Tesbitler – islam bilgi arşivi

Dallar semeratı rahmet namına takdim ediyor 

   Şecere-i hilkatin dalları her tarafta semerat-ı niamı zîruhun ellerine zâhiren uzatıyor.

   Hakikatte bir yed-i rahmet, bir dest-i kudrettir ki o semeratı, o dalları içinde sizlere uzatıyor.

   O yed-i rahmeti, siz de şükür ile öpünüz. O dest-i kudreti de minnetle takdis ediniz.

* * * 

Fatiha’nın âhirinde işaret olunan üç yolun beyanı 

   Ey birader-i pür emel! Hayalini ele al, benimle beraber gel. İşte bir zemindeyiz, etrafına bakarız; kimse de görmez bizi.

   Çadır direkleri hükmünde yüksek dağlar üstünde karanlıklı bir bulut tabakası atılmış hem o dahi kaplatmış zeminimizin yüzü.

   Müncemid bir sakf olmuş fakat alt yüzü açıkmış, o yüz güneş görürmüş. İşte bulut altındayız, sıkıyor zulmet bizi.

   Sıkıntı da boğuyor, havasızlık öldürür. Şimdi bize üç yol var: Bir âlem-i ziyadar, bir kere seyrettimdi bu zemin-i mecazî.

   Evet, bir kere buraya da gelmişim, üçünde ayrı ayrı gitmişim. Birinci yolu budur: Ekseri burdan gider; o da devr-i âlemdir, seyahate çeker bizi.

   İşte biz de yoldayız, böyle yayan gideriz. Bak şu sahranın kum deryalarına, nasıl hiddet saçıyor, tehdit ediyor bizi!

Bak şu deryanın dağvari emvacına! O da bize kızıyor. İşte elhamdülillah öteki yüze çıktık, görürüz güneş yüzü.

   Fakat çektiğimiz zahmeti ancak da biz biliriz. Of! Tekrar buraya döndük şu zemin-i vahşetzar, bulut damı zulmettar. Bize lâzım, revnaktar eder kalpteki gözü

   Bir âlem-i ziyadar. Fevkalâde eğer bir cesaretin var; gireriz de beraber, bu yol-u pür-hatarkâr. İkinci yolumuzu: 

   Tabiat-ı arzı deleriz, o tarafa geçeriz. Ya fıtrî bir tünelden titreyerek gideriz. Bir vakitte bu yolda seyrettim de geçtim bînaz ve pür-niyazî.

   Fakat o zaman tabiatın zemini eritecek, yırtacak bir madde var idi elimde. Üçüncü yolun o delil-i mu’cizi

   Kur’an onu bana vermişti. Kardeşim, arkamı da bırakma, hiç de korkma! Bak hâ şurada tünelvari mağaralar, tahte’l-arz akıntılar beklerler ikimizi.

   Bizi geçirecekler. Tabiat da şu müthiş cümudiyeleri de seni hiç korkutmasın. Zira bu abus çehresi altında merhametli sahibinin tebessümlü yüzü.

   Radyumvari o madde-i Kur’anî ışığıyla sezmiştim. İşte gözüne aydın! Ziyadar âleme çıktık, bak şu zemin-i pür-nâzı

   Bu feza-yı latîf, şirin. Yahu başını kaldır! Bak semavata ser çekmiş, bulutları da yırtmış, aşağıda bırakmış. Davet ediyor bizi.

   Şu şecere-i tûba, meğer o Kur’an imiş. Dalları her tarafa uzanmış. Tedelli eden bu dala biz de asılmalıyız, oraya alsın bizi.

   O şecere-i semavî, bir timsali zeminde olmuş şer’-i enveri. Demek, zahmet çekmeden o yol ile çıkardık bu âlem-i ziyaya, sıkmadan zahmet bizi.

   Madem yanlış etmişiz; eski yere döneriz, doğru yolu buluruz. Bak, üçüncü yolumuz: Şu dağlar üstünde durmuş olan şehbazi

   Hem de bütün cihana okuyor bir ezanı. Bak müezzin-i a’zama, Muhammedü’l-Hâşimî (asm) davet eder insanı âlem-i nur-u envere. İlzam eder niyaz ile namazı.

   Bulutları da yırtmış, bak bu hüda dağlarına. Semavata ser çekmiş, bak şeriat cibaline. Nasıl müzeyyen etmiş zeminimizin yüzü gözü.

