Tesbitler – islam bilgi arşivi

Kısasta Hayat Vardır – Adaletin İlahi Denge Noktası

Kur’ân’ın kısa ama derin anlamlı ayetlerinden biri olan “Ey akıl sahipleri! Kısasta sizin için hayat vardır. Umulur ki korunursunuz.” (Bakara, 179), adaletin ve toplum düzeninin temel taşlarından birini ifade eder.
Bu ayet, ilk bakışta paradoks gibi görülebilir: Bir canın alınması nasıl olur da hayata hizmet eder? Fakat meseleye hikmet penceresinden bakıldığında, bu ilahi beyanın hem bireysel hem toplumsal anlamda hayat kurtarıcı olduğu anlaşılır.

1. Kısas: İlahi Adaletin Sigortası

Kısas, İslam hukukunda “işlenen suçun misliyle cezalandırılması” anlamına gelir. Ancak bu, intikam duygusunun değil, adalet terazisinin işlemesidir. İlahi adalet, kin ve öfke üzerine değil, hak ve hakkaniyet üzerine bina edilir.
Suçun cezasız kalması, toplumda güveni yıkar, kaosu büyütür; kısas ise suçun önünü alır, mazlumu korur, zalime sınır çizer.

2. “Hayat”ın Derin Manası

Ayette geçen “hayat” kelimesi sadece biyolojik yaşamı ifade etmez. Buradaki hayat; toplumun huzuru, emniyeti, güvenliği, ahlaki düzenin sürekliliği demektir.
Bir katilin cezasız kaldığı bir toplumda korku, intikam zinciri ve kan davaları başlar. Kısas hükmü uygulandığında ise potansiyel katiller caydırılır, suçların önü kesilir, masumlar korunur. İşte bu, adaletin sağladığı “hayat”tır.

3. Tarihten Bir Sayfa

Tarih boyunca toplumların ayakta kalmasının en büyük unsuru, adaletin işlerliğiydi. Roma hukukunda, eski Türk töresinde, Babil kanunlarında ve İslam hukukunda suçun karşılığını bulması, devletin devamı için şart görülmüştür.
İslam öncesi Arap toplumunda kan davaları nesiller boyu sürer, yüzlerce masum insan ölürdü. Kur’ân, kısas ile bu zinciri kırdı: “Suçlu cezalandırılır, masum korunur.” Böylece intikam kanunu, yerini adalet yasasına bıraktı.

4. Akıl ve Hikmet Vurgusu

Ayetin başında özellikle “Ey akıl sahipleri” denmesi, meselenin sadece dini değil, akli bir hakikat olduğunu vurgular. Çünkü kısasın amacı, ceza vermekten çok caydırmaktır.
Bir toplumda adalet ne kadar güçlü işlerse, suç oranı o kadar düşer. Bu, bugün modern ceza hukukunun da kabul ettiği bir ilkedir. İlahi hüküm ile aklın tesbit ettiği kural, burada tam bir uyum içindedir.

5. Merhamet Boyutu

İlginçtir ki kısas, aynı zamanda merhamet ihtiva eder. Çünkü İslam’da kısasın uygulanması şart değildir; mağdur taraf dilerse affedebilir, kan bedeli (diyet) kabul edebilir. Bu hem affın kapısını açık tutar hem de intikam duygusunu törpüler. Böylece kısas, “adalet” ile “merhamet” arasında ilahi bir denge kurar.

Sonuç

Bakara 179, insanlığın en kadim problemlerinden biri olan adalet meselesine ilahi bir çözüm sunar. Kısas, can güvenliğini sağlamakla kalmaz, toplumu anarşiden korur, suçluyu caydırır, mazlumu muhafaza eder.
Bu ayet hem geçmişte hem bugün hem de yarın için geçerli bir toplumsal reçetedir. Çünkü adalet, hayatın sigortasıdır; adaletin olmadığı yerde hayat, hayat olmaktan çıkar.

Özet

• Kısas, intikam değil adalet mekanizmasıdır.
• Toplumu korku, kaos ve kan davasından korur.
• “Hayat” kelimesi hem bireysel yaşamı hem toplumsal düzeni ifade eder.
• Tarihte güçlü adalet sistemi, devletlerin devamını sağlamıştır.
• Akıl ve hikmet kısasın caydırıcılığını onaylar.
• Affetme ve diyet gibi seçeneklerle merhamet kapısı da açıktır.