Anglikan Kilisesine Cevap
Anglikan Kilisesine Cevap
Bir zaman bîaman İslâm’ın düşmanı, siyasî bir dessas, yüksekte kendini göstermek isteyen vesvas bir papaz, desise niyetiyle hem inkâr suretinde
Hem de boğazımızı pençesiyle sıktığı bir zaman-ı elîmde pek şematetkârane bir istifham ile dört şey sordu bizden.
Altı yüz kelime istedi. Şematetine karşı yüzüne “Tuh!” demek, desisesine karşı küsmekle sükût etmek, inkârına karşı da
Tokmak gibi bir cevab-ı müskit vermek lâzımdı. Onu muhatap etmem. Bir hakperest adama böyle cevabımız var. O dedi birincide:
“Muhammed aleyhissalâtü vesselâm dini nedir?” Dedim: “İşte Kur’an’dır. Erkân-ı sitte-i iman, erkân-ı hamse-i İslâm, esas maksad-ı Kur’an.” Der ikincisinde:
“Fikir ve hayata ne vermiş?” Dedim: “Fikre tevhid, hayata istikamet. Buna dair şahidim:
فَاسْتَقِمْ كَمَٓا اُمِرْتَ قُلْ هُوَ اللّٰهُ اَحَدٌ
Der üçüncüsünde: “Mezahim-i hazıra nasıl tedavi eder?” Derim: “Hurmet-i riba hem vücub-u zekâtla. Buna dair şahidim:
يَمْحَقُ اللّٰهُ الرِّبٰوا
da.
وَاَحَلَّ اللّٰهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبٰوا وَاَقٖيمُوا الصَّلٰوةَ وَاٰتُوا الزَّكٰوةَ
Der dördüncüsünde:
“İhtilal-i beşere ne nazarla bakıyor?” Derim: “Sa’y, asıl esastır. Servet-i insaniye, zalimlerde toplanmaz, saklanmaz ellerinde.
Buna dair şahidim:
لَيْسَ لِلْاِنْسَانِ اِلَّا مَا سَعٰى وَالَّذٖينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنْفِقُونَهَا فٖى سَبٖيلِ اللّٰهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ اَلٖيمٍ
(Yüz mâşâallah bu cevaba.)
* * *
Bediüzzaman Said Nursî’nin Anglikan Kilisesi’nden bir papaza verdiği cevap üzerinden İslam’ın temel ilkelerini, ahlâkî ve sosyal esaslarını anlatışını ihtiva ediyor. Metin hem savunma hem de tebliğ yönü taşıyor ve İslam’ı çarpıcı, kısa ve Kur’ânî delillerle özetliyor. Şimdi bunu detaylı şekilde izah edelim.
—
1) Giriş: Sorular ve bağlam
Bir papaz, İslam’a karşı önyargılı ve siyasi niyetli olarak dört soru yöneltiyor.
Amaç, İslam’ı küçümsemek ve tartışmalı bir ortam yaratmak.
Bediüzzaman, bunu hakikate sadık, derin ama kısa ve etkili bir şekilde cevaplamış.
Ana yaklaşımı:
İnkâra tokat gibi, desiseye karşı sessizlik, hakikate dair kesin cevap.
Yani hem dürüstlük hem hikmet hem de etkili tebliğ.
2) Soru ve cevapların analizi
- a) “Muhammed aleyhissalâtü vesselâm dini nedir?”
Cevap: “Kur’an’dır. Erkân-ı sitte-i iman, erkân-ı hamse-i İslâm, esas maksad-ı Kur’an.”
Analiz:
Kur’an: İslam’ın temel kaynağıdır.
Erkân-ı sitte-i iman: Altı iman esasını içerir (Allah’a iman, meleklere iman, kitaplara iman, peygamberlere iman, ahiret gününe iman, kaderi kabule iman).
Erkân-ı hamse-i İslâm: Beş temel ibadet (namaz, oruç, zekât, hac, kelime-i şehadet).
Öz: İslam hem imanî hem ibadetî boyutu olan bir din; ahlâk, ibadet ve hayat rehberini ihtiva eder
> Bediüzzaman burada İslam’ın temel eksenlerini Kur’anî referansla özetlemiş.