İşte çıkmalıyız buradan himmet tayyaresiyle. Ziya, nesîm orada; nur u cemal orada. İşte buradadır Uhud-u Tevhid, o cebel-i azizi.

   İşte şuradadır Cûdi-i İslâmiyet, o cebel-i selâmet. İşte Cebelü’l-Kamer olan Kur’an-ı Ezher, zülâl-i Nil akıyor o muhteşem menbadan. İç o âb-ı lezizi!..

فَتَبَارَكَ اللّٰهُ اَحْسَنُ الْخَالِقٖينَ

وَ اٰخِرُ دَعْوٰينَا اَنِ الْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمٖينَ

   Ey arkadaş! Şimdi hayali baştan çıkar, aklı kafaya geçir. Evvelki iki yolun, mağdub ve dâllîn yolu; hatarları pek çoktur, kıştır daim güz yazı.

   Yüzde biri kurtulur; Eflatun, Sokrat gibi. Üçüncü yol, sehildir hem karib-i müstakimdir. Zayıf, kavî müsavi. Herkes o yoldan gider. En rahatı budur ki şehit olmak ya gazi.

   İşte neticeye gireriz. Evet, deha-yı fennî: Evvelki iki yoldur ona meslek ve mezhep. Fakat hüda-yı Kur’anî: Üçüncü yoldur, onun sırat-ı müstakimi îsal eder o bizi.

اَللّٰهُمَّ اِهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقٖيمَ صِرَاطَ الَّذٖينَ اَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لَاالضَّٓالّٖينَ ۝ اٰمٖينَ

* * * 

Şecere-i hilkat (yaratılış ağacı) metaforu, Fatiha’daki üç yol ve Kur’anî nur ile insanın manevi yükselişi konularını bir arada ele alıyor. Bediüzzaman, bu bölümde hem kozmik metaforlar hem de manevî yollar üzerinden ruhî terbiye ve hakikati anlatıyor.

1) Şecere-i hilkat ve rahmet eli

Metin, doğadaki dalları ve semeratı (meyveleri) bir metafor olarak kullanır:

Dallar ve meyveler, ilahi rahmetin ve kudretin insanlar için uzattığı nimetlerdir.

İnsanların şükürle bu nimetlere yaklaşması, onları öpmesi ve minnetle takdis etmesi gerekir.

Buradaki temel mesaj: her nimet bir rahmet ve kudret tecellisidir, bunu fark etmek ve takdir etmek insani ve ibadî bir görevdir.

> Bu bölüm, doğa ve kâinatın, Allah’ın rahmet ve kudretini insana gösteren bir “teşhir” olduğunu anlatır. İnsan, şükrüyle buna karşılık verir.

2) Fatiha’nın âhirinde işaret edilen üç yol

Bediüzzaman, insanın manevi yolculuğunu üç metaforik yolla açıklar:

1. a) Birinci yol: Devri âlem (dünya yolculuğu)

İnsan, dünyanın zahmetleri ve tehlikeleri arasında yol alır.

Kum denizleri ve dağlar, sıkıntı ve tehditleri temsil eder.

Bu yol, çoğu insanın yaşadığı sıkıntılı ve zahmetli manevi yolculuktur.

Öğreti: İnsanın kendi çabasıyla hakikate ulaşması zordur, zahmet ve mücadele gerektirir.

1. b) İkinci yol: Tabiat-ı arz ve fıtrî tünel

İnsan, tabiatın içinden geçer, fıtrî bir yolla yükselir.

Bu yol, doğanın kanunları ve insanın fıtrî zekâsı ile hakikate ulaşmayı temsil eder.

Burada da zahmet vardır, çünkü insanın elinde tabiatı aşacak bir güç veya araç bulunmalıdır.

Talim: Akıl ve fıtrat, insanı hakikate ulaştıracak ikinci bir araçtır; zahmetsiz bir yol değildir.

1. c) Üçüncü yol: Kur’anî ışık ve manevi rehberlik

Kur’an, ruha rehberlik eden mu’ciz bir yol sunar.

Bu yol, diğer ikisinden farklı olarak:

**Sehîl (kolay) ve müstakim (doğru)**dir.

Herkesin erişebileceği bir yol sağlar; zayıf veya güçlü fark etmez.

İnsan, Kur’an’a sarılarak ve onun nuruyla yürüyerek zahmetsiz ve güvenli bir şekilde hakikate ulaşır.

