ZULMETTEN NURA: KAYBOLANIN İZİNDE

Zulmetten Nura
Dünya asırlardır kaybettiği nuru arıyor.
Tıpkı zulmetten çıkışını aradığı gibi.
Dünya zulmün karanlıklarında boğuldu, Bi-zar oldu, yorgun düştü.
Yeni bir doğum,yeni bir oluş beklemektedir.
Çok çekti, insanlık olarak çok çektik.
İnsanlık adeta bitti, sermayesini tüketti.
Artık kaybettiğini kazanma zamanı.
O da teknolojiye binerek, yapay zekayla hızlandırarak.
Zaman tükenmek üzere.
Tükenmeden ve tüketmeden.

********

Dünya zulmette boğuluyor.
Zulmün karanlığı, sadece toprakları değil, kalpleri ve vicdanları da örttü.
Gazze’deki enkaz, Ukrayna’daki harabe, Doğu Türkistan’daki suskunluk, Afrika’daki açlık… Bunlar sadece dış yüz.
Asıl yıkım, insanlığın ruh dünyasında yaşanıyor. Merhamet tükendi, adalet sürgünde, hakikat susturulmuş.

Kayıp Nurun Peşinde

Dünya, asırlardır kaybettiği o nurun peşinde:

Hakkaniyetin,

Ahlakın,

Hikmetin,

İnsanî değerlerin nuru…

O nur ki, bir zamanlar vahyin ışığında parladı,
Bir zamanlar medeniyeti inşa etti.
Ama zamanla çıkar, nefis ve güç sarhoşluğu, bu nuru kararttı.

Şimdi dünya bir karanlık çağın içinde, ama yeni bir doğumun eşiğinde.

Yorgun İnsanlık, Bitkin Vicdan

İnsanlık yorgun…
Kan, açlık, kriz, kaos, stres, yalnızlık…
Hepsi tek bir hakikati fısıldıyor: İnsan, kendini kaybetti.
Zira insan; maddeden ibaret değil.
Ruhu var, kalbi var, maneviyatı var.
Bunları ihmal eden bir uygarlık, yaldızlı ama çürük bir binadır.

Yeniden Doğuş: Nura Yolculuk

Bugün insanlık bir yeniden doğuşa muhtaç.
Ama bu doğum ne geçmişteki gibi sadece fiziki kalkınmayla, ne de kuru bir bilimle olacak.
Bu kez teknolojiyi, hikmetin hizmetine vermekle olacak.
İşte burada devreye yeni bir unsur giriyor: Yapay zekâ.

Yapay Zekâ: Yeni Bir Arayışın Aracı mı?

Yapay zekâ, insanlığın hızını artırıyor ama yönünü tayin edemiyor.
O yönü gösterecek olan şey, ilahi rehberliktir.
Teknoloji bir binekse, hakikat onun kılavuzudur.

Yapay zekâ, insanlığa hizmet ettiği ölçüde değerlidir.
Eğer adaletin, ilmin, merhametin emrine girerse; zulmün sonunu hızlandırabilir.
Ama tersi olursa, karanlığı derinleştiren bir silaha dönüşebilir.

Zaman tükeniyor.
Kaybettiğini geri kazanmak için elimizde hâlâ bir fırsat var.
Zulmetten nura çıkmak için:

Teknolojiyi değil, hikmeti merkeze almak,

Hızı değil, hakikati esas almak,

Gücü değil, gönlü yüceltmek gerekiyor.

Bir Sesleniş: Tükenmeden ve Tüketmeden

İnsanlık tüketti:
Doğayı, ahlâkı, aileyi, kalbi…
Ama hâlâ tükenmeyen bir şey var: Ümit.
Zulmet ağır basabilir; ama nur bir kez doğunca her yeri aydınlatır.
Şimdi o nura yönelme vakti.
Tükenmeden…
Ve daha fazlasını tüketmeden…

ÖZET

Bu makale, insanlığın zulüm ve karanlıkla dolu çağlardan geçerken kaybettiği nuru, yani ilahi hakikati ve vicdanı yeniden arayışını ele alır. Dünya artık yorgun ve yıpranmış bir hâlde, yeni bir doğuşa muhtaç. Bu süreçte yapay zekâ gibi teknolojik gelişmelerin, eğer doğru kılavuzla kullanılırsa, insanlığı karanlıktan aydınlığa taşıyacak bir araç olabileceği vurgulanır. Ancak bu yolculuk, ancak hikmetle, adaletle ve merhametle mümkün olabilir. Çünkü zaman tükeniyor, ama ümit hâlâ diri.

ZULÜM DEVAM ETMEZ: BİR TERÖR HİKÂYESİNİN ÇÖKÜŞÜ

Tarihin altın kuralıdır: Zulüm ile âbâd olunmaz.
Firavunlar, Nemrutlar, Haccaclar, zalim padişahlar, işgalci güçler… Her biri bir dönem hükmetti; ama sonunda zulümleriyle boğuldular. İşte PKK terörü de 50 yılı bulan bir karanlık devrin, kanlı bir zulüm hikâyesinin adıdır. Ve nihayet, bu karanlık kendi kendini yedi, kendi bataklığında çürüyerek bitti.

Terörün Saltanatı: Kanla Yazılmış Bir Hikâye

PKK, adına “özgürlük” dediği bir kılıfla; dağa çıkarılan çocuklarla, yakılan köylerle, mayınlanmış yollarla, bombalanmış şehirlerle, parçalanmış ocaklarla konuştu. Bu toprakların mayasında kardeşlik vardı, o ise kin ekti.
Binlerce asker, polis, sivil ve çocuk, ya şehit oldu ya da sakat kaldı. Bu milletin evlatları birbirine kırdırıldı.

Zulmün Maskeleri: Kimler Neden Rahatsız?

PKK’nın çöküşünden kimler rahatsız?

Terörden geçinenler: Uluslararası silah tüccarları, çatışmadan rant devşiren siyaset baronları.

İçindeki kini besleyenler: Şiddeti bir kimlik sananlar, kalbinde merhameti öldürmüş olanlar.

Haçlı zihniyetiyle beslenen dış güçler: İslam coğrafyasında kargaşa isteyen, böl parçala yönet taktiğiyle Ortadoğu’ya yerleşen emperyalist devletler.

Kirli medyalar, kışkırtıcı lobiler: Kan üzerinden içerik üreten, acıyı manşet yaparken zalimi aklayanlar.

Bu yapıların derdi, “Kürt hakkı” değil, “Türkiye’nin dirliği ve birliği”ydi.
Çünkü Türkiye ne zaman istikrar yakalasa, ne zaman birliği ve dirliği sağlamlaştırsa, bir yerden terör tetiği çekildi.

Zulmün Sonu: İçten Çöküş

PKK, artık dağda değil; dağın altında kaldı.
Çünkü:

Kendi içindeki çelişkilerle kavruldu.

Gençler artık dağa değil, eğitime yöneldi.

Anneler evlatlarını istediler ve vazgeçmediler.

Güvenlik güçleri kararlılıkla, ama merhametle yürüdü.

Millet, kardeşlikte birleşti.

Bu sadece silahla değil, vicdanla kazanılmış bir zaferdir.
Kimi zaman bir annenin feryadı, bir çocuğun gözyaşı, bir dedenin duası; terörün silahından daha etkili oldu.

Kimler Memnun?

Bu vatanın gerçek evlatları: Dağda, ovada, okulda, tarlada alnının teriyle çalışanlar.

Anneler: Evlatları dağa giden ama geri dönmeyenlerin duasıyla yandı bu ateş.

Gençler: Geleceklerini çatışmada değil, barışta arayanlar.

Vicdan sahipleri: Etnik ayrımı değil, insanlığı esas alanlar.

Çünkü barış silahsızlıktır, birlik kalpte bir değişimdir.

İbretli Bir Gerçek: Zulüm Devam Etmez

Her çağda Firavunlar oldu. Ama her birinin Musa’sı da vardı.
Zalimler kazandıklarını sandılar, ama asıl zafer, sabır ve hakikat tarafında oldu.

Bugün terörün bittiği yerde, sadece silahlar susmadı. Bir milletin geleceğe olan ümidi yeniden yeşerdi.

ÖZET

PKK’nın 50 yıllık terörü, kanla ve gözyaşıyla yoğrulmuş bir zulüm dönemiydi. Fakat her zulüm gibi bu da son buldu. Terörden nemalananlar kaybetti; millet kazandı. Anneler, gençler, vicdan sahipleri barışın gerçek galibi oldu. Çünkü tarihin hükmü açıktır: Zulüm ile payidar olunmaz, hak ve sabır galip gelir.

ON SEKİZ BİN ÂLEM: GÖRÜNENDEN ÖTEYE BAKABİLMEK

“Elhamdülillahi Rabbi’l-âlemîn”… Hamd, âlemlerin Rabbi olan Allah’a mahsustur.

