Kur’ân-ı Kerîm’de denge unsuru
Kur’ân-ı Kerîm’de denge unsuru
Kur’ân-ı Kerîm’de denge unsuru çok temel bir kavramdır. “Mîzan”, “adl”, “kıst”, “istikamet”, “vasat” gibi kelimelerle ifade edilir. Bunlar hem kâinatta Allah’ın koyduğu ölçü ve dengeyi, hem de insanın hayatında gözetmesi gereken adalet, itidal ve ölçülülüğü ifade eder.
1. Mîzan ve Kozmik Denge
وَالسَّمَاءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِيزَانَ • أَلَّا تَطْغَوْا فِي الْمِيزَانِ • وَأَقِيمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِيزَانَ
(Rahman, 7-9)
Meali (Diyanet):
“Göğü yükseltti ve mizanı (ölçü ve dengeyi) koydu. Sakın dengeyi bozmayın. Ölçüyü adaletle tutun, teraziyi eksik yapmayın.”
📌 İzah:
Bu ayetlerde “mîzan” hem tabiatta Allah’ın koyduğu dengeyi (ekosistem, kozmos düzeni) hem de insanlar arası muamelelerde adaleti temsil eder. Yani kainatta var olan ilahî dengeyi korumak insan için bir sorumluluktur.
2. Vasat (Orta Yol / Ümmet-i Vasat)
وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا
(Bakara, 143)
Meali:
“Böylece sizi vasat (orta yolu tutan, dengeli) bir ümmet kıldık…”
📌 İzah:
Ümmet-i Muhammed’e verilen vasıf, aşırılıklardan uzak, mutedil, hakkaniyetli bir toplum olmaktır. İfrat (aşırılık) ve tefrit (eksiklik) arasında dengeyi gözetmek esastır.
3. Adalet ve Ölçü
إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ
(Nahl, 90)
Meali:
“Allah adaleti, ihsanı ve yakınlara yardım etmeyi emreder…”
📌 İzah:
Buradaki “adl”, dengeyle eşdeğer bir kavramdır. Zulüm, dengesizliğin adıdır; adalet ise ölçünün gözetilmesi, her hak sahibine hakkının verilmesidir.
4. İstikamet ve Denge
فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَكَ وَلَا تَطْغَوْا
(Hûd, 112)
Meali:
“Emrolunduğun gibi dosdoğru ol; seninle birlikte tevbe edenler de (dosdoğru olsun). Sakın taşkınlık etmeyin…”
📌 İzah:
Burada “istikamet” aşırılıklardan uzak, denge üzere yaşamayı ifade eder. İtidal çizgisi korunmazsa taşkınlık (tuğyan) olur.
5. Yaratılışta Ölçü ve Denge
الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّىٰ • وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَىٰ
(A’lâ, 2-3)
Meali:
“O, yarattı ve düzgün bir şekil verdi. O, ölçü koydu ve doğru yolu gösterdi.”
📌 İzah:
Yaratılışın her safhasında takdir (ölçü) ve tesviye (denge) vardır. İnsan hayatında da bu ilahi ölçüye uygun hareket etmesi gerekir.
Sonuç ve Murâdifler
Kur’ân’da denge kavramı;
• Mîzan (ölçü, tartı, denge)
• Adl / Kıst (adalet, hakkı yerli yerine koyma)
• Vasat (orta yol, itidal)
• İstikamet (doğruluk, aşırılıklardan uzak durma)
• Takdir / Tesviye (yaratılışta ölçü ve düzen)
kelimeleriyle ifade edilir.
📌 Özetle:
Kur’an’da “denge” sadece tabiat düzeni değil; sosyal hayat, hukuk, ibadet, ahlak ve hatta bireyin iç dünyasında bile korunması gereken ilahi bir ilkedir.
Hazırlayan: Mehmet Özçelik – www.tesbitler.com