Metafor: Şecere-i tûba (cennetin ağacı) Kur’an’ı temsil eder, dallarına asılmak manevi yükselişi ve nur yolunu simgeler.

> Buradaki temel mesaj: Kur’an, insanın doğru yoldan ayrılmaması ve manevi yükselişini kolaylaştıran bir rehberdir.

3) Hakiki yol ve netice

Bediüzzaman üç yolu kıyaslar:

1. İlk iki yol zahmetlidir, çoğu insan ancak sınırlı ölçüde ilerleyebilir.
2. Kur’anî yol ise, güçsüzü ve güçlüyü eşit şekilde doğru yola götürür.
3. Sonuç: Kur’anî yol, Sırat-ı Müstakimdir; ulaşılması hem kolay hem güvenli, manevi olarak tatmin edicidir.

> Buradaki vurgulardan biri de: hakiki manevi terbiye zahmetsiz bir şekilde Kur’an ile sağlanabilir, ama insanın çabası ve himmeti hâlâ önemlidir.

4) Fatiha ile bağlantı

Fatiha’daki “Yol gösterici dua” (Âmin) ve “Şükür, doğru yol” çağrısı, bu üç yol metaforu ile somutlaşır.

Üçüncü yol, “Allah’ın nimetine erenler yoludur, gazaba uğrayanlar ve sapmışlar yolu değildir” ayetiyle doğrudan paralellik taşır.

5) Özet ve ana mesajlar

1. Şecere-i hilkat → Allah’ın rahmeti ve kudreti, nimetler aracılığıyla insana gösterilir.
2. Üç yol:

Dünya ve zahmet yolu → Sınavlı, zahmetli.

Fıtrî akıl ve tabiat yolu → Zekâ ve fıtratla hakikat yolculuğu.

Kur’anî yol → Kolay, doğru, herkesin ulaşabileceği rehberlik.

3. Kur’anî yol → Hakiki manevi yol, zahmetsiz ama himmetle desteklenmiş.
4. İnsan, Kur’an ve şükürle rahmetin dallarına tutunarak hakikate ulaşabilir.
5. Fatiha’nın duası ve Âmin’i, bu manevi yolculukta doğru yönü ve güvenli yolu simgeler.

****

### **İzah**

Metin iki ana bölüme ayrılır:

1. **Dallar Semeratı Rahmet Namına Takdim Ediyor**: Kâinatın, Allah’ın rahmet ve kudret eliyle insana nimetler sunduğunu, bu nimetlere şükür ve takdis ile karşılık verilmesi gerektiğini ifade eder.
   2. **Fatiha’nın Âhirinde İşaret Olunan Üç Yolun Beyanı**: Fatiha Suresi’nin son ayetlerinde geçen “nimet verilenlerin yolu” (sırat-ı müstakim), “gazaba uğrayanlar” (mağdub) ve “sapkınlar” (dâllîn) yollarının alegorik bir şekilde izahıdır. Metin, Kur’an’ın hidayet yolunu (üçüncü yol) diğer yollardan (tabiatçılık ve materyalizm) üstün tutar.

Bu metin, Risale-i Nur’un kâinatın ilahi rahmetle dolu olduğu, Kur’an’ın hidayet yolu olduğu ve Fatiha’nın yollarını tefekkür eden yaklaşımını yansıtır.

#### **Birinci Bölüm: Dallar Semeratı Rahmet Namına Takdim Ediyor**

**Metin:**
> Dallar semeratı rahmet namına takdim ediyor
> Şecere-i hilkatin dalları her tarafta semerat-ı niamı zîruhun ellerine zâhiren uzatıyor.
> Hakikatte bir yed-i rahmet, bir dest-i kudrettir ki o semeratı, o dalları içinde sizlere uzatıyor.
> O yed-i rahmeti, siz de şükür ile öpünüz. O dest-i kudreti de minnetle takdis ediniz.

**İzah:**
Bu bölüm, kâinatın yaratılış ağacının (şecere-i hilkat) nimetleri rahmet ve kudret eliyle sunduğunu, insanın ise şükür ve takdisle karşılık vermesi gerektiğini vurgular.