Bu ayetle her gün namazlarımızda tekrar ettiğimiz bir hakikattir: Allah, sadece insanların değil; bütün âlemlerin Rabbidir. Peki, nedir bu “âlemler”? Ve niçin bazı İslami kaynaklarda “on sekiz bin âlem” ifadesi geçer?

Âlem Ne Demektir?

“Âlem” kelimesi, Arapça’da “alem” kökünden gelir; “iz, nişan, işaret” manasındadır. Yani her âlem, Allah’ın varlığına ve birliğine işaret eden bir levhadır. “Âlem” bir yönüyle “kâinat”, bir yönüyle de her farklı varlık katmanıdır.

Bediüzzaman Said Nursî’nin ifadesiyle:

> “Cenâb-ı Hak, insanı, kâinata câmi bir nüsha ve on sekiz bin âlemi hâvi şu büyük âlemin kitabına bir fihrist olarak yaratmıştır. Ve esmâ-i hüsnâdan her birisinin tecellîgâhı olan her bir âlemden bir örnek, bir nümune, insanın cevherinde vedîa bırakmıştır.”

Yani,Her bir âlem, Esmâ-i Hüsnâ’dan bir ismin tecellîsine mazhar olan bir dairedir.
Yani âlemler çoktur, çünkü Allah’ın isimleri sonsuzdur. Her bir isim, ayrı bir âlemde hükmünü icra eder.

“Eğer insan, maddî ve mânevî herbir uzvunu Allah’ın emrettiği yere sarf etmekle hamdin şubelerinden olan şükr-ü örfîyi îfa ve şeriate imtisal ederse, insanın cevherinde vedîa bırakılan o örneklerin her birisi, kendi âlemine bir pencere olur. İnsan, o pencereden, o âleme bakar ve o âleme tecellî eden sıfatla o âlemden tezahür eden isme bir mir’at ve bir âyine olur.”

“O vakit insan, ruhuyla, cismiyle âlem-i şehadet ve âlem-i gayba bir hülâsa olur ve her iki âleme tecellî eden, insana da tecellî eder. İşte bu cihetle, insan, sıfât-ı kemâliye-i İlâhiyeye hem mazhar olur, hem muzhir olur.” (İşaratül İ’caz)

On Sekiz Bin Âlem Ne Demektir?

“On sekiz bin âlem” ifadesi, rakamsal bir sınır değil; çokluğun ifadesidir. Bu sayı, kainattaki sonsuz varlık mertebelerini ve çeşitliliğini temsil eder. Bu âlemler şunları ihtiva eder:

Melekût Âlemi: Görünmeyen, nuranî varlıkların âlemidir.

Ceberût Âlemi: İlâhî irade ve kudretin yüce tecellîlerinin alanıdır.

Şehâdet Âlemi: Gözle görülen fiziki kainattır.

Berzah Âlemi: Ölümle kıyamet arası geçiş âlemidir.

Cinler Âlemi, Ruhlar Âlemi, Kalpler Âlemi, Nefs Âlemi, Bitkiler Âlemi, Hayvanlar Âlemi, hatta hücreler, atomlar, galaksiler, zaman ve mekân… Her biri bir âlemdir.

Ayrıca insanların da her biri, duygularıyla ve latifeleriyle birer küçük âlemdir. Göz bir âlemdir, akıl bir âlemdir, vicdan bir âlemdir.

Hikmetli Bir Temsil: Ayna ve Işık

Bir ışık düşünün. Bu ışık beyazdır. Ama prizma ile kırıldığında yedi renk olarak açığa çıkar. Tıpkı bu misal gibi, Allah’ın nurunun tecellîleri de tek değil, çoktur. Her bir tecellî, bir âlem doğurur. Rahman ismi hayvanlar âleminde, Hakîm ismi atomlarda, Vedûd ismi kalplerde görünür. Her âlem, bir ismin aynasıdır.

Niçin Bu Kadar Âlem Var?

Cenâb-ı Hak sonsuz isim ve sıfat sahibidir. O hâlde sonsuz tecellî sahaları da olacaktır. Sanatkârın çok sanatı, ressamın çok tablosu, yazarın çok kitabı olduğu gibi… Allah da kudretini, ilmini, rahmetini, cemâl ve celâlini sergilemek için her biri diğerinden farklı sayısız âlem yaratmıştır. Ve bu âlemler, birbiriyle bağlantılı, iç içe geçmiş devâsâ bir sistemdir.

İnsan Nereye Düşer?

İnsan, bu on sekiz bin âlemin tam ortasındadır. Onlara nazır ve onlar içinde en sorumlu olandır. Çünkü:

O, şehâdet âlemini yaşar,

kalbiyle melekût âlemine açılır,

rüyalarıyla berzah âlemine temas eder,

aklıyla ceberût âlemini anlar,

ve ibadetiyle bütün âlemlerin Rabbine yönelir.

İnsan, bu âlemleri tanımakla Allah’a yaklaşır. Her bir âlem, O’na giden bir yol, bir delil, bir aynadır. Onlara bakmak; sadece gözle değil, kalple olur.

İbretli Sonuç: Gaflet Körlüğü

Bunca âlem varken, sadece dünya menfaatine kilitlenen insan, ruhunu dar bir hücreye hapseder. Oysa ki ona, âlemler içinde seyyahlık verilmişti. Ama o, televizyon ekranına takılıp kâinat kitabını kapattı. Göğe bakmadı, kalbine inmedi, ibretle düşünmedi.

Halbuki her âlem, insana “Beni oku!” diyor. Ağaç, yıldız, karınca, atom, melek… Her biri bir mektup, bir davetname. Gafletle bakan için sessiz; hikmetle bakan için sonsuz mânâlarla dolu.

ÖZET

“On sekiz bin âlem” tabiri, Allah’ın yarattığı sayısız varlık katmanlarını ve kudret tecellîlerini ifade eder. Her bir âlem, Allah’ın farklı bir isminin aynasıdır. İnsan, bu âlemlerin merkezinde bir seyyah ve temsilcidir. Bu âlemleri tanımak ve tefekkürle okumak, insanı marifet ve kulluk yolunda yüceltir. Gafletle bakan için âlemler suskun, hikmetle bakan için ise sonsuz birer delildir.

İlmin İhaneti – Ulemâ-i’s Su’ ve Din Üzerindeki Tehdit

“Ulemâ-i’s Su'”, yani “kötü âlimler”, Kur’an-ı Kerim, Peygamber Efendimiz (s.a.v) ve ehl-i sünnet âlimleri tarafından dikkatle uyarılan bir zümredir.

İlim, insanı Allah’a ulaştıran en yüce yoldur. Ancak ilim, niyet bozulduğunda, kalp karardığında ve dünya sevgisi içine karıştığında; nur olmaktan çıkar, fitneye dönüşür. İşte bu yüzden Kur’an ve Sünnet, ilmi kötüye kullananları, yani **“Ulemâ-i’s Su’”**yu sert bir dille uyarır.

1. Ulemâ-i’s Su’ Kimdir?

“Ulemâ-i’s Su’” ifadesi, kötü niyetli âlimler, bilgilerini Allah rızası için değil, çıkarları için kullananlar, hakikati bildiği hâlde gizleyenler anlamına gelir. Bunlar dış görünüşte âlimdir; cübbe giyer, hutbe verir, ayet ve hadislerle konuşur. Ancak içleri dünya hırsıyla doludur. İlimleri ihlâsı değil, kibri besler. Peygamberimiz (s.a.v) bu tehlikeye şöyle dikkat çeker:

> “Ümmetim için en çok korktuğum şey, kötü âlimlerdir.”
(Deylemî, Müsnedü’l-Firdevs)

2. Kur’an’da Bahsedilen Kötü Âlim Tipi: Bel’am örneği

Kur’an-ı Kerim, ilmini dünyalık menfaat için satan bir kişiyi anlatır:

> “Ona ayetlerimizi verdik ama o, onlardan sıyrılıp çıktı. Şeytan da onu peşine taktı. O artık azgınlardan oldu.” (A’râf, 175)
( Bak. https://tesbitler.com/2016/09/16/azginlardan-olan-kimse/
https://tesbitler.com/2019/09/06/15-temmuz-yolunda-dosenen-taslar/
https://tesbitler.com/2024/11/12/kuran-i-kerimde-temsiller/ )

Bu kişi müfessirlerin çoğuna göre Bel’am bin Bâûrâ’dır. İlmiyle Allah’a yaklaşması gerekirken, dünyevi çıkarlar uğruna bâtılın hizmetkârı olmuştur. Bu örnek, ilmin kalpsiz ellerde nasıl bir fitne aracına dönüşebileceğini gösterir.

