Tesbitler – islam bilgi arşivi

İTMİNÂN-I KALB – VİCDAN VE NEFS

İtminân-ı kalb,
itminân-ı vicdan,
itminân-ı nefs,

itminânla beraber; iz’an, yüksek iman, kanaat, ciddiyet, müncezibâne keşfiyat, hiçbir şüphe, hiçbir tereddüt, hiçbir zaaf, hiçbir vesvese vermemesi ve mâneviyatta ve meratib-i imaniyede terakki, samimî incizaplar, istirahat-i kalb, efkara, inkişaf-ı iman, ve nüfusa, teslim-i rıza ve can, bir iman ile o sıfat ve esmayı tasdik, bir itimad, nihayet vüsûk, kuvvet-i itminan, Rabb-i Rahîmine itimad, kemâl-i imân, öyle bir sıdk ve sadâkati, öyle bir sebat ve metâneti, öyle bir ihlâs, kemal-i sıdk ve itikad hakikatleri.

*******

Hepsi Risale-i Nur’un sıkça işlediği imanın kalpte kökleşme mertebeleri ve marifetullah yolculuğunun istasyonları gibidir.

1. İtminân-ı kalb

Kalbin tam sükûnete ermesi, huzur bulmasıdır.
Delil ve burhanlarla şüphelerden arınmış, Rabbine güvenip teslim olmuş bir kalp hâlidir.
Kur’an’daki:

> “اَلَا بِذِكْرِ اللّٰهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ” (Ra’d, 28)
“Haberiniz olsun ki, kalpler ancak Allah’ı hatırlayıp anmakla doygunluk ve huzura erer.”
âyeti bunun en veciz ifadesidir.

“İbrâhim de bir zaman: “Rabbim! Ölüleri nasıl dirilttiğini bana göster!” demişti. Rabbi ise: “Yoksa inanmıyor musun?” buyurdu. İbrâhim: “Elbette inanıyorum, fakat kalbim iyice kanaat getirip yatışsın diye bunu istiyorum” dedi. Bunun üzerine Allah şöyle buyurdu: “Öyleyse dört kuş yakala, onları kendine meylettir, alıştır, iyice tanı; sonra onları kesip hamur yaparak her bir dağın tepesine ondan bir parça bırak. Sonra onları çağır, bak nasıl koşarak sana gelecekler. Şunu iyi bil ki, Allah, kudreti dâimâ üstün gelen, her hükmü ve işi hikmetli ve sağlam olandır.” (Bakara.260.)

2. İtminân-ı vicdan

Vicdanın dört temel rüknü (şuur, irade, his, latife-i Rabbâniye) imanla uyumlu ve mutmain hâle gelir.
İnsanın iç âleminde çelişki kalmaz, vicdan huzura erer.

3. İtminân-ı nefs

Nefsin terbiye edilerek kalple uyumlu hâle gelmesidir.
Kur’an’da “يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ” (Fecr, 27)
” Ey kâmil bir iman ve sâlih amellerle huzûra ermiş nefis!”
ifadesi bu mertebeyi anlatır.
Artık nefs hevâ ve hevesine değil, Rabbine yönelir.

4. İz‘an

Delillere dayanarak elde edilen yakîn; sadece taklit değil, tahkikî bir kabullenmedir.
Kalbin ikna olmasıdır.

5. Yüksek iman

Sadece inanmak değil, imanın derecesinin artmasıdır.
Yakîn mertebeleriyle (ilmelyakîn, aynelyakîn, hakkalyakîn) yükselen iman.

6. Kanaat

Maddî ve manevî her şeyde rızaya razı olmak.
İmanın verdiği zenginlik ve huzur.

7. Ciddiyet

İman yolunda lakayt olmamak.
Dinî meselelerde samimiyet ve gayret göstermek.

8. Müncezibâne keşfiyat

Ruhun ilahî hakikatlere cezbolunması;
iman nuruyla açılan derin idrakler.

9. Hiçbir şüphe, hiçbir tereddüt, hiçbir zaaf, hiçbir vesvese vermemesi

İmanın kesinlik kazanması.
Zihin bulanıklığına yer bırakmayan yakin.

10. Meratib-i imaniyede terakki

İmanın derece derece artması; taklidden tahkike, ilmelyakînden hakkalyakîne ilerlemesi.

11. Samimî incizaplar

Kalbin hakikate sevgi ve cezbe ile yönelmesi.

12. İstirahat-i kalb

Kalbin Allah’a imanla huzura ermesi.

13. Efkâra (fikirlere) inkişaf-ı iman

Akılda iman hakikatlerinin inkişaf etmesi,
düşüncenin imanla nurlanması.