1. **“Dallar semeratı rahmet namına takdim ediyor”**: Kâinatın dalları (ağaçlar, bitkiler), nimet meyvelerini (semerat-ı niam) rahmet namına insana sunar.
   2. **“Şecere-i hilkatin dalları her tarafta semerat-ı niamı zîruhun ellerine zâhiren uzatıyor”**: Yaratılış ağacının (şecere-i hilkat) dalları, nimet meyvelerini (semerat-ı niam) canlılara (zîruhun) uzatır. Görünüşte dallar sunar, ama hakikatte ilahi bir el vardır.
   3. **“Hakikatte bir yed-i rahmet, bir dest-i kudrettir ki o semeratı, o dalları içinde sizlere uzatıyor”**: Gerçekte, bu nimetler Allah’ın rahmet eli (yed-i rahmet) ve kudret eli (dest-i kudret) ile sunulur. Kâinat, Allah’ın rahmet ve kudretinin bir aynasıdır.
   4. **“O yed-i rahmeti, siz de şükür ile öpünüz. O dest-i kudreti de minnetle takdis ediniz”**: İnsan, rahmet eline şükürle, kudret eline minnetle ve takdisle (kutsama) karşılık vermelidir.

**Genel Yorum Bu Kısımda**: Kâinat, Allah’ın rahmet ve kudretinin tecellisidir; nimetler, ilahi bir lütufla sunulur. İnsan, şükür ve takdisle bu nimetlere layık olmalıdır.

#### **İkinci Bölüm: Fatiha’nın Âhirinde İşaret Olunan Üç Yolun Beyanı**

**Metin:**
> Ey birader-i pür emel! Hayalini ele al, benimle beraber gel. İşte bir zemindeyiz, etrafına bakarız; kimse de görmez bizi.
> Çadır direkleri hükmünde yüksek dağlar üstünde karanlıklı bir bulut tabakası atılmış hem o dahi kaplatmış zeminimizin yüzü.
> Müncemid bir sakf olmuş fakat alt yüzü açıkmış, o yüz güneş görürmüş. İşte bulut altındayız, sıkıyor zulmet bizi.
> Sıkıntı da boğuyor, havasızlık öldürür. Şimdi bize üç yol var: Bir âlem-i ziyadar, bir kere seyrettimdi bu zemin-i mecazî.

**İzah:**
Bu bölüm, Fatiha Suresi’nin son ayetlerinde geçen üç yolu (sırat-ı müstakim, mağdub ve dâllîn yolları) alegorik bir şekilde tanıtır. İnsan, karanlık bir dünyada sıkışmıştır ve kurtuluş için üç yol sunulur.

1. **“Ey birader-i pür emel! Hayalini ele al, benimle beraber gel”**: Ey emellerle dolu kardeş (birader-i pür emel), hayal gücünü kullan ve bu tefekküre katıl.
   2. **“İşte bir zemindeyiz, etrafına bakarız; kimse de görmez bizi”**: İnsan, mecazi bir dünyada (zemin-i mecazî) yalnızdır; kimse onu görmez.
   3. **“Çadır direkleri hükmünde yüksek dağlar üstünde karanlıklı bir bulut tabakası atılmış”**: Dünya, dağlar gibi direklerle çevrili bir çadır gibidir; karanlık bulutlar (zulmet) yüzünü kaplar.
   4. **“Müncemid bir sakf olmuş fakat alt yüzü açıkmış, o yüz güneş görürmüş”**: Bulutlar, donmuş bir tavan (sakf) gibidir, ama altında güneş görünür; yani hidayet mümkündür.
   5. **“İşte bulut altındayız, sıkıyor zulmet bizi. Sıkıntı da boğuyor, havasızlık öldürür”**: İnsan, karanlık ve sıkıntı içindedir; bu, dalalet ve cehaletin sembolüdür.
   6. **“Şimdi bize üç yol var: Bir âlem-i ziyadar”**: Nurani bir âleme (âlem-i ziyadar) ulaşmak için üç yol vardır.
   7. **“Bir kere seyrettimdi bu zemin-i mecazî”**: Bediüzzaman, bu mecazi dünyayı daha önce seyretmiş ve üç yolu deneyimlemiştir.

**Genel Yorum Bu Kısımda**: İnsan, karanlık bir dünyada sıkışmıştır; kurtuluş için üç yol vardır. Bu, Fatiha’daki üç yolun (nimet verilenler, gazaba uğrayanlar, sapkınlar) düşüncesidir.