3. Ulemâ-i’s Su’nun Özellikleri Nelerdir?

Hakikati bildiği hâlde gizler veya çarpıtır. Tıpkı Yahudi âlimleri gibi.
“Yahudilerin bir kısmı, kelimelerin aslını değiştirerek: “İşittik ve reddettik.”, “Kulak vermeden dinleyin.”, “Bizi güt.” derler; dillerini eğip bükerek dinle alay ederler. Eğer onlar: “İşittik, itaat ettik.”, “Bizi gözet.” deselerdi bu onlar için daha hayırlı ve daha doğru olurdu. Ancak Allah, Kafir oldukları için onları lanetlemiştir. Artık pek azı hariç iman etmezler.” (Nisa.46.)

Zalime karşı susar, hatta meşruiyet kazandırır.

İlmini dünyevi makam, para, şöhret için kullanır.

Menfaati için her fikre ve güce kolayca yamanır.

Dindarlığı sadece şekil ve gösteriş seviyesine indirir.

Toplumu değil, otoriteyi memnun etmeye çalışır.

Ehl-i sünnet âlimlerinden İmam Gazâlî şöyle der:

> “Kötü âlim, din simsarına dönüşür. Halk onunla sapar, zalim onunla hükmünü meşrulaştırır.”

4. Ulemâ-i’s Su’nun İslâm’a Verdiği Zararlar

Din, toplumun gözünde güvenilirliğini kaybeder.

Zulüm, âlim kisvesiyle süslenerek meşru hale getirilir.

İslâm, siyasi otoritelerin aracı hâline gelir.

Gerçek âlimlerin sesi kısılır, itibarsızlaştırılır.

İlim, tebliğ aracı olmaktan çıkar, ticaret malı olur.

Ulemâ-i’s Su’, görünüşte dinin içindedir ama manevî olarak dışındadır. Onların en büyük zararı, halkın dine olan bağını çürütmeleridir. Çünkü insanlar, “din âlimi” olarak gördüklerinden örnek alır. Kötü âlimin çürümüş hali, ümmetin çürümesine yol açar.

5. Günümüzde Ulemâ-i’s Su’ Nasıl Tanınır?

Hakikat yerine popülerlik peşindedir.

Hakkı söylemek yerine “denge politikası” yürütmeye çalışır.

Mazluma değil, güçlüye yakın durur.

Her devrin adamıdır, sabit bir duruşu yoktur.

Dinî metinleri yorumlarken adaleti değil, çıkarı önceleyebilir.

Bu yüzden bizler, sadece bilgiye değil, aynı zamanda ahlâk ve takvaya sahip âlimlere kulak vermeliyiz. İlim tek başına kurtuluş değildir; kurtuluş, ihlâslı amelle birlikte gelen ilimledir.

ÖZET

Ulemâ-i’s Su’, yani kötü niyetli âlimler, hakikati bildiği hâlde dünyevi menfaat için çarpıtan, zulme susan veya destek olan kişilerdir. Kur’an ve hadislerde bu tür âlimlere karşı sert uyarılar vardır. Onların en büyük zararı, dini itibarsızlaştırmaları ve halkı hakikatten uzaklaştırmalarıdır. Gerçek ilim, ancak takva ve ihlâsla birleştiğinde fayda verir. Bu yüzden Müslümanlar, sadece bilgiye değil, o bilgiyi Allah için yaşayan âlimlere yönelmelidir.

Varlığı Aşikâr Olanın Varlığını Sorgulamak

Kur’ân, sadece bilgi veren değil, aynı zamanda sorular sorarak uyandıran bir kitaptır. İbrahim Sûresi 10. ayette geçen bu soru da böyle bir uyarıdır:

> “Hiç gökleri ve yeri yoktan yaratan Allah hakkında şüphe edilir mi?”
(İbrahim Sûresi, 14/10)

Bu ayet, Allah’ın varlığına dair en temel hakikati beyan eder:
“Yoktan var eden” yalnızca Allah’tır.
Ve bu kadar açık bir hakikat karşısında şüphe etmek, aklın değil gafletin ve inatçılığın sonucudur.

1. Allah’ın Varlığı: El-Vâcibü’l-Vücûd

Allah’ın varlığına dair İslâm düşüncesinde kullanılan ana kavramlardan biri **“el-Vâcibü’l-Vücûd”**dur.
Bu kavram, “varlığı zorunlu olan” anlamına gelir. Yani O’nun varlığı, başka hiçbir varlığa bağlı değildir. O varsa, her şey var olabilir. O yoksa, hiçbir şey var olamaz.

Mümkünat (olabilirlik): Her varlık sonradan yaratılmıştır, varlığı zorunlu değildir.

Vâcip (zorunluluk): Allah’ın varlığı ise zorunludur, başlangıcı ve sonu yoktur.

Dolayısıyla, kâinatta her şey Allah’ın varlığını gösteren bir işaret, bir delildir.

2. Muradif Kavramlarla Allah’ın Varlığına Dair

Allah’ın varlığını izah ederken Kur’ân ve İslâmî ilimler farklı kavramlarla bu hakikati destekler:

Hâlık (Yaratan): Her şeyi yoktan yaratan yalnız Allah’tır.

Bâri (Sıfırdan var eden): Her şeyin başlangıcında O’nun kudreti vardır.

Rab (Terbiye eden): Her varlık, ancak Allah’ın düzeniyle gelişir.

El-Mübdi’ (İlk defa var eden): Varlığın ilk kaynağı O’dur.

El-Musavvir (Şekil veren): Her varlık O’nun sanatıdır.

Delîl (Delil gösteren): Kâinat, Allah’ın varlığına bir açık kitap gibidir.

Bu kavramların her biri, Allah’ın varlığının sadece inanç değil, aynı zamanda aklî ve gözle görülen bir gerçeklik olduğunu ortaya koyar.

3. Yoktan Var Etmek: En Büyük Mühür

Ayette geçen “gökleri ve yeri yoktan yaratmak” ifadesi, Allah’ın varlığını ispat eden en büyük delildir. Çünkü:

Hiçlikten bir şey çıkamaz. Bir şey var olmuşsa, onu yokluk yaratmamıştır.

Tesadüf akılsızdır; nizamlı bir varlık düzeni tesadüfle izah edilemez.

İrade olmadan sanat olmaz; her varlıkta bir maksat ve gaye varsa, bu irade sahibini gösterir.

Demek ki göklerin, yerin ve içindekilerin ilimsiz, iradesiz, kudretsiz meydana gelmesi mümkün değildir.

4. Şüphenin Sebebi: Gaflet ve Nefis

Ayetteki soru şekli dikkat çekicidir:

> “Allah hakkında şüphe edilir mi?”
Bu ifade, aklî bir tartışmadan ziyade ahlâkî ve vicdanî bir sorgulamadır.

Çünkü Allah’ın varlığına dair şüphe:

Aklî bir eksiklikten değil,

Nefsin isyanından,

Gaflet perdesinden,

Hevânın hakikati örtmesinden kaynaklanır.

Bu yüzden Kur’ân, bu tür şüpheleri bilgiyle değil, vicdanı sarsan bir soru ile çürütür.

5. İbretli Bir Temsil: Aynanın Arkasını Arayan Adam

Bir adam aynadaki görüntüyü görür, ama aynanın arkasını arar. Görüntünün kaynağını aynanın içinde sanır. Oysa ayna sadece yansıtır; görüntü dışarıdan gelir.

Aynı şekilde, bu âlemin içindeki varlıkları gören ama onları yaratanı inkâr eden kimse, ayna içinden ışık çıkmasını bekleyen adama benzer. Oysa o ışık başka bir kaynaktan gelmektedir.

6. Düşündürücü Gerçek: Görmek İçin Göz Yetmez, Basiret Gerekir

İnsan, güneşi gözüyle görür; ama bazıları basiretsizlikle onu inkâr eder.
Allah’ın varlığı da her şeyde görünür ama görmek için basiret gerekir.
Kur’ân bu yüzden hem akla hem kalbe hitap eder:

> “Şüphesiz ki göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün ard arda gelişinde aklı selim sahipleri için deliller vardır.”
(Âl-i İmrân, 190)

Sonuç: Şüphe Edilen Değil, Teslim Olunandır

Allah’ın varlığı, gökteki yıldızlardan kalpteki merhamete kadar her şeyde yazılıdır.
Bu kadar delile rağmen hâlâ şüphe eden insan, delilsizlikten değil, vicdansızlıktan şüphe eder.

Kur’ân bize sadece bir inancı değil, o inancın delillerini de sunar.
Yeter ki biz, o soruya gerçekten kalbimizle kulak verelim:
“Hiç gökleri ve yeri yoktan yaratan Allah hakkında şüphe edilir mi?”