14. Nüfusa, teslim-i rıza ve can

Nefsin rızaya razı olması, her hâlde Allah’a teslim olması.

15. Bir iman ile o sıfat ve esmâyı tasdik

Allah’ın sıfatlarını ve isimlerini imanla kabul etmek.
Tevhid ve marifetullahın temel esası.

16. Bir itimad, nihayet vüsûk, kuvvet-i itminan

İmanla Allah’a güvenmek, dayanmak;
tam bir emniyet ve huzur bulmak.

17. Rabb-i Rahîmine itimad

Rabbine güvenmek; dünya ve ahirette Ona dayanmak.

18. Kemâl-i iman

Olgun, sarsılmaz, tahkikî iman.

19. Öyle bir sıdk ve sadâkat

Hakikate tam bağlılık,
imanında samimiyet ve doğruluk.

20. Sebat ve metanet

Zorluklar karşısında imanını muhafaza etmek,
sebatla hak yolda kalmak.

21. İhlâs, kemal-i sıdk, itikad

Amellerde ihlâs, sözlerde doğruluk,
itikatta sağlamlık.

📌 Sonuç:
Bütün bu kavramlar aslında imanın derinleşmesi, kökleşmesi ve huzur vermesinin farklı yönlerini ifade ediyor.
Kalb, vicdan, nefs, akıl ve ruh aynı merkezde birleştiğinde; insan en küçük bir vesvese, şüphe veya zaaf hissetmez.
Bu hâl, “iman-ı tahkikî”nin kemal noktasıdır.

******

İman Yolculuğu ve İtminân Mertebeleri

Mertebe / Kavram / Mânâsı ve Açıklaması

1. Başlangıç İz‘an / Delile dayalı ikna, kalbin tatmin olması, taklidîden tahkikîye geçiş.
   Yüksek iman / Yakîn mertebeleriyle kuvvetlenen iman (ilmelyakîn → aynelyakîn → hakkalyakîn).
   Ciddiyet / İman yolunda samimiyet ve gayret; lakaytlıktan uzak olmak.
2. Kalp Mertebesi / İtminân-ı kalb / Kalbin sükûnete ermesi, huzur bulması, şüphelerden arınması.
   Kanaat / İmanla gelen zenginlik ve tatmin, rızaya razı olmak.
   İstirahat-i kalb / Allah’a iman ile kalbin rahat bulması.
3. Vicdan / Mertebesi İtminân-ı vicdan / Vicdanın dört rüknünün imanla uyumlu hale gelmesi; iç âlemin huzuru.
   Efkâra inkişaf-ı iman / Akılda ve fikirlerde imanın inkişaf etmesi, nurlar saçması.
4. Nefs Mertebesi / İtminân-ı nefs / Nefsin terbiye edilip Rabbine yönelmesi; “Nefs-i mutmainne” makamı.
   Teslim-i rıza ve can / Nefsin rızaya razı olması, Allah’a tam teslimiyet.
5. Terakki ve Keşif / Meratib-i imaniyede terakki / İmanın derece derece yükselmesi, tahkikten marifete çıkması.
   Müncezibâne keşfiyat / Ruhun ilahî hakikatlere cezbolunması, manevî açılımlar.
   Samimî incizaplar / Hakikate sevgi ve cezbe ile yöneliş.
6. Kuvvet ve Emniyet / Hiçbir şüphe/tereddüt vermemesi / İmanın kesinlik kazanması, vesveseden korunma.
   Bir itimad ve nihayet vüsûk / Allah’a güven, emniyet ve sarsılmaz bir dayanış.
   Rabb-i Rahîmine itimad / Rabbine dayanmak, Ona tam tevekkül.
7. Kemal Noktası
   Kemâl-i iman / Olgun ve tahkikî iman, şüpheden arınmış sarsılmaz iman.
   Sıdk ve sadâkat / Hakikate tam bağlılık, doğruluk ve sadakat.
   Sebat ve metanet / Zorluklar karşısında imanını muhafaza etmek.
   İhlâs, kemal-i sıdk, itikad / Amelde ihlâs, sözde doğruluk, itikatta sağlamlık.

📌 Bu tablo bize şunu gösteriyor:

Başlangıç delile dayalı iz‘an ile olur.

Kalp, vicdan ve nefis sırayla huzura kavuşur.

İman inkişaf ettikçe keşif, emniyet ve kemal mertebeleri yaşanır.

Nihayetinde kul, ihlâs, sıdk, metanet ve kemal-i iman ile Rabbine tam teslim olur.

Hazırlayan: Mehmet Özçelik – www.tesbitler.com