- b) “Fikir ve hayata ne vermiş?”
Cevap: “Fikre tevhid, hayata istikamet.”
Delil:
فَاسْتَقِمْ كَمَٓا اُمِرْتَ قُلْ هُوَ اللّٰهُ اَحَدٌ
Tefsir:
Tevhid: Allah’ın birliği fikri, akıl ve düşünceyi en derin şekilde disipline eder.
İstikamet: Hayatın doğru ve dengeli yönetilmesi.
Özet: İslam, hem düşünce hem davranış alanında insanı doğru ve tutarlı bir çizgiye yönlendirir.
- c) “Mezahim-i hazıra nasıl tedavi eder?”
Cevap: “Hurmet-i riba ve vücub-u zekâtla.”
Delil:
يَمْحَقُ اللّٰهُ الرِّبٰوا وَ اَحَلَّ اللّٰهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبٰوا وَاَقِيمُوا الصَّلٰوةَ وَاٰتُوا الزَّكٰوةَ
Analiz:
Riba (faiz) yasaktır: Sosyal adaletsizlik, sömürü ve haksız kazanç önlenir.
Zekât farzdır: Toplumsal dengeyi sağlar, fakirlere yardım eder.
Öz: İslam, ekonomik adalet ve toplumsal refah için net kurallar koymuştur.
- d) “İhtilal-i beşere ne nazarla bakıyor?”
Cevap: “Sa’y esastır, servet zalimlerde toplanmaz, ellerinde saklanmaz.”
Delil:
لَيْسَ لِلْاِنْسَانِ اِلَّا مَا سَعٰى وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللّٰهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ اَلِيمٍ
Analiz:
İnsan ancak çabası ve gayreti kadar sorumludur; servet ve güç, zalimlerin elinde biriktirilmez.
İslam, adaleti ve emeğe değer verir, keyfi sömürü ve güç dengesizliğini reddeder.
Öz: İnsanî değer ve çaba esas alınır; servet ve iktidar tek başına hak kazandırmaz.
3) Metnin genel mesajları
- İslam’ın temel prensipleri açık ve öz bir biçimde özetlenmiştir:
İman ve ibadet (Kur’an, altı iman, beş İslam şartı)
Fikir ve hayat rehberi (tevhid ve istikamet)
Sosyal adalet (riba yasağı ve zekât)
İnsanî çaba ve adalet (sa’y ve emek esaslı yaklaşım)
- Bediüzzaman’ın üslubu:
Kısa, öz, etkili ve Kur’anî delillerle destekli.
İnkâra karşı sert, hakperest adama karşı nazik ve net.
Metin, hem savunma hem tebliğ niteliğindedir.
- Sosyal ve ahlâkî mesajlar:
İslam sadece ibadet dini değil, aynı zamanda toplumsal adalet, vicdan ve insanî çabayı esas alan bir sistemdir.
Faiz ve haksız kazanç yasaklanmış, emeğin ve iyiliğin önemi vurgulanmıştır.
4) Sonuç ve hikmet
Bediüzzaman, dört soruyu kısa ama kapsamlı şekilde cevaplayarak:
İslam’ın imanî, ibadetî, ahlâkî ve sosyal boyutlarını bir arada gösteriyor.
İnsan ve toplum için rehber, güvence ve adalet sistemi olarak İslam’ı ortaya koyuyor.
Bu cevap, hem düşmana hem de İslam’ı anlamayanlara bir Kur’anî ve hikmetli ders niteliğindedir.
******
### **İzah**
Anglikan Kilisesi’nden gelen bir papazın İslam’a yönelik sorularına verilen kısa ama özlü bir cevabı ihtiva eder. Metin, bir papazın siyasi ve art niyetli (dessas, vesvas, şematetkârane) sorularına karşı İslam’ın hakikatlerini, Kur’an’ın esaslarını ve İslam’ın birey ve toplum hayatına katkılarını veciz bir şekilde savunur. Bediüzzaman, papazın şüphe uyandırmaya yönelik sorularına doğrudan muhatap olmak yerine, hakperest bir adama hitap ederek cevap verir. Bu, hem papazın kötü niyetine karşı bir tavır hem de İslam’ın evrensel hakikatlerini vurgulama yöntemidir.