#### **Birinci Yol: Devr-i Âlem (Dâllîn Yolu)**

**Metin:**
> Evet, bir kere buraya da gelmişim, üçünde ayrı ayrı gitmişim. Birinci yolu budur: Ekseri burdan gider; o da devr-i âlemdir, seyahate çeker bizi.
> İşte biz de yoldayız, böyle yayan gideriz. Bak şu sahranın kum deryalarına, nasıl hiddet saçıyor, tehdit ediyor bizi!
> Bak şu deryanın dağvari emvacına! O da bize kızıyor. İşte elhamdülillah öteki yüze çıktık, görürüz güneş yüzü.
> Fakat çektiğimiz zahmeti ancak da biz biliriz. Of! Tekrar buraya döndük şu zemin-i vahşetzar, bulut damı zulmettar.

**İzah:**
Bu bölüm, Fatiha’daki “dâllîn” (sapkınlar) yolunu temsil eder; bu yol, dünyevi bir seyahattir ve zahmetlidir.

1. **“Birinci yolu budur: Ekseri burdan gider; o da devr-i âlemdir”**: Birinci yol, dünya turudur (devr-i âlem); çoğu insan bu yoldan gider, yani dünyevi heveslere kapılır.
   2. **“İşte biz de yoldayız, böyle yayan gideriz”**: Bu yolda yaya (zahmetsiz değil) gidilir; yani çaba gerekir.
   3. **“Bak şu sahranın kum deryalarına, nasıl hiddet saçıyor, tehdit ediyor bizi!”**: Çöldeki kum deryaları (sahra), zorlukları ve tehditleri temsil eder.
   4. **“Bak şu deryanın dağvari emvacına! O da bize kızıyor”**: Denizin dalgaları (emvac), hayatın tehlikelerini sembolize eder.
   5. **“İşte elhamdülillah öteki yüze çıktık, görürüz güneş yüzü”**: Zahmetle de olsa güneş (nura) ulaşılır, ama geçicidir.
   6. **“Fakat çektiğimiz zahmeti ancak da biz biliriz. Of! Tekrar buraya döndük”**: Bu yol zahmetlidir ve tekrar karanlığa (vahşetzar, zulmettar) dönülür.

**Genel Yorum Bu Kısımda**: Birinci yol (dâllîn), dünyevi heveslerin peşinden koşmaktır; zahmetlidir, geçici bir nura ulaşır ama kalıcı kurtuluş sağlamaz.

—

#### **İkinci Yol: Tabiatı Delme (Mağdub Yolu)**

**Metin:**
> Bize lâzım, revnaktar eder kalpteki gözü bir âlem-i ziyadar. Fevkalâde eğer bir cesaretin var; gireriz de beraber, bu yol-u pür-hatarkâr. İkinci yolumuzu:
> Tabiat-ı arzı deleriz, o tarafa geçeriz. Ya fıtrî bir tünelden titreyerek gideriz. Bir vakitte bu yolda seyrettim de geçtim bînaz ve pür-niyazî.
> Fakat o zaman tabiatın zemini eritecek, yırtacak bir madde var idi elimde.

**İzah:**
Bu bölüm, Fatiha’daki “mağdub” (gazaba uğrayanlar) yolunu temsil eder; bu yol, tabiatçılık ve materyalizmdir.

1. **“Bize lâzım, revnaktar eder kalpteki gözü bir âlem-i ziyadar”**: Kalbin gözünü aydınlatan (revnaktar) bir nur âlemi gerekir.
   2. **“Fevkalâde eğer bir cesaretin var; gireriz de beraber, bu yol-u pür-hatarkâr”**: İkinci yol, tehlikelerle dolu (pür-hatarkâr) ve cesaret gerektirir.
   3. **“Tabiat-ı arzı deleriz, o tarafa geçeriz”**: Tabiatı (materyalist dünyayı) delerek geçilir; bu, tabiatçılığı aşmayı sembolize eder.
   4. **“Ya fıtrî bir tünelden titreyerek gideriz”**: Fıtri bir tünel (akıl veya felsefe), korkuyla geçilir.
   5. **“Bir vakitte bu yolda seyrettim de geçtim bînaz ve pür-niyazî”**: Bediüzzaman, bu yoldan niyazla (yalvararak) geçtiğini söyler.
   6. **“Fakat o zaman tabiatın zemini eritecek, yırtacak bir madde var idi elimde”**: Tabiatı aşmak için Kur’an’ın nurani maddesi (hidayeti) vardı.

**Genel Yorum Bu Kısımda**: İkinci yol (mağdub), tabiatçılık ve materyalizmdir; Kur’an’ın hidayeti olmadan bu yol tehlikeli ve zordur.