Özet

İbrahim Sûresi 10. ayetinde geçen soru, Allah’ın varlığını inkâr eden zihne karşı derin bir ikazdır: “Yoktan yaratan hakkında nasıl şüphe edilir?” Allah’ın varlığı, el-Vâcibü’l-Vücûd sıfatıyla zorunludur ve kâinattaki her sanat, her düzen, bu varlığı tasdik eder. Ayetteki muradif kavramlar –Hâlık, Rab, Mübdi’, Musavvir– bu yaratılış gerçeğini destekler. Şüphe, akıldan değil gafletten gelir. Gökleri ve yeri yoktan yaratanın varlığı, inkâr değil teslim olmayı gerektirir. Çünkü bu âlem, Allah’ın varlığına yazılmış en büyük delildir.

Yusuf Sûresi’nden Çıkarılabilecek Temel Mesajlar (Maddeler Hâlinde)

1. İlahi kader her zaman işlemektedir; zahirde şer görünen olaylarda dahi hayırlar saklıdır.

2. Sabır, en zor şartlarda bile müminin en güçlü silahıdır.

3. Güzel ahlak, iffet ve sadakat insanı her daim yüceltir.

4. İmtihanlar peygamberleri bile kapsar; en sevgili kullar en büyük sınavlardan geçer.

5. İnsanlara yapılan kötülük karşılıksız kalmaz; adalet ilahi terazide mutlaka tecelli eder.

6. Rüyalar, doğru yorumlandığında ilahi bir rehber olabilir.

7. Affetmek ve kin tutmamak, peygamber ahlakıdır.

8. Aile bağları ne kadar zarar görse de onarılabilir; yeter ki tevazu ve merhamet olsun.

9. Allah’ın yardımı, bazen zindanlarda, bazen saraylarda, bazen kuyularda zuhur eder.

10. Tebliğ ve davet her ortamda yapılmalıdır; Yusuf (as) zindanda bile tebliğe devam etti.

*******

Kuyu, Zindan ve Taht Arasında Bir Yolculuk – Yusuf Sûresi’nin Hikmeti

Yusuf Sûresi, sadece bir peygamberin hayatını değil, insanlık tarihinin ve bireysel kaderlerin en derin hikmetlerini ihtiva eden bir hayat dersidir. Bu sûre, kuyu ile başlayan, zindanla devam eden ve tahtla nihayete eren bir imtihanlar zincirini gözler önüne sererken, müminlere sabrın, affın ve tevekkülün ne demek olduğunu öğretir.

1. Kuyu: İhanetle Başlayan Hikmet

Yusuf (as), kardeşlerinin kıskançlığıyla kuyuya atıldığında henüz bir çocuktu. Masumdu, suçsuzdu. Ancak bu ilk adım, ilahi bir kaderin işaretiydi: “Rabbim bana bir yol çizecek.” Kuyu, bir düşüş değil, aslında bir yükselişin ilk basamağıydı. Bizler de hayatın kuyularına düşebiliriz; iftira, yalnızlık, maddi sıkıntı ya da kalp kırıklığı… Ama bu, Rabbimizin planından bağımsız değildir. Yusuf Sûresi bize der ki: “Kuyular, kaderin gizli köprüleridir.”

2. Zindan: Sabır ve Sadakatin Madeni

Yusuf (as), bir iftira ile zindana atıldığında dahi isyan etmedi. Aksine orada bile tebliğini yaptı, insanlara doğruyu anlattı. Bugün bizler, küçük bir haksızlıkla bile kalbimizi kinle doldururken, o zindanda bile Allah’ı anlatıyordu. Zindan, onun için bir mahkûmiyet değil, sadakatin isbatı oldu. Bizler de Yusuf gibi “zindanda bile özgür” olmayı öğrenmeliyiz: Kalbimizi Allah’a teslim ettiğimizde, dış şartlar bizi zincirleyemez.

3. Taht: Gücün Affetmekle Anlam Kazanması

Zindandan sonra Yusuf’a taht verildi; o artık Mısır’ın hazinelerine hâkimdi. Fakat güce ulaşınca intikam almadı, kardeşlerine:

> “Bugün size kınama yok.”
diyerek affetti. İşte asıl büyüklük burada ortaya çıktı. Güce ulaşanlar için en büyük sınav, intikam değil, af sınavıdır. Bugün İslam dünyası bu dersi unuttuğu için kardeş kardeşi kırıyor, ümmetin bağları parçalanıyor. Oysa Yusuf’un tahtı, sadece bir yönetim makamı değil, affetmenin ve barışın zirvesiydi.

4. Rüya: İlahi Mesajın Şifreleri

Sûrenin başında Yusuf’un gördüğü rüya, sonunda gerçekleşir. Bu bize gösterir ki, Rabbimiz hiçbir hayali boşa çıkarmaz. Lakin her rüya gibi her dua da bir sürece, bir sabır dönemine muhtaçtır. Yusuf, rüyasının gerçekleşmesi için yıllarca sabretti. Bizim de dualarımızın, hayallerimizin, umutlarımızın gerçekleşmesi için Yusuf gibi sadık ve sabırlı olmamız gerekir.

ÖZET

Yusuf Sûresi, insan hayatının kuyu, zindan ve taht gibi farklı merhalelerden geçtiğini; bu süreçlerde sabır, sadakat ve affetme gibi erdemlerle yol alanların sonunda yüceliğe ulaşacağını öğretir. Bu sûre, bireysel hayatın ve toplumsal düzenin yeniden inşası için ilahi bir reçete sunar. Yusuf gibi düşsek de kalkmak, unutulsak da hatırlanmak, atılsak da yeniden seçilmek mümkündür. Yeter ki Yusuf’un ahlakıyla yaşayıp Allah’a tevekkül edelim.

Zaferin En Yücesi – Mekke’nin Fethinde Merhametin Tecellisi

Mekke’nin fethi esnasında ve sonrasında Peygamber Efendimiz’in (s.a.v) ve sahabelerin sergiledikleri örnek tavırlar, sadece bir askerî zaferin değil, aynı zamanda bir ahlak, merhamet ve adalet devriminin göstergesidir.

Tarih, nice fetihler, işgaller ve zaferler görmüştür. Ancak Mekke’nin Fethi, sadece bir şehrin değil, kalplerin ve nefislerin de fethedildiği, benzeri olmayan bir hadisedir. Çünkü bu fetih, ne kinle ne intikamla ne de ganimet arzusuyla gerçekleşmiştir. Bu fethin kumandanı, düşmanlarının bile “Muhammedü’l-Emîn” dediği bir Peygamber; ordusu ise gönlünü Allah’a adamış sahabelerdi.

1. Zafer Anında Tevazu: Gönülleri Eğen Secde

Peygamber Efendimiz (s.a.v), 10 bin kişilik ordusuyla Mekke’ye girerken, zaferin sarhoşluğuna kapılmadı. Bindiği devesinin üzerinde başı o kadar eğikti ki, neredeyse secde hâlinde gibiydi. O an şöyle dua ediyordu:

> “Allah’ım! Hayatıma tevazu, kalbime huşû, gözlerime yaş ver.”

Bugün zafer deyince gurur, kibir ve gösteriş akla gelirken, Allah Resulü, zaferin en büyüğünün nefsi yenmek olduğunu gösterdi. Mekke’ye hükmetmekten önce, nefsine hükmetti.

2. Kin Yok, Af Var: “Bugün Size Kınama Yok”

Peygamberimiz, yıllarca kendisine işkence eden, hicrete mecbur bırakan, amcası Hamza’yı şehit ettiren o insanlara, Mekke’yi fethettiğinde şöyle seslendi:

> “Bugün size kınama yok. Gidin, hepiniz serbestsiniz.”

Bu söz, Yusuf (as)’ın kardeşlerine söylediği sözün aynısıydı. Bu da gösteriyor ki, gerçek zafer; af edebilmek, intikamı ayaklar altına alabilmektir. Bugün ümmetin ihtiyacı olan da budur: Affeden, bağışlayan, birleştiren bir duruş.

3. Taş Kalplerin Eridiği An: Ebu Süfyan ve Mekkeliler

Ebu Süfyan, fetih öncesi İslam’ı kabul ettiğinde ona özel iltifatlar gösterilmiş, evine sığınanların güvende olacağı ilan edilmiştir. Bu, onun kalbini fethetmiştir. Mekkeliler, düşman olarak bekledikleri ordunun merhameti karşısında şaşırmış, topluca İslam’a yönelmişlerdir. Çünkü insanlar, merhametle gelen adalete boyun eğerler, zorbalıkla gelen güce değil.