Metin, dört soruya verilen dört cevabı ihtiva eder ve her cevap, Kur’an’dan ayetlerle desteklenir. Bu izahta, metni bölüm bölüm ele alarak her soruyu, cevabı ve ayetlerin bağlamını detaylı bir şekilde açıklar. Ayrıca, Bediüzzaman’ın üslubundaki hikmetleri, İslam’ın temel prensiplerini ve metnin genel mesajını ortaya koyar.
—
#### **Giriş: Anglikan Papazının Soruları ve Cevap Tavrı**
**Metin:**
> Bir zaman bîaman İslâm’ın düşmanı, siyasî bir dessas, yüksekte kendini göstermek isteyen vesvas bir papaz, desise niyetiyle hem inkâr suretinde
> Hem de boğazımızı pençesiyle sıktığı bir zaman-ı elîmde pek şematetkârane bir istifham ile dört şey sordu bizden.
> Altı yüz kelime istedi. Şematetine karşı yüzüne “Tuh!” demek, desisesine karşı küsmekle sükût etmek, inkârına karşı da
> Tokmak gibi bir cevab-ı müskit vermek lâzımdı. Onu muhatap etmem. Bir hakperest adama böyle cevabımız var.
**İzah:**
Bu bölüm, papazın sorularının art niyetli olduğunu ve Bediüzzaman’ın bu niyete karşı tavrını ortaya koyar.
- **“Bir zaman bîaman İslâm’ın düşmanı, siyasî bir dessas…”**: Papaz, İslam’a düşman, siyasi entrikacı (dessas), kendini yüceltmek isteyen ve vesvese veren (vesvas) biridir. “Bîaman” (güvensiz, korkulu bir zaman), İslam dünyasının zor bir döneminde sorulduğunu ima eder.
2. **“Desise niyetiyle hem inkâr suretinde”**: Papaz, İslam’ı inkâr etmek ve şüphe uyandırmak niyetiyle sorular sorar.
3. **“Boğazımızı pençesiyle sıktığı bir zaman-ı elîmde”**: Bu, İslam dünyasının siyasi ve kültürel baskı altında olduğu bir dönemi (muhtemelen Osmanlı’nın son dönemi veya Batı’nın sömürgecilik dönemi) ifade eder.
4. **“Pek şematetkârane bir istifham ile dört şey sordu”**: Papaz, alaycı ve kibirli (şematetkârane) bir şekilde dört soru sorar.
5. **“Altı yüz kelime istedi”**: Papaz, uzun bir cevap talep eder, belki de tartışmayı uzatmak için.
6. **“Şematetine karşı yüzüne ‘Tuh!’ demek…”**: Papazın alaycılığına karşı hakir görmek, desisesine karşı sükût etmek ve inkârına karşı susturucu bir cevap (cevab-ı müskit) vermek gerekir.
7. **“Onu muhatap etmem. Bir hakperest adama böyle cevabımız var”**: Bediüzzaman, papazı değil, hakperest (hakikati arayan) bir insanı muhatap alır; bu, İslam’ın evrensel mesajını art niyetli kişilere değil, hakikati arayanlara sunma tavrıdır.
**Genel Yorum Bu Kısımda**: Bediüzzaman, papazın kötü niyetine karşı doğrudan muhatap olmayı reddeder; İslam’ın hakikatlerini, hakperest birine hitaben kısa ve özlü bir şekilde savunur. Bu, hem papazın desisesine karşı bir duruş hem de İslam’ın evrensel değerlerini vurgulamaktır.
—
#### **Birinci Soru ve Cevap: İslam Nedir?**
**Metin:**
> O dedi birincide: “Muhammed aleyhissalâtü vesselâm dini nedir?”
> Dedim: “İşte Kur’an’dır. Erkân-ı sitte-i iman, erkân-ı hamse-i İslâm, esas maksad-ı Kur’an.”