—

#### **Üçüncü Yol: Kur’an’ın Hidayet Yolu (Sırat-ı Müstakim)**

**Metin:**
> Üçüncü yolun o delil-i mu’cizi Kur’an onu bana vermişti. Kardeşim, arkamı da bırakma, hiç de korkma! Bak hâ şurada tünelvari mağaralar, tahte’l-arz akıntılar beklerler ikimizi.
> Bizi geçirecekler. Tabiat da şu müthiş cümudiyeleri de seni hiç korkutmasın. Zira bu abus çehresi altında merhametli sahibinin tebessümlü yüzü.
> Radyumvari o madde-i Kur’anî ışığıyla sezmiştim. İşte gözüne aydın! Ziyadar âleme çıktık, bak şu zemin-i pür-nâzı
> Bu feza-yı latîf, şirin. Yahu başını kaldır! Bak semavata ser çekmiş, bulutları da yırtmış, aşağıda bırakmış. Davet ediyor bizi.
> Şu şecere-i tûba, meğer o Kur’an imiş. Dalları her tarafa uzanmış. Tedelli eden bu dala biz de asılmalıyız, oraya alsın bizi.
> O şecere-i semavî, bir timsali zeminde olmuş şer’-i enveri. Demek, zahmet çekmeden o yol ile çıkardık bu âlem-i ziyaya, sıkmadan zahmet bizi.

**İzah:**
Bu bölüm, Fatiha’daki “nimet verilenlerin yolu” (sırat-ı müstakim), yani Kur’an’ın hidayet yoludur.

1. **“Üçüncü yolun o delil-i mu’cizi Kur’an onu bana vermişti”**: Üçüncü yolun mucizevi delili Kur’an’dır.
   2. **“Kardeşim, arkamı da bırakma, hiç de korkma!”**: Kur’an’la yol alan korkmamalı, rehberi takip etmelidir.
   3. **“Tünelvari mağaralar, tahte’l-arz akıntılar beklerler ikimizi”**: Mağaralar ve yeraltı akıntıları, zorlukları sembolize eder, ama Kur’an’la aşılır.
   4. **“Tabiat da şu müthiş cümudiyeleri de seni hiç korkutmasın”**: Tabiatın korkutucu yüzü (cümudiyeler, donmuşluk) korkutmamalı.
   5. **“Zira bu abus çehresi altında merhametli sahibinin tebessümlü yüzü”**: Tabiatın sert yüzü, Allah’ın rahmetli yüzünü gizler.
   6. **“Radyumvari o madde-i Kur’anî ışığıyla sezmiştim”**: Kur’an’ın nurani ışığı (radyumvari), bu hakikati sezdirir.
   7. **“Ziyadar âleme çıktık, bak şu zemin-i pür-nâzı”**: Kur’an, insanı nurani bir âleme (ziyadar âlem) çıkarır; zemin, zarif (pür-nâz) olur.
   8. **“Bu feza-yı latîf, şirin. Yahu başını kaldır!”**: Uzay, latif ve şirindir; insan, semaya bakmalıdır.
   9. **“Şu şecere-i tûba, meğer o Kur’an imiş”**: Tuba ağacı (şecere-i tûba), Kur’an’dır; dalları her tarafa uzanır.
   10. **“Tedelli eden bu dala biz de asılmalıyız”**: Kur’an’ın dalına tutunulmalıdır.
   11. **“O şecere-i semavî, bir timsali zeminde olmuş şer’-i enveri”**: Kur’an, göksel bir ağaçtır; yeryüzündeki timsali, nurani şeriattir (şer’-i enver).
   12. **“Zahmet çekmeden o yol ile çıkardık bu âlem-i ziyaya”**: Kur’an yolu, zahmetsizce nura çıkarır.

**Genel Yorum Bu Kısımda**: Üçüncü yol, Kur’an’ın hidayet yoludur; insanı zahmetsizce nurani bir âleme ulaştırır. Kur’an, Tuba ağacı gibi her tarafa rahmet uzatır.