4. Sahabe Ahlakı: İntikam Değil İrşad

Sahabeler de Mekke’de düşmanlarını aramakla değil, insanlara İslam’ı anlatmakla meşgul oldular. Hz. Bilal (r.a), yıllarca ezan okuması yasaklanan o şehirde, Kâbe’nin damına çıkarak ezan okudu. Bu sahne, hem zulmün sona erdiğini hem de hakikatin yükseldiğini gösteriyordu.

Hz. Ömer gibi güçlü karakterler bile o gün ağlamış, tevazu göstermiştir. Çünkü onlar biliyordu ki, Mekke’nin fethiyle gelen asıl zafer, insanların kalplerine İslam’ın nurunun yerleşmesiydi.

5. İslam’ın Fethi: Toprak Değil Kalp Fetihleri

Mekke’nin Fethi, gösteriyor ki İslam’ın yayılışında zorbalık değil, hikmet, güzel ahlak ve merhamet vardır. Eğer Efendimiz o gün intikam alsaydı, Mekke belki düşerdi ama kalpler kapanırdı. Oysa af etti, bağışladı, hataları örttü… Böylece Mekke yalnızca fiziken değil, ruhen de İslam’a teslim oldu.

ÖZET

Mekke’nin Fethi, tarihin en büyük zaferlerinden biri olmasına rağmen; kin ve intikamla değil, tevazu, merhamet ve bağışlama ile gerçekleşmiştir. Peygamber Efendimiz (s.a.v), başı eğik girmiş, gönülleri fethetmiş, en zor durumda bile af yolunu seçmiştir. Sahabeler de aynı ahlakla hareket etmiş, insanlara İslam’ı güzel örneklerle tebliğ etmişlerdir. Bu fetih, bizlere şunu öğretir: Gerçek zafer, kalpleri İslam’la tanıştırmak, kötülüğe iyilikle cevap verebilmektir.

Affetmenin İhtişamı – Yusuf Sûresi’nin Günümüze Mesajı

“Yûsuf, “Siz, cahilliğiniz yüzünden Yûsuf ve kardeşine yaptıklarınızı biliyor musunuz? dedi.
“Yoksa sen, gerçekten sen Yûsuf musun?” diye sordular. O da “Evet” dedi, “Ben Yûsufum, bu da kardeşim. Allah bize iyilik etti. Kim Allah’tan korkar ve sabrederse, şüphesiz Allah güzel davrananların mükâfatını zayi etmez.”
Dediler ki: “Allah’a andolsun, hakikaten Allah seni bize üstün kılmış. Gerçekten biz hataya düşmüşüz.”
Yûsuf şöyle dedi: “Bugün yaptıklarınız yüzünüze vurulmayacak, Allah sizi affetsin! O, merhametlilerin en merhametlisidir.”( Yusuf Suresi. 89-92)

*******

Yusuf Sûresi’ndeki “Bugün sizi kınamak yok, Allah sizi affetsin! O, merhametlilerin en merhametlisidir” (Yusuf Sûresi, 12:92) ayeti etrafında şekillenen, günümüz Türkiye ve İslam dünyasına dair hikmetli, ibretli ve düşündürücü bir bakış açısı:

*******

Tarih boyunca insanlık, kardeşlik ile düşmanlık, affetmek ile intikam, tevazu ile kibir arasında salınıp durmuştur. Yusuf Sûresi’nin 92. ayeti, bu salınımın en kritik anında insanlığa yön gösteren bir hakikat feneridir:

> “Bugün sizi kınamak yok, Allah sizi affetsin! O, merhametlilerin en merhametlisidir.”
(Yusuf, 12/92)

Bu sözler, kardeşleri tarafından kuyuya atılan, köle yapılan, iftiraya uğrayan, zindanlara atılan bir Peygamberin, yıllar sonra gücü ele geçirdiğinde söylediği sözlerdir. Affetme iradesiyle sarsılan nefsânî gurur, bu sözlerin yankısıyla insanlık tarihine altın bir ibret dersi olarak kazınmıştır.

1. Affetmek Kudretin Zirvesidir

Affetmek zayıflık değil, tam tersine gücün en olgun hâlidir. Yusuf (as), Mısır’ın hazinelerine hâkimken, onu düşman belleyen kardeşleri çaresiz bir halde karşısına çıkmıştı. Bu anda çoğumuzun kalbi intikamla dolarken, o “sizi kınamak yok” diyerek bir çağ açtı: Affetme çağı.

Bugün Türkiye ve İslam dünyasında yaşanan kin, mezhep çatışmaları, siyasi ayrılıklar, toplumsal kutuplaşmalar bu çağın en çok ihtiyaç duyduğu şeyin Yusuf ahlakı olduğunu göstermektedir. Çünkü affetmek, yeni bir başlangıcın kapısını açar. Tıpkı Yusuf’un kardeşlerine açtığı gibi…

2. Kardeşlik Yaralarını Affetmeden Saramayız

İslam dünyası, adeta Yusuf’un kardeşleri gibidir: Aynı babadan, aynı dinden, aynı kıbleden beslenip de birbirini kıskanan, birbirine tuzak kuran, birbirini kuyulara atan bir ümmet… Bu durum ümmetin zayıflamasına, zillete düşmesine neden olmuştur.

Bu kardeşliğin yeniden ihyası için Yusuf’un örnekliğine sarılmalıyız. Dünü sorgulamak, geçmiş hataları gündem etmek yerine; bugün “sizi kınamak yok” diyerek yeni bir ümmet bilinci inşa etmeliyiz. Çünkü ümmet bilinci affetmekle dirilir, kinle değil.

3. Affetmek, İlahi Rahmete Vesile Olur

Yusuf’un affı sadece kardeşlerini kurtarmadı, kendisini de Allah’ın özel bir rahmetine mazhar kıldı. Çünkü o, Rabbinden gördüğü rahmeti, kullara yansıttı. Bizler de Rabbimizin “merhametlilerin en merhametlisi” olduğunu bilerek, kullara merhamet göstermeliyiz ki, ilahi merhamet bizi de kuşatsın.

Bugün Gazze’de, Yemen’de, Doğu Türkistan’da akan kan, İslam dünyasının birliği ile durabilir. Ama birlik, nefretten değil, affetmekten doğar. Yusuf’un ahlakı, sadece bir kıssanın özeti değil; ümmetin kurtuluş reçetesidir.

ÖZET

Yusuf Sûresi’nin 92. ayeti, affetmenin zirvesini, nefsin terbiyesini ve ümmet birliğinin temelini gösteren derin bir hikmeti taşır. Bugün İslam dünyasının karşı karşıya kaldığı dağınıklık, düşmanlık ve iç çatışmalar, Yusuf’un kardeşlerini affettiği gibi, bizim de birbirimizi affetmemizi zaruri kılıyor. Affetmek sadece bireysel bir erdem değil, toplumsal ve ümmet halinde bir diriliştir. Bu çağda en büyük değişim; merhametle kuşanmak, “sizi kınamak yok” diyerek kardeşliği ihya etmektir.

********

Hz. Yûsuf, artık kendisini tanıtmanın zamanı geldiğini düşünerek, cahillikleri yüzünden kardeşlerinin kendisine ve kardeşi Bünyâmin’e yaptıklarını onlara hatırlatıp kendini tanıttı. Böylece Yûsuf kuyuya atıldığı zaman, kendisine vahyedilmiş olan, “Kardeşlerinin yaptıklarını bir gün onlara kendileri (senin kim olduğunun) farkına varmadan mutlaka haber vereceksin!” meâlindeki 15. âyetin verdiği haber, gerçekleşmiş oldu. Kardeşleri kusurlarını itiraf edip özür dilediler. O da onları bağışladığını bildirdi. İnsanların kıskanması, Allah’ın bir kimse için takdir etmiş olduğu nimeti engelleyemez. Nitekim, Resûlullah duasında şöyle demiştir: “Allahım! Senin verdiğine engel olacak yoktur. Senin engel olduğunu da verecek yoktur” (Buhârî, “Ezân”, 155). Kardeşlerinin kıskanması da Yûsuf’un yükselmesine engel olamamıştır. Sonunda kendileri mahcup olmuş ve Allah’ın Yûsuf’u kendilerinden üstün kılmış olduğunu yemin ederek itiraf etmişlerdir. Ziyâ Paşa’nın dediği gibi:

Zalimlere bir gün dedirir kudret-i Mevlâ:
Tallahi lekad âserekellahu aleynâ!