**İzah:**
Papazın birinci sorusu, İslam’ın ne olduğunu anlamaya yöneliktir, ancak art niyetli bir inkâr amacı taşır. Bediüzzaman, İslam’ı Kur’an merkezli olarak tanımlar.
- **Soru: “Muhammed aleyhissalâtü vesselâm dini nedir?”**: Papaz, Hz. Muhammed’in (s.a.v.) dinini sorgular; bu, İslam’ın özünü anlamaya yönelik gibi görünse de inkâr amacı taşır.
2. **Cevap: “İşte Kur’an’dır”**: İslam, Kur’an’dır; Kur’an, İslam’ın temel kaynağı ve rehberidir.
3. **“Erkân-ı sitte-i iman”**: İmanın altı şartı (Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe ve kadere iman).
4. **“Erkân-ı hamse-i İslâm”**: İslam’ın beş şartı (kelime-i şehadet, namaz, zekât, oruç, hac).
5. **“Esas maksad-ı Kur’an”**: Kur’an’ın temel amacı, bu iman ve İslam esaslarını insanlığa öğretmek, tevhid inancını yerleştirmek ve insanı hidayete ulaştırmaktır.
**Ayet Bağlamı**: Cevap, Kur’an’ın tamamını kapsar; çünkü Kur’an, İslam’ın tüm ilkelerini içerir. Örneğin, **Bakara Suresi 177** ayeti, iman ve İslam’ın esaslarını özetler:
> “İyilik, yüzlerinizi doğu ve batı tarafına çevirmeniz değildir. Asıl iyilik, Allah’a, ahiret gününe, meleklere, kitaba ve peygamberlere iman eden… namaz kılan, zekât veren… kimselerin iyiliğidir.”
**Genel Yorum Bu Kısımda**: İslam, Kur’an’ın rehberliğinde iman ve ibadet esaslarından oluşan bir dindir. Bediüzzaman, İslam’ı veciz bir şekilde tanımlayarak papazın inkârına karşı net bir duruş sergiler.
—
#### **İkinci Soru ve Cevap: İslam Fikir ve Hayata Ne Vermiştir?**
**Metin:**
> Der ikincisinde: “Fikir ve hayata ne vermiş?”
> Dedim: “Fikre tevhid, hayata istikamet. Buna dair şahidim:
> فَاسْتَقِمْ كَمَٓا اُمِرْتَ قُلْ هُوَ اللّٰهُ اَحَدٌ
**İzah:**
Papaz, İslam’ın insan düşüncesine ve hayatına katkılarını sorgular. Bediüzzaman, İslam’ın fikre tevhid, hayata istikamet getirdiğini belirtir.
- **Soru: “Fikir ve hayata ne vermiş?”**: Papaz, İslam’ın entelektüel ve pratik katkılarını sorgular.
2. **Cevap: “Fikre tevhid, hayata istikamet”**:
– **Tevhid**: Allah’ın birliğine iman, fikri bir netlik ve hakikat arayışı sağlar. Tevhid, kâinatı anlamlı bir bütün olarak görmeyi öğretir, insanı şirk ve batıl inançlardan kurtarır.
– **İstikamet**: Dosdoğru yol (sırat-ı müstakim), hayatı ahlak, adalet ve doğrulukla düzenler.
3. **Şahit Ayetler**:
– **فَاسْتَقِمْ كَمَٓا اُمِرْتَ** (Hûd, 112): “Emrolunduğun gibi dosdoğru ol.” Bu ayet, istikameti emreder; İslam, hayatı doğruluk ve adaletle yaşamayı öğretir.
– **قُلْ هُوَ اللّٰهُ اَحَدٌ** (İhlas, 1): “De ki: O Allah birdir.” İhlas Suresi, tevhidin özünü ifade eder; fikre berraklık ve hakikat sunar.
**Ayet Bağlamı**:
– **Hûd 112**: Hz. Peygamber’e (s.a.v.) ve ümmetine dosdoğru olmayı emreder; bu, İslam’ın hayatı düzenleyen ahlaki ilkesidir.
– **İhlas 1**: Tevhidin en saf ifadesidir; Allah’ın birliği, fikri karmaşadan kurtarır ve insanı hakikate yöneltir.