—

#### **Üçüncü Yolun Devamı: Kur’an ve Şeriat**

**Metin:**
> Madem yanlış etmişiz; eski yere döneriz, doğru yolu buluruz. Bak, üçüncü yolumuz: Şu dağlar üstünde durmuş olan şehbazi
> Hem de bütün cihana okuyor bir ezanı. Bak müezzin-i a’zama, Muhammedü’l-Hâşimî (asm) davet eder insanı âlem-i nur-u envere.
> İlzam eder niyaz ile namazı. Bulutları da yırtmış, bak bu hüda dağlarına. Semavata ser çekmiş, bak şeriat cibaline.
> Nasıl müzeyyen etmiş zeminimizin yüzü gözü. İşte çıkmalıyız buradan himmet tayyaresiyle. Ziya, nesîm orada; nur u cemal orada.
> İşte buradadır Uhud-u Tevhid, o cebel-i azizi. İşte şuradadır Cûdi-i İslâmiyet, o cebel-i selâmet.
> İşte Cebelü’l-Kamer olan Kur’an-ı Ezher, zülâl-i Nil akıyor o muhteşem menbadan. İç o âb-ı lezizi!..

**İzah:**
Bu bölüm, Kur’an’ın ve Hz. Muhammed’in (s.a.v.) hidayet yolunu detaylandırır.

1. **“Madem yanlış etmişiz; eski yere döneriz, doğru yolu buluruz”**: Yanlış yollara sapan insan, Kur’an’la doğru yolu bulur.
   2. **“Şu dağlar üstünde durmuş olan şehbazi”**: Şahbaz (büyük kuş), Hz. Muhammed’i (s.a.v.) temsil eder; dağlar üstünde ezan okur.
   3. **“Müezzin-i a’zam, Muhammedü’l-Hâşimî (asm) davet eder insanı âlem-i nur-u envere”**: Hz. Muhammed, insanı en nurani âleme (nur-u enver) çağırır.
   4. **“İlzam eder niyaz ile namazı”**: Namaz ve niyazla insanı hidayete bağlar.
   5. **“Bulutları da yırtmış, bak bu hüda dağlarına”**: Kur’an ve şeriat, karanlık bulutları yırtar; hidayet dağları görünür.
   6. **“Semavata ser çekmiş, bak şeriat cibaline”**: Şeriat, göklere uzanır; dağlar gibi yükselir.
   7. **“Nasıl müzeyyen etmiş zeminimizin yüzü gözü”**: Şeriat, yeryüzünü süsler.
   8. **“Himmet tayyaresiyle”**: Himmet (manevi çaba) uçağıyla bu yoldan çıkılır.
   9. **“Ziya, nesîm orada; nur u cemal orada”**: Nur, esinti (nesîm) ve güzellik (cemal) bu yoldadır.
   10. **“Uhud-u Tevhid, o cebel-i azizi”**: Tevhid dağı (Uhud), azizdir.
   11. **“Cûdi-i İslâmiyet, o cebel-i selâmet”**: İslamiyet dağı (Cûdi), selamet getirir.
   12. **“Cebelü’l-Kamer olan Kur’an-ı Ezher, zülâl-i Nil akıyor”**: Kur’an, ay gibi parlayan dağdır (Cebelü’l-Kamer); ondan Nil gibi saf su (zülâl-i Nil) akar.
   13. **“İç o âb-ı lezizi!”**: Kur’an’ın lezzetli suyunu iç!

**Genel Yorum Bu Kısımda**: Kur’an ve Hz. Muhammed’in şeriatı, insanı nurani bir âleme ulaştırır; tevhid, İslamiyet ve Kur’an, hidayetin dağlarıdır.

—

#### **Ayette Tebrik ve Dua**

**Metin:**
> فَتَبَارَكَ اللّٰهُ اَحْسَنُ الْخَالِقٖينَ
> وَ اٰخِرُ دَعْوٰينَا اَنِ الْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمٖينَ

**İzah:**
1. **فَتَبَارَكَ اللّٰهُ اَحْسَنُ الْخَالِقٖينَ**: “Yüce Allah, yaratıcıların en güzelidir” (Mü’minun, 14). Kâinatın rahmet ve kudretle yaratıldığına işaret eder.
2. **وَ اٰخِرُ دَعْوٰينَا اَنِ الْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمٖينَ**: “Son duamız, âlemlerin Rabbi Allah’a hamd olsun” (Yunus, 10). Bu, Fatiha’nın sonundaki hamd ile bağlanır.

