KURANI KERİMDE NÜZUL SEBEPLERİ
KURANI KERİMDE NÜZUL SEBEPLERİ
Esbabı nüzulde hangi ayet ve sure kimin hakkında inmiştir?
Kur’an-ı Kerim’in çeşitli ayetleri belirli olaylar veya kişilerle doğrudan ilişkili olarak inmiştir. Bu olaylar ve nedenler, esbab-ı nüzul (iniş sebepleri) olarak adlandırılır. Esbab-ı nüzul, ayetlerin hangi şartlarda, kimler hakkında veya hangi olay vesilesiyle indiğini anlamak için önemlidir. Bu bilgiler, ayetlerin daha iyi anlaşılmasını sağlar ve bazı hükümleri açıklığa kavuşturur.
Aşağıda, esbab-ı nüzul bilgileri bilinen bazı ayet ve surelerin, kimin hakkında ya da hangi olay üzerine indirildiğine dair örnekler bulunmaktadır:
1. Abese Suresi (80:1-10)
Sebep: Hz. Peygamber (s.a.v.) Mekke’nin ileri gelenlerinden olan Kureyşli liderlerle İslam’ı tebliğ etmekle meşgulken, âmâ bir sahabe olan Abdullah bin Ümmü Mektum sohbet esnasında yanına gelir. Hz. Peygamber, sohbete devam etmek isterken Abdullah’ın sorularını hemen cevaplayamaz. Bunun üzerine “Abese Suresi” iner ve Hz. Peygamber’in bu tavrı dolayısıyla nazik bir uyarı yapılır.
2. Nisa Suresi, 58. Ayet
Sebep: Bu ayet, adaletle hükmetmenin önemini vurgular. Hz. Peygamber’in Kâbe’nin anahtarını Osman bin Talha’dan alıp amcası Abbas’a vermek istemesi üzerine Osman’ın itirazı ve Hz. Peygamber’in emaneti yerine iade etmesiyle ilgilidir. Bunun üzerine “Emanetleri ehline verin…” anlamındaki ayet inmiştir.
3. Tebbet Suresi (111:1-5)
Sebep: Bu sure, Peygamberimiz’e düşmanlık yapan Ebu Leheb ve karısı Ümmü Cemil hakkında inmiştir. Ebu Leheb, Hz. Muhammed’in davetine düşmanca karşılık vermiş, onun davasına engel olmaya çalışmıştır. Bunun üzerine Ebu Leheb’in ve eşinin akıbetini haber veren bu sure nazil olmuştur.
4. Mücadele Suresi, 1-4. Ayetler
Sebep: Havle binti Salebe adlı bir sahabeye eşi “zıhar” yaparak onu annesi gibi ilan etmiştir. Havle, bu durumun çözümünü sormak için Peygamberimize gelir ve ardından bu ayetler iner. Ayetlerde zıhar uygulaması ele alınarak çözümler getirilmiştir.
5. Al-i İmran Suresi, 61. Ayet (Mübahele Ayeti)
Sebep: Hz. Peygamber, Hristiyan Necran heyetiyle tevhid konusunda bir tartışma yaparken, onların inatçı tavırları üzerine Allah bu ayeti indirerek onları “mübahele”ye, yani her iki tarafın da Allah’tan doğru olanın yanında olmasını dilemeye davet etmiştir. Heyet mübaheleden çekinmiş ve İslam’la barış yapmıştır.
6. Al-i İmran Suresi, 102. Ayet
Sebep: Bu ayet, Medineli Ensar kabileleri olan Evs ve Hazrec arasında geçmişte yaşanan düşmanlıkları ve İslam’la gelen birliği korumalarını hatırlatmak amacıyla inmiştir. Ayet, müminlerin Allah’ın ipine sımsıkı sarılmalarını ve tefrikadan sakınmalarını emreder.
7. Nur Suresi, 11-26. Ayetler (İfk Hadisesi)
Sebep: Hz. Aişe’ye (r.a.) atılan iftira üzerine inmiştir. Hz. Aişe’ye iftira edenlere karşı Allah’ın hükümleri bildirilmiş ve iftirayı atanların ceza göreceği açıklanmıştır. Ayetler, müminlerin böyle bir durumda nasıl davranmaları gerektiğini öğretir.
8. Tevbe Suresi, 40. Ayet (Sevr Mağarası Olayı)
Sebep: Hz. Peygamber ve Hz. Ebubekir’in hicret sırasında Sevr Mağarası’nda saklandıkları sırada müşriklerin onları bulamayışı ile ilgilidir. Bu olayda Hz. Ebubekir’in endişesi üzerine Hz. Peygamber’in “Korkma, Allah bizimle beraberdir” diyerek onu teselli etmesi anlatılır.
9. Maun Suresi
Sebep: Mekke’nin ileri gelenlerinden biri olan Ebu Cehil’in yetimlere ve ihtiyaç sahiplerine kötü davranışı sebebiyle inmiştir. Sure, dini yalanlayan, yetimlere ve miskinlere yardım etmeyen, gösteriş için ibadet eden kişileri eleştirir.
10. Enfal Suresi, 67. Ayet
Sebep: Bedir Savaşı sonrasında esirler konusundaki karar hakkında inmiştir. Müslümanların Bedir Savaşı’nda düşmandan aldıkları esirler karşılığında fidye almayı düşünmeleri üzerine Allah, savaşta zafer kazanmadan önce fidye alınmasının doğru olmadığını bildirmiştir.
11. Haşr Suresi, 6-7. Ayetler
Sebep: Benî Nadir Yahudilerinin Medine’den sürgün edilmesi üzerine nazil olmuştur. Ayetler, elde edilen ganimetlerin dağıtımı ve müminler arasındaki paylaşım esaslarını düzenler.
12. Ahzab Suresi, 37. Ayet
Sebep: Hz. Peygamber’in evlatlığı Zeyd bin Harise ile ilgili bir olay üzerine inmiştir. Ayet, evlat edinmenin gerçek bir soy bağı oluşturmadığını ve evlatlığın boşadığı kadınla evlenmenin caiz olduğunu bildirir.
13. Bakara Suresi, 189. Ayet
Sebep: Cahiliye döneminde bazı Arap kabileleri hac ibadetinde yanlış adetlere sahipti. Ayet, haccın usullerini açıklamak ve Müslümanların doğru bir ibadet anlayışını kazanmaları için inmiştir.
Bu örnekler, ayetlerin iniş sebeplerinin insanların olayları daha iyi anlamasına yardımcı olduğunu gösterir. Esbab-ı nüzul, ayetlerin bağlamını ve anlamını derinlemesine kavramak için temel bir yaklaşımdır.
-Bu konuda Hasan Basri Çantay ve Celaleyn tefsir mealleri bazen bir kelime ve cümle ile konuyu vuzuha kavuşturmaktadır.
BAK: https://www.youtube.com/watch?v=JKV8ln9XsQk