**Genel Yorum Bu Kısımda**: İslam, fikre tevhid inancıyla berraklık, hayata istikametle doğruluk sunar. Bu, papazın İslam’ı küçümsemesine karşı güçlü bir cevaptır.
—
#### **Üçüncü Soru ve Cevap: Çağdaş Sorunların Tedavisi**
**Metin:**
> Der üçüncüsünde: “Mezahim-i hazıra nasıl tedavi eder?”
> Derim: “Hurmet-i riba hem vücub-u zekâtla. Buna dair şahidim:
> يَمْحَقُ اللّٰهُ الرِّبٰوا
> da.
> وَاَحَلَّ اللّٰهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبٰوا وَاَقٖيمُوا الصَّلٰوةَ وَاٰتُوا الزَّكٰوةَ
**İzah:**
Papaz, İslam’ın çağdaş sorunlara (mezahim-i hazıra) çözümünü sorgular. Bediüzzaman, faizin haramlığı ve zekâtın farzlığı ile sorunların çözüleceğini belirtir.
- **Soru: “Mezahim-i hazıra nasıl tedavi eder?”**: Papaz, İslam’ın modern sorunlara (ekonomik, sosyal vb.) çözüm getirip getiremeyeceğini sorar.
2. **Cevap: “Hurmet-i riba hem vücub-u zekâtla”**:
– **Hurmet-i riba**: Faizin haram kılınması, ekonomik adaletsizliği önler; çünkü faiz, servetin zenginlerde birikmesine ve sömürüye yol açar.
– **Vücub-u zekât**: Zekâtın farz olması, servetin paylaşılmasını sağlar; sosyal dengeyi korur.
3. **Şahit Ayetler**:
– **يَمْحَقُ اللّٰهُ الرِّبٰوا** (Bakara, 276): “Allah, faizi yok eder.” Faiz, bereketi azaltır ve toplumu bozar.
– **وَاَحَلَّ اللّٰهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبٰوا** (Bakara, 275): “Allah, ticareti helal, faizi haram kılmıştır.” Bu, adil ticareti teşvik eder.
– **وَاَقٖيمُوا الصَّلٰوةَ وَاٰتُوا الزَّكٰوةَ** (Bakara, 43 ve diğer ayetler): “Namazı kılın, zekâtı verin.” Zekât, sosyal dayanışmayı sağlar.
**Ayet Bağlamı**:
– **Bakara 276**: Faizin bereketi yok ettiğini, sadakanın bereket getirdiğini vurgular.
– **Bakara 275**: Faizle ticaret arasındaki farkı ortaya koyar; İslam, adil ekonomik sistemi teşvik eder.
– **Bakara 43**: Namaz ve zekât, İslam’ın sosyal ve manevi düzenini kurar.
**Genel Yorum Bu Kısımda**: İslam, faizi yasaklayarak sömürüyü önler, zekâtı emrederek sosyal adaleti sağlar. Bu, modern ekonomik ve sosyal sorunlara köklü bir çözümdür.
—
#### **Dördüncü Soru ve Cevap: İnsanlık İhtilallerine Bakış**
**Metin:**
> Der dördüncüsünde: “İhtilal-i beşere ne nazarla bakıyor?”
> Derim: “Sa’y, asıl esastır. Servet-i insaniye, zalimlerde toplanmaz, saklanmaz ellerinde.
> Buna dair şahidim:
> لَيْسَ لِلْاِنْسَانِ اِلَّا مَا سَعٰى وَالَّذٖينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنْفِقُونَهَا فٖى سَبٖيلِ اللّٰهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ اَلٖيمٍ
> (Yüz mâşâallah bu cevaba.)
**İzah:**
Papaz, İslam’ın insanlık ihtilallerine (sosyal, ekonomik, siyasi çalkantılar) bakışını sorgular. Bediüzzaman, çalışmanın esas olduğunu ve servetin zalimlerde birikmeyeceğini belirtir.
- **Soru: “İhtilal-i beşere ne nazarla bakıyor?”**: Papaz, İslam’ın insanlık krizlerine (ihtilal-i beşer) bakışını sorar.