**Genel Yorum Bu Kısımda**: Allah, en güzel yaratıcıdır; hidayet için hamd O’na aittir.

—

#### **Üç Yolun Karşılaştırması ve Sonuç**

**Metin:**
> Ey arkadaş! Şimdi hayali baştan çıkar, aklı kafaya geçir. Evvelki iki yolun, mağdub ve dâllîn yolu; hatarları pek çoktur, kıştır daim güz yazı.
> Yüzde biri kurtulur; Eflatun, Sokrat gibi. Üçüncü yol, sehildir hem karib-i müstakimdir. Zayıf, kavî müsavi. Herkes o yoldan gider.
> En rahatı budur ki şehit olmak ya gazi. İşte neticeye gireriz. Evet, deha-yı fennî: Evvelki iki yoldur ona meslek ve mezhep.
> Fakat hüda-yı Kur’anî: Üçüncü yoldur, onun sırat-ı müstakimi îsal eder o bizi.
> اَللّٰهُمَّ اِهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقٖيمَ صِرَاطَ الَّذٖينَ اَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَ لَاالضَّٓالّٖينَ ۝ اٰمٖينَ

**İzah:**
Bu bölüm, üç yolu karşılaştırır ve Kur’an’ın yolunu (sırat-ı müstakim) üstün tutar.

1. **“Hayali baştan çıkar, aklı kafaya geçir”**: Hayalleri bırak, aklı kullan.
   2. **“Evvelki iki yolun, mağdub ve dâllîn yolu; hatarları pek çoktur”**: Mağdub (tabiatçılar) ve dâllîn (hevesperestler) yolları tehlikelidir; kıştır, yaz gibi görünse de soğuktur.
   3. **“Yüzde biri kurtulur; Eflatun, Sokrat gibi”**: Bu yollardan sadece nadiren Eflatun veya Sokrat gibi filozoflar kurtulabilir.
   4. **“Üçüncü yol, sehildir hem karib-i müstakimdir”**: Kur’an yolu kolaydır (sehildir) ve sırat-ı müstakime yakındır.
   5. **“Zayıf, kavî müsavi. Herkes o yoldan gider”**: Zayıf ve güçlü, bu yolda eşittir; herkes gidebilir.
   6. **“En rahatı budur ki şehit olmak ya gazi”**: Bu yol, şehadet veya gazilikle sonuçlanır; en rahattır.
   7. **“Deha-yı fennî: Evvelki iki yoldur ona meslek ve mezhep”**: Bilimsel deha, mağdub ve dâllîn yollarını (felsefe, materyalizm) seçer.
   8. **“Hüda-yı Kur’anî: Üçüncü yoldur, onun sırat-ı müstakimi îsal eder o bizi”**: Kur’an’ın hidayeti, sırat-ı müstakime ulaştırır.
   9. **Dua**: “Allah’ım, bizi sırat-ı müstakime, nimet verdiklerinin yoluna ilet; gazaba uğrayanların ve sapkınların yoluna değil. Âmin” (Fatiha, 6-7).

**Genel Yorum Bu Kısımda**: Kur’an’ın yolu, kolay ve hidayet yoludur; diğer yollar tehlikeli ve zahmetlidir. Müslüman, Kur’an’ın hidayetine sarılmalıdır.

—

### **Genel Değerlendirme ve Sonuç**
Bu metin, Risale-i Nur’un temel temalarından birini, yani kâinatın ilahi rahmetle dolu olduğunu ve Kur’an’ın hidayet yolunu (sırat-ı müstakim) gösterdiğini tefekkür eder. Ana noktalar şunlardır:
1. **Kâinatın Rahmeti**: Nimetler, Allah’ın rahmet ve kudret eliyle sunulur; şükür ve takdis gerekir.
2. **Üç Yol**: Fatiha’daki üç yol (sırat-ı müstakim, mağdub, dâllîn) alegorik olarak izah edilir:
– **Dâllîn**: Dünyevi hevesler, zahmetli ve geçici.
– **Mağdub**: Tabiatçılık, tehlikeli ve korkutucu.
– **Sırat-ı Müstakim**: Kur’an’ın hidayet yolu, kolay ve nurani.
3. **Kur’an’ın Üstünlüğü**: Kur’an, Tuba ağacı gibi nimet sunar; Hz. Muhammed’in şeriatı, insanı nura ulaştırır.
4. **Dua**: Müslüman, sırat-ı müstakime yönelmeli, Kur’an’ın hidayetini istemelidir.

Bu metin, Müslümanlara kâinatın rahmetini görmeyi, Kur’an’ın hidayet yoluna sarılmayı ve dalalet yollarından sakınmayı öğütler. Kur’an, insanı nurani bir âleme ulaştıran en kolay ve güvenli yoldur.

Hazırlayan: Mehmet Özçelik – www.tesbitler.com