Kaynak : Kur’an Yolu Tefsiri Cilt: 3 Sayfa: 254
https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Y%C3%BBsuf-suresi/1685/89-92-ayet-tefsiri

*******

“Bu sûrede anlatılan kıssa da, dolaylı olarak Hz. Muhammed ve arkadaşlarına, sabrettikleri takdirde Hz. Yûsuf’a verilmiş olan mükâfatın bir benzerinin onlara da verileceğini ve Kureyşliler’in kendilerine boyun eğeceğini müjdelemektedir. Nitekim kavminin baskısı neticesinde Medine’ye göç etmiş olan Resûlullah sekiz sene sonra Mekke’yi fethetmiş ve Kureyşliler ona boyun eğmiştir. Ancak Hz. Peygamber Kureyşliler’e, Hz. Yûsuf’un Mısır’da kardeşlerine söylediği sözün aynısını söylemiş ve şöyle demiştir: “Bugün sizi kınamak yok, Allah sizi affetsin! O, merhametlilerin en merhametlisidir” (İbn Sa‘d, Tabakāt, II, 142). “Gidiniz, hepiniz serbestsiniz!” (İbn Kesîr, es-Sîre, III, 570). Muhtevasına ve işaret ettiği konulara bakıldığında sûrenin, hicretin arifesinde meydana gelen olaylar esnasında, yani Kureyş’in Hz. Peygamber’i öldürme, sürgün etme veya hapsetme planlarını tasarladığı sırada ve bir defada inmiş olduğu anlaşılmaktadır.”
https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/sure/12-yusuf-suresi#:~:text=Peygamber%20Kurey%C5%9Fliler’e%2C%20Hz.,Tabak%C4%81t%2C%20II%2C%20142).

KALBİN ÇEKİRDEĞİ: YEŞERMEK YA DA YANMAK

“İnsanın çekirdeği olan kalb, ubudiyet ve ihlâs altında İslâmiyet ile iska edilmekle imanla intibaha gelirse, nurânî, misâlî âlem-i emirden gelen emirle öyle bir şecere-i nurânî olarak yeşillenir ki, onun cismânî âlemine ruh olur. Eğer o kalb çekirdeği böyle bir terbiye görmezse, kuru bir çekirdek kalarak nura inkılâp edinceye kadar ateş ile yanması lâzımdır.” (bk. Nursi, Mesnevi-i Nuriye, Habbe)

İnsanın Hakikat Yolculuğunda Kalbin Terbiyesi

İnsan, görünen varlığından ibaret değildir. Onun asıl hakikati, gözle görülmeyen ama varlığının özünü teşkil eden kalbinde saklıdır. Kalb burada mecazî anlamda değil, varlık âleminin merkezî noktası olan manevî kalp olarak ifade edilmiştir. Çünkü Bediüzzaman’a göre “insanın çekirdeği kalbidir.” Tıpkı bir ağacın kaderini belirleyen tohumu gibi, insanın da kaderini onun kalbi tayin eder.

Bu kalp, her insanın içinde potansiyel olarak bulunan ve ubudiyet (kulluk) ile ihlâs (samimiyet) altında, İslâmiyet ile iska edilerek yeşerebilecek bir çekirdektir. Eğer bu manevî çekirdek, Kur’ân’ın rahmetiyle, ibadetle, tevazu ve teslimiyetle sulanırsa; “âlem-i emr”den gelen ilahî emirle öyle bir şecere-i nurânîye (nurdan ağaç) dönüşür ki, sadece sahibini aydınlatmakla kalmaz, başkalarına da ışık olur. Bu kalp, o zaman insanın bedenine ruh gibi sirayet eder, onu canlı ve anlamlı kılar.

Fakat ya bu çekirdek terk edilirse? Eğer kalp, gafletle, inkârla, isyanla, kibirle terk edilirse; o zaman neşv ü nemâ bulamaz. Kurur. Çürür. Sadece kuru bir kabuk gibi kalır. O zaman da nura inkılâp edebilmesi için ateşle terbiye edilmesi gerekir. Yani manevî eğitimle yetiştirilemeyen kalbin, cehennemin elemli arındırmasından geçmesi gerekir. Bu, merhametli bir adaletin neticesidir.

Bu yüzden hayat, kalbin nasıl bir yol tutacağını belirleme imtihanıdır. Her insanın içinde bir çekirdek saklıdır. Kimisi bu çekirdeği imanla, ibadetle, sabırla, teslimiyetle sulayarak manevî bir cennet ağacına dönüştürür. Kimisi de dünyaya dalarak, hevâya uyarak, o çekirdeği kurutur, karartır, taşlaştırır.

Kalbin kaderi, onun terbiyesiyle ilgilidir. Nasıl bir tohum, içinde dev bir ağacı saklar; insan kalbi de içinde ebedî saadeti veya felâketi taşır. Bu yüzden Allah, kuluna önce kalbini gösterir, sonra o kalbi neyle besleyeceğini kendisine bırakır. Tercih bizimdir. Ya rahmetle yeşermek ya da ateşle arınmak…

Makale Özeti:

Bu makalede insanın manevî çekirdeği olan kalbin, ubudiyet ve ihlâs ile İslâmiyet yoluyla terbiyeye muhtaç olduğu ifade edilmiştir. Kalp imanla yeşerirse nuranî bir ağaca dönüşür, insana ruh olur. Aksi halde kuru kalır ve arınması için ateşe muhtaç hale gelir. Kalbin kaderi, onun neyle beslendiğine bağlıdır. İnsan, bu hakikat karşısında ya yeşerenlerden ya da yananlardan olur.

TOHUMUN DUASI: İSTİDADIN LİSANIYLA YÜCELİĞE YOLCULUK

Manevî Gelişimde Fıtrî Dua ve İlâhî Cevap

“Birinci nevi dua: İstidat lisanıyladır ki bütün hububat, tohumlar lisan-ı istidat ile Fâtır-ı Hakîm’e dua ederler ki: “Senin nukuş-u esmanı mufassal göstermek için bize neşv ü nema ver, küçük hakikatimizi sümbülle ve ağacın büyük hakikatine çevir.” Mektubat

İnsan bazen büyük hakikatleri, en küçük varlıkların diliyle daha berrak idrak eder. Kâinat kitabında her şey bir ayet, her mahlûk bir kelime gibidir. Bediüzzaman Said Nursî’nin “Birinci nevi dua: İstidat lisanıyladır…” ifadesi, bu kâinat ayetlerinden birini nazara verir: Toprak altındaki küçücük bir tohumun, görünmeyen bir dua ile yüce bir ağaca dönüşme arzusunu…

Tohum, ne bir dil taşır ne de bir şuura sahiptir bizim bildiğimiz mânâda. Fakat onun tabiatına yerleştirilmiş kabiliyet, yani istidat, onu Rabbine yönelmiş bir dua hâline getirir. Sessizdir ama tesirlidir. Konuşmaz ama anlatır. Karanlık toprağın içinde sabırla bekler; suyu bulunca çatlar, güneşe kavuşunca filizlenir. Bu hâl, onun “Ya Rabbi, beni inkişaf ettir, bana büyüme izni ver, beni sümbül yap, ağaç yap” niyazıdır.

Bu mana sadece tohuma mahsus değildir. İnsan da bir istidat varlığıdır. Her insanın içinde potansiyel bir âlem saklıdır. Ancak bu âlemin açılması, tohumun duası gibi, insanın kendi istidadını doğru bir yöne kanalize etmesiyle mümkündür. Her kabiliyet bir duadır, her sevk bir niyazdır. Sanatkâr olmak isteyenin içindeki güzellik arzusu, hakikati arayanın içindeki merak ve hikmet iştiyakı, fıtrî bir duadır aslında.

Burada önemli bir sır gizlidir:
Dua sadece ellerle değil, hâllerle de edilir.
Tohumun duası niyetle değil, istidatladır. Ve Allah o duayı cevapsız bırakmaz. Çünkü O, “Mucîb”dir, dualara icabet edendir.

İnsanın duası da sadece sözle sınırlı değildir. Gayreti, niyeti, yönelişi, sabrı ve azmi; hepsi bir duadır. Bir genç ilim yoluna girdiğinde, bu hâliyle Rabbine “Beni marifetle süsle” demiş olur. Bir anne, çocuğunu sevgiyle yetiştirirken, “Ey Rabbim, bana salih evlat lütfet” duasını yaşar. Bir zanaatkâr, işine gösterdiği özenle “Ya Rab, rızkımı helâl eyle” niyazında bulunur.

İstidatların neşv ü nemâ bulması için ise elbette ortam gerekir. Tohum kuru taşın üstünde değil, verimli toprakta yeşerir. İnsan istidadı da ilim, ahlâk, çevre ve irade toprağında boy verir. Yanlış bir zemin, fıtrî duanın cevabını engeller. Zira her cevabın bir şartı vardır.

Demek ki biz insanlar da içimizdeki tohumları fark etmeli, onları yeşertecek dualar içinde yaşamalıyız. Zira her birimiz, ayrı bir ağaca dönüşmek için yaratıldık. Kimi meyve verecek, kimi gölge olacak, kimi çiçek açacak. Önemli olan, istidadımızı Rabbimizin rızasına uygun şekilde açabilmektir.