2. **Cevap: “Sa’y, asıl esastır”**: Çalışma (sa’y), İslam’ın ekonomik ve sosyal düzeninin temelidir; emek, servetin meşru kaynağıdır.
3. **“Servet-i insaniye, zalimlerde toplanmaz, saklanmaz ellerinde”**: İslam, servetin zalimlerde birikmesini önler; zekât ve infak, serveti topluma dağıtır.
4. **Şahit Ayetler**:
– **لَيْسَ لِلْاِنْسَانِ اِلَّا مَا سَعٰى** (Necm, 39): “İnsana ancak çalıştığının karşılığı vardır.” Bu, emeğin değerini vurgular.
– **وَالَّذٖينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ…** (Tevbe, 34): “Altın ve gümüşü biriktirip Allah yolunda harcamayanlara acı bir azabı müjdele.” Bu, servet biriktirmenin cezasını ifade eder.
5. **“Yüz mâşâallah bu cevaba”**: Bu, cevabın isabetli ve güçlü olduğunu vurgular.
**Ayet Bağlamı**:
– **Necm 39**: Çalışmanın karşılığını vurgular; İslam, emeği teşvik eder.
– **Tevbe 34**: Serveti biriktirmeyi kınar; zekât ve infakla servet paylaşılmalıdır.
**Genel Yorum Bu Kısımda**: İslam, çalışmayı esas alır; servetin zalimlerde birikmesini önler. Bu, sosyal adaleti sağlar ve ihtilalleri engeller.
—
### **Genel Değerlendirme ve Sonuç**
Bu metin, Bediüzzaman’ın Anglikan Kilisesi’nden gelen art niyetli sorulara karşı İslam’ın hakikatlerini savunan özlü ve güçlü bir cevabıdır. Ana noktalar şunlardır:
1. **Papazın Art Niyeti**: Sorular, İslam’ı inkâr ve şüphe uyandırmak amacıyla sorulmuştur; Bediüzzaman, hakperest birine hitap ederek bu desiseye karşı durur.
2. **İslam’ın Tanımı**: İslam, Kur’an’dır; iman ve İslam’ın esasları, Kur’an’ın maksadıdır.
3. **Fikre ve Hayata Katkı**: İslam, fikre tevhid, hayata istikamet sunar; bu, Kur’an’ın emirleridir.
4. **Çağdaş Sorunlar**: Faizin yasaklanması ve zekâtın farz kılınması, ekonomik ve sosyal sorunları çözer.
5. **İnsanlık İhtilalleri**: Çalışma esas alınır; servet, zalimlerde birikmez; bu, sosyal adaleti sağlar.
6. **Kur’an’ın Şahitliği**: Her cevap, Kur’an ayetleriyle desteklenir; bu, İslam’ın evrensel ve ilahi olduğunu gösterir.
**Metnin Hikmetleri**:
– **Kısa ve Özlü Cevap**: Bediüzzaman, 600 kelime talep eden papaza kısa ama tokat gibi cevaplar verir; bu, İslam’ın hakikatlerinin sade ve güçlü olduğunu gösterir.
– **Hakperest Muhatap**: Papazı değil, hakikati arayan birini muhatap almak, İslam’ın evrensel mesajını vurgular.
– **Kur’an Merkezli Savunma**: Cevaplar, Kur’an ayetleriyle desteklenir; bu, İslam’ın ilahi kaynağını ortaya koyar.
– **Modern Sorunlara Çözüm**: İslam’ın faizi yasaklaması, zekâtı emretmesi ve çalışmayı esas alması, modern ekonomik ve sosyal sorunlara köklü çözümler sunar.
Bu metin, Müslümanlara İslam’ın hakikatlerine güvenmeyi, batıl sorulara karşı Kur’an’la cevap vermeyi ve İslam’ın evrensel değerlerini savunmayı öğütler. Papazın art niyetine karşı, İslam’ın nurani hakikatleri kısa ama etkili bir şekilde sunulmuştur.
Hazırlayan: Mehmet Özçelik – www.tesbitler.com