MEAL İNCELEMELERİ
Eleştirel bir gözle meal incelemesi ve örnekleriyle delilleri nelerdir?
Kur’an meallerini eleştirel bir gözle incelemek, doğru anlamayı sağlamak ve yanlış anlamaların önüne geçmek için son derece önemlidir. Mealler, Kur’an’ın asıl metni olan Arapça’dan yapılan tercümelerdir; bu nedenle bir mealin, Kur’an’ın anlamını ne derece doğru yansıttığına dair eleştirel bir değerlendirme, dil, bağlam, tefsir ve kelime seçimi gibi birçok açıdan yapılmalıdır. İşte eleştirel meal incelemesi için temel ilkeler ve bazı örnekler:
1. Meal Nedir?
Meal, Kur’an’ın birebir çevirisi değil, anlamını yansıtmaya yönelik bir çalışmadır. Kur’an, lafzıyla da mucizevi olduğu için, mealler hiçbir zaman orijinal metnin yerini alamaz.
Tefsir ile Farkı: Tefsir, ayetlerin detaylı açıklamasını ve bağlamını içerirken, meal sadece kısa bir anlam çevirisi sunar. Bu nedenle, bağlam ve tefsir desteği olmadan yapılan meal çalışmaları eksik veya hatalı olabilir.
2. Eleştirel İncelemenin Kapsamı
a) Dil ve Kelime Seçimi
Kur’an Arapça’sındaki kelimelerin çoğunun çoklu anlamları vardır. Meallerde, bu anlamlardan birinin seçilmesi, diğer anlamların göz ardı edilmesine yol açabilir.
Örnek:
Bakara Suresi, 2/2: “ذَٰلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ” ifadesindeki “rayb” kelimesi, bazı meallerde “şüphe” olarak çevrilirken, bazı meallerde “kuşku” ya da “tereddüt” olarak çevrilmiştir. Ancak kelimenin tam bağlamı dikkate alınmazsa, anlamda eksiklik veya farklılık oluşabilir.
b) Bağlamın Göz Ardı Edilmesi
Kur’an ayetleri, belli bir bağlamda (nüzul sebebi) indirilmiştir. Bu bağlamı dikkate almadan yapılan tercümeler, ayetin yanlış anlaşılmasına neden olabilir.
Örnek:
Maide Suresi, 5/51: “Yahudileri ve Hristiyanları dost edinmeyin…” şeklinde tercüme edilen ayetin bağlamı dikkate alınmadığında, bu, tüm Yahudi ve Hristiyanlarla dostluğun yasaklandığı şeklinde anlaşılabilir. Oysa ayetin iniş bağlamı, Müslümanların savaş durumundaki düşmanlarını desteklememesiyle ilgilidir.
c) Kültürel ve Tarihsel Unsurların Göz Ardı Edilmesi
Kur’an’da geçen bazı ifadeler, dönemin kültürel yapısını yansıtır ve doğrudan tercüme edildiğinde yanlış anlamalara yol açabilir.
Örnek:
Nisa Suresi, 4/34: “Erkekler kadınlar üzerinde kavvamdır…” ifadesindeki “kavvam” kelimesi, bazı meallerde “kadınlar üzerinde hakimdir” ya da “kadınlara karşı üstün kılınmıştır” şeklinde tercüme edilir. Ancak kavvam, koruyucu, gözetici ve sorumlu anlamlarını taşır. Yanlış çeviriler, bu ayetin bağlamından koparılmasına neden olabilir.
d) Eşanlamlı Kelimelerin Çevirisi
Arapça’daki bazı kelimeler, Türkçe’ye birebir karşılık gelmez. Bu durumda yetersiz bir tercüme, anlamın tam olarak yansıtılamamasına neden olur.
Örnek:
Rahman ve Rahim sıfatları, çoğu mealde “merhametli” olarak çevrilir. Ancak Rahman kapsamlı bir merhameti, Rahim ise sürekli ve bireysel merhameti ifade eder. Bu ayrım genellikle göz ardı edilir.
e) Tefsirsel Anlam Eksikliği
Mealler, tefsir desteği olmadan okuyucunun zihin dünyasında eksiklik yaratabilir. Örneğin:
Nur Suresi, 24/31: Kadınların örtünmesiyle ilgili ayette geçen “ziynetlerini açmasınlar” ifadesi, bağlamına göre farklı yorumlanmıştır. Tefsirden bağımsız bir meal, bu ifadeyi yanlış anlamaya yol açabilir.
3. Eleştirel İnceleme İçin Metot
a) Orijinal Metinle Karşılaştırma
Arapça bilenlerin, meali doğrudan Kur’an’ın orijinal metniyle karşılaştırması gerekir. Bu, çeviri sırasında yapılan hataların fark edilmesini sağlar.
b) Farklı Meallerin Karşılaştırılması
Aynı ayet için farklı mealler incelenerek anlam çeşitliliği ve yorum farklılıkları tespit edilebilir. Örneğin:
Alak Suresi, 96/1: “Oku!” emri bazı meallerde “Oku (ve öğren)!” şeklinde genişletilmiştir. Bu tür eklemeler, bazen faydalı bazen yanıltıcı olabilir.
c) Bağlam ve Nüzul Sebeplerinin İncelenmesi
Ayetlerin iniş bağlamları (esbab-ı nüzul) dikkate alınarak mealin doğruluğu kontrol edilmelidir.
- d) Kur’an’ın Bütünselliği
Bir ayetin anlamını, diğer ayetlerle çelişmeyecek şekilde açıklamak gerekir. Meallerde sıkça yapılan hatalardan biri, ayetlerin bağlamdan koparılıp ayrı bir anlamda sunulmasıdır.
Örnek Delillerle İnceleme
Örnek 1: En’am Suresi, 6/151
Orijinal Ayet: “Can’a haksız yere kıymayın.”
Bazı Meallerdeki Hata: “İnsan öldürmeyin.” şeklinde çevrilmiştir. Bu, savaş veya adalet için yapılan öldürme durumlarını kapsam dışında bırakır. Doğru çeviri “Haksız yere cana kıymayın.” şeklinde olmalıdır.
Örnek 2: Bakara Suresi, 2/62
Orijinal Ayet: “Yahudilerden, Hristiyanlardan ve Sabiîlerden kim Allah’a inanır ve salih amel işlerse, onların mükâfatı Rablerinin katındadır.”
Bazı Meallerdeki Hata: Bu ayet, İslam’dan başka dinlere bağlı kişilerin de cennete gideceği şeklinde yorumlanmıştır. Ancak bağlam dikkate alındığında, ayetin bu grupların içindeki samimi inananları kastettiği anlaşılmaktadır.
5. Sonuç
Eleştirel meal incelemesi, Kur’an’ı anlamaya çalışan okuyucular için önemli bir yöntemdir. Meal, yalnızca bir “anlam çevirisi” olduğu için mutlaka bağlam, tefsir ve dilbilimsel analizle desteklenmelidir. Doğru bir meal, Kur’an’ın evrensel mesajlarını anlamada bir köprü işlevi görürken, yanlış veya eksik bir meal, yanlış anlamalara yol açabilir. Bu nedenle, mealleri eleştirel bir gözle okumak ve farklı kaynaklarla karşılaştırmak, daha sağlıklı bir Kur’an anlayışına ulaşmak için gereklidir.
[1] https://www.youtube.com/watch?v=qSmgWg6bYXg&t=232s