Makale Özeti:

Bu makalede, Bediüzzaman’ın “İstidat lisanıyla dua” kavramı üzerinden, tohumların sessiz fakat tesirli duasının, nasıl bir gelişme ve kemâle eriş arzusunu temsil ettiği ele alınmıştır. Bu durum, insanın kendi fıtrî kabiliyetleriyle yaptığı dolaylı duaya benzetilerek açıklanmış, her istidadın bir dua olduğu vurgulanmıştır. Sonuç olarak, her insanın içindeki potansiyel, doğru yönlendirme ve gayretle bir ağaca dönüşebilir; çünkü Allah, her duayı cevapsız bırakmayan, Mucîb olan Zât’tır.

Ebed Yolcularına Vesika: En Büyük Vazife

İnsan dünyaya gelir, bir müddet misafir kalır ve ardından ebed yurduna doğru yola çıkar. Her nefes, bu yolculuğun bir adımıdır. Ancak bu yolculuk, dünya seyahatine benzemez. Çünkü menzili görünmez, istikameti gaybdandır, varılacak yer ise ya sonsuz saadet ya da tarifsiz hasrettir. İşte bu sebepledir ki Bediüzzaman Hazretleri şöyle der:

> “Evet, yolculara seyahat için vesika vermek bir vazife olduğu gibi, ebed tarafına giden yolculara da hem vesika, hem o zulümatlı yolda nur vermek öyle bir vazifedir ki, hiçbir vazife o vazife kadar ehemmiyetli değildir.”
(22. Lem’a)

Bu cümle, iman hizmetinin mahiyetini, insana düşen en büyük sorumluluğun ne olduğunu, hem bu dünyaya hem de ahirete bakan yönleriyle izah eder.

1. Vesika Ne Demektir?

Vesika, bir yolculuk için gerekli izin, belge veya delildir. Bir ülkeye girişte pasaport, bir sınavda kimlik, bir göreve girişte belge istenir. Ancak ebedî hayat için gereken vesika, sadece maddî değil, manevîdir.

Bu vesika, sağlam bir iman, salih amel, ihlas ve Allah’a yöneliştir.
Her insan bu dünyadan ayrılırken o vesikaya muhtaçtır. Çünkü:

Kabrin kapısını ancak imanla açabiliriz.

Mahşerde ancak Allah’ın razı olduğu kullar selamete erer.

Sırat’tan ancak nurla geçilir.

2. Zulümatlı Yolda Nur Olmak

Bediüzzaman’ın ifadesinde geçen “zulümatlı yol”, ölümden sonraki meçhul âlemleri temsil eder. Karanlık, belirsizlik ve dehşet doludur:

Kabir karanlığı,

Mahşer kalabalığı,

Sırat’ın keskinliği…

Bu zorlu yolda nur olacak şey, yine imandır. İman, kalbe yerleştiğinde kişinin ameline yansır; ve bu nur, ahirette ışık olur, yol gösterir. Nitekim Kur’an buyurur:

> “O gün mümin erkeklerle kadınların nurları önlerinden ve sağlarından koşar. (Onlara denir ki:) Bugün size müjde, altlarından ırmaklar akan cennetlerdir.”
(Hadîd, 57/12)

3. En Büyük Vazife: İman ve Hakikatleri Ulaştırmak

Ebed yolcularına bu vesikayı ve nuru kazandırmak için gayret göstermek, en büyük vazifedir. Çünkü:

Bir kişiye hakikati ulaştırmak, onun sonsuz hayatını kurtarabilir.

İnsanlar gafletle, hevâ ile ve şeytanın hilesiyle bu yolculuğa hazırlıksız çıkabilir.

Kalplere ebedî hakikati duyurmak, onları uyandırmak, birer ikaz ve irşad meşalesi yakmaktır.

Bediüzzaman bu yüzden hayatını bu hizmete vakfetmiş, adeta ozetle şöyle demiştir:
Benim vazifem, yalnız hakikati tebliğ etmektir.

4. Günümüzde En Çok İhtiyaç Duyulan Hizmet

Modern hayat, insanı meşgul eder, unutturur, avutur. Ölümü erteletir, âhireti hayal gibi gösterir. Bu sebeple bugün insanların en çok muhtaç olduğu şey, bu ebed yolculuğunu hatırlatan bir sözdür, bir tebliğdir, bir vesikadır.

İnsanlar dünya için bin belge ararken, ebed için çoğu zaman hazırlıksızdır.

Gençler dünya planları yaparken, âhiret planı çoğu zaman yapılmaz.

Oysa ölüm ani gelir; yolculuk hazırlığı olmadan yola çıkılmaz.

5. Vesika Vermek: Davet, Tebliğ ve Şefkat

Ebed yolcularına vesika vermek demek, sadece vaaz vermek değildir. Aynı zamanda:

Bir dostu uyarmaktır.

Bir gence dua etmektir.

Bir kitap hediye etmektir.

Bir hakikat paylaşmaktır.

Her Müslüman bu vazifeye ortaktır. Zira her insan, başkasının ebedini kurtarmaya vesile olursa, kendi ebedine de bir nur kazandırmış olur.

Sonuç: Yolcuları Unutmayan Yolcu

Hepimiz yolcuyuz. Hepimiz ebed tarafına gidiyoruz.
Ama bazı yolcular var ki hem kendi hazırlığını yapar, hem de diğer yolcuların eline vesika tutuşturur.
İşte onlar, bu dünyada Allah’ın en sevgili kullarıdır. Çünkü Allah’ın en sevdiği şey, kullarının kurtuluşudur.

İman nurunu yaymak, karanlıkta yürüyen birine lamba vermektir.
İnsanın ebedine katkıda bulunmak, dünyalara bedel bir iyiliktir.
Ve bu iyilik, hiçbir dünya vazifesiyle kıyaslanamaz.

Özet

Bediüzzaman’ın ifadesiyle “ebed tarafına giden yolculara vesika ve nur vermek” en büyük vazifedir. Bu vesika, sağlam bir iman ve salih ameldir. İnsanın ölümden sonraki karanlık yolculuğunda ona ancak bu iman ve amel nur olur. İnsanları gaflet uykusundan uyandırmak, iman hakikatlerini ulaştırmak, tebliğ ve irşad yoluyla vesika kazandırmak Müslümanın en yüce sorumluluğudur. Bu vazife sadece din görevlilerinin değil, her mü’minin kalbine yazılmış bir emanettir. Sonsuz yolculukta yol gösteren olmak, Allah’ın en sevgili kullarından biri olmaktır.

Kur’ân-ı Kerîm’de Allah: Kendini Bize Nasıl Tanıtır?

Kur’ân, insanı Rabbi ile tanıştırmak üzere inen bir kelâm-ı ezelîdir. Onu dikkatle okuyan her kalp, Allah’ın kendisini nasıl tarif ettiğini; kudret, rahmet, adalet ve hikmet çizgisinde nasıl tanıttığını sezecektir. Bu makalede – ayetlerden örnekler eşliğinde – “ilâhî otobiyografi” sayılabilecek temel anlatım yollarını ele alacağız.

1. Zâtî ve Sübutî Sıfatların Beyanı

Allah, mutlak tevhidi önce öz (zât) ve sıfat ölçüsünde inşa eder. “De ki: O Allah birdir. Allah Samed’dir; doğurmamış, doğurulmamıştır, O’na hiçbir şey denk değildir.” (İhlâs 112:1-4).
Ayet-el Kürsî ise varlık ve tasarrufta hiçbir boşluk bırakmaz: “O’nu ne uyuklama tutar ne de uyku; göklerde ve yerde ne varsa O’nundur.” (Bakara 2:255).
Bu ayetlerdeki “birdir”, “samed”, “uyuklama tutmaz” gibi ifadeler zâtî (zorunlu, kendinde) ve sübutî (olmazsa olmaz) sıfatları özetler.

2. Esmaü’l-Hüsnâ Yoluyla Tanıtım

Kur’ân, Allah’ın güzel isimlerini (Esmaü’l-Hüsnâ) tefekkür kapısı yapar: “En güzel isimler Allah’ındır; O hâlde O’na onlarla dua edin.” (A’râf 7:180).
“Er-Rahmân, er-Rahîm” merhameti; “el-Hakem, el-Adl” adaleti; “el-Latîf, el-Habîr” en ince detaylara nüfûzu anlatır. Her Esma, tekvinî (yaratılış) ve teşrîî (hukuk-ahlâk) âlemlerine düşen bir tecellî penceresidir.

