru bir manevi donanım ve akıl ile, evrenin sırlarını, Allah’ın varlığını ve kudretini keşfedebileceğini anlatır. Bu metin, insanın, sadece biyolojik bir varlık değil, aynı zamanda ilahi bir sırrı taşıyan, tefekkür kabiliyeti olan ve bu kabiliyeti sayesinde evreni anlama potansiyeline sahip, şerefli bir yaratık olduğunu anlatır. İnsanlık tarihi, bu ilahi emaneti hakkıyla taşıyan, bilime, sanata ve hikmete yönelerek varlığın sırlarını çözmeye çalışan nice büyük düşünürle doludur.
Özet: Bu metinler, insanın manevi dünyasına ve varoluş problemlerine derin bir rehberlik sunar. “Zırh, siper ve silah” metni, manevi mücadelenin araçlarını; “Kabrin öbür tarafındaki endişe” sözü, ahiretin önemini ve dünya hayatının geçiciliğini anlatır. “Zakkum ağacı” ayetleri, günahın ahiretteki karşılığını; “Tevekkül” sözü, belalara karşı sabrın ve tevekkülün gücünü; “Mağrur insan” sözü, gurur ve kibrin yıkıcılığını; son olarak “Varlığın Fatiha’sı” sözü ise, insanın evrendeki merkezi konumunu ve potansiyelini anlatır. Tüm bu metinler, bize, dünya hayatını sadece bir amaç olarak değil, manevi bir yolculuk olarak görmemiz gerektiğini hatırlatan, hikmetli, ibretli ve düşündürücü derslerdir.
Hazırlayan: Mehmet Özçelik – www.tesbitler.com