3. Kâinat Kitabındaki İşaretler

Kur’ân, sık sık bakışlarımızı dış âleme çevirir:
“Yeryüzünde kesin inanç sahipleri için nice deliller vardır; kendi nefislerinizde de öyle. Görmüyor musunuz?” (Zâriyât 51:20-21). Güneşin yörüngesi, yağmur döngüsü, incir çekirdeğindeki program… Hepsi Allah’ın Hallâk (sürekli yaratan) ve Müdebbir (idâre eden) sıfatlarını sessizce dillendirir. Kur’ân, bu delilleri “ibret” (دلالة) olarak niteleyerek aklı fiile, kalbi tefekküre çağırır.

4. Kıssalar Aracılığıyla Şahsî Tezahür

Nebîlerin hikâyeleri, ilâhî isimlerin tarih sahnesindeki tefsiri gibidir.

Mûsâ kıssasında “el-Kavî” (Mutlak Güç) Firavun’un zulmünü yıkar (Kasas 28:3-7).

İbrâhim’de “el-Vedûd” (Sevgi kaynağı) ve “el-Hâdî” (Hidayet verici) birlikte parlar (En‘âm 6:75-79).

Eyyûb’un sabrı “es-Sabûr” ve “eş-Şâfî” isimlerini yüceltir (Enbiyâ 21:83-84).
Her kıssa, Allah’ın muhatabıyla kurduğu diri iletişimin somut bir aynasıdır.

5. Doğrudan Hitap ve Vicdânî Dokunuş

Kur’ân, “Ey insanlar!” ve “Ey iman edenler!” nidâlarıyla okuyucuya doğrudan seslenir. Bu hitaplar, ilâhî kelâmı soyut bilgiden yaşayan bir sözleşmeye dönüştürür. “Ben yakınım; Bana dua edeni işitir, icabet ederim.” (Bakara 2:186) ayeti, kulluk-dua mıknatısını gösterir: Allah kendini hem muktedir hem muhatap olarak tanıtır.

6. Terbiyevî İkaz ve Müjde Dilimi

Rahmet ve gazap dengesini ders veren ayetler, Allah’ı hem el-Gafûr hem eş-Şedîdü’l-İkâb olarak tanıtır.
“Kim Allah’a karşı takvâ sahibi olursa, O ona ummadığı yerden rızık kapıları açar.” (Talâk 65:2-3).
“Rabbin cezası gerçekten çok çetindir.” (Burûc 85:12).
Bu denge, insanı sorumlu özgürlüğe taşır: Ümit aşırılığından kurtarıp korku ataletiyle de zincirlemez.

7. Ahiret Tasvirleri ve İlâhî Adalet

Kur’ân’ın diriliş ve hesap sahneleri, Allah’ın Malikü’l-Mülk kimliğini doğrular: “Mülk bugün tek bir Kâhir olan Allah’ındır.” (Mü’min 40:16). Cennet rahmetin, cehennem adaletin görünür hâle geldiği gelecek mozaiğidir. Bu tasvirler, dünyevî perdenin ardındaki ilâhî maksatları şeffaflaştırır.

8. Sonuç: “Kendini Anlatan” Bir Kitap

Kur’ân, Allah’ın kendini tanıttığı bir aynalar derlemesidir:

Tevhid aynası: Eşi-benzeri yok.

Esma aynası: Sınırsız isim ve sıfat.

Kâinat aynası: Her şeyle konuşan düzen.

Kıssa aynası: Tarihte canlı tecellî.

Vicdan aynası: Nefsi tanıklık.
Bu çok katmanlı anlatım, kulda marifeti (tanıma), muhabbeti (sevme) ve itaati (eylem) birlikte inşa eder.

Özet

Kur’ân-ı Kerîm, Allah’ı önce zatî ve sübutî sıfatlarıyla tanıtarak mutlak tevhidi tesis eder; ardından Esmaü’l-Hüsnâ ile merhamet, kudret ve ilim gibi ilâhî vasıfları ayrıntılandırır. Kâinatın işleyişi ve nebî kıssaları bu vasıfları somutlaştırır. Doğrudan hitaplar, ilâhî kelâmı kişisel bir sözleşmeye dönüştürürken, denge hâlindeki müjde ve uyarılar insanın sorumlu özgürlüğünü pekiştirir. Sonuçta Kur’ân, Allah’ın kendini kelâm, kâinat, tarih ve vicdan boyutlarında anlattığı, marifet-odaklı bir rehberdir.

Fikirlerin Susturulduğu Yerde Akan Kan

Fikirlerin konuşmadığı yerde yumruklar,silahlar konuşur ve savaşlar başlar, kan ve göz yaşları akar.

İnsan, düşünen bir varlıktır. Fikir üretir, tartışır, ikna olur veya ikna eder. Farklı düşünceler, toplumların zenginliğidir; akıl, fikir ve hikmet ile yürüyen medeniyetler; adaletle büyür, ilimle yücelir, ahlakla yaşar. Ne zaman ki fikirlerin konuşmasına izin verilmez, işte o zaman sessizlikten değil, öfke ve kan fırtınalarından söz edilir.

Tarihte nice savaşların, zulümlerin, yıkımların ardında konuşulamamış fikirler, bastırılmış hakikatler, susturulmuş vicdanlar vardır. Fikirle ikna edilemeyen insanlar, zorbalıkla sindirilmeye çalışılırsa, adalet yerini zulme, barış yerini savaşa bırakır.

Hz. Âdem’den bu yana hak ile batılın mücadelesi fikir düzleminde başlamıştır. Habil’in fikri rahmetken, Kabil’in nefsani tutumu onu kardeşinin kanına girmeye götürmüştür. Çünkü öfke, hikmetsizliğin ürünüdür; baskı ise korkunun çocuğudur. Bir toplumda fikirler hür değilse, orada hakikatin sesi kısılır, yerini ya dalkavukluk ya da isyan alır.

Bir mesele konuşulmazsa, çözülmez. Bir fikir susturulursa, çoğalır. Yasaklanan her düşünce, yeraltına çekilir, orada büyür ve zamanı geldiğinde şiddetle ortaya çıkar. Oysa ifade özgürlüğü, bir milletin nefes alma borusudur. Düşünen insan, konuşan insan; susturulmuş insan ise patlamaya hazır bir volkan gibidir.

Toplumlar; fikirle, ilimle, ahlakla yoğruldukça yükselir. Aksi halde silahlar konuşur, sokaklar kanla yıkanır, gözyaşları sel olur. Her bastırılmış fikir, bir gün isyan olarak karşımıza dikilir. Her susturulmuş söz, bir kurşuna dönüşebilir.

Bu yüzden fikirden korkmamalı. Fikre fikirle karşılık vermeli. En sapkın düşünce bile akılla, ilimle ve sabırla çürütülmeli. Bir milletin gerçek gücü, susturulmuş ağızlarda değil, özgür zihinlerde yatar. Çünkü en güçlü ordu, hakikati savunan kalemlerdir.

Şunu da unutmamak gerekir ki, bir toplumda herkes aynı şeyi düşünüyorsa, orada kimse düşünmüyor olabilir. Fikir zenginliği, farklılıkların bir arada yaşamasıdır. Tek ses, tek akıl, tek düşünce; çoğu zaman felaketi getirir. Çünkü hakikat, çoğu kez azınlıktadır.
Hz. Peygamber ve onun döneminde sahabeler azdı. Bugünde dünya geneline göre hatta kendi içindeki istikameti sürdürebilir itibariyle bir çoğunluğu oluşturmamaktadır.

Bugün dünyada akan kanların çoğu, fikirlerin bastırıldığı topraklarda akıyor. Kiminin dini, kiminin dili, kiminin mezhebi susturulmak isteniyor. Oysa konuşulsaydı, anlaşılsaydı, dinlenseydi belki de bu kadar gözyaşı dökülmeyecekti. Demek ki en büyük değişim, fikirde başlar. En büyük savaş, cehalete karşı verilir.

Unutulmamalıdır: Kalemler kırılırsa, kılıçlar konuşur. Fikirler susturulursa, tabancalar patlar. Hakikat hapsedilirse, adalet ölür.

Makale Özeti:

Bu makale, fikirlerin konuşulamadığı, susturulduğu ortamlarda çatışmaların, şiddetin ve savaşların kaçınılmaz olduğuna dikkat çeker. Tarihten örneklerle, fikir hürriyetinin önemi vurgulanır; zihinlerin susturulmasının kan ve gözyaşına yol açtığı anlatılır. Fikirlerle mücadele edilmesi, ifade özgürlüğünün korunması gerektiği savunulur.
Hakaret edilmediği, ölçü korunduğu, herkesin özgürlüğünün bittiği yerde başkasının hürriyeti başladığı gibi veya herkesin özgürlüğünün başladığı yerde başkasının özgürlüğü bitmiş olur.
Kalıcı barış ve adaletin, silahla değ

TERK VE TEFEKKÜR: İKİ YOL, TEK HAKİKAT

“Der tarik-i Nakşibendî lazım âmed çâr terk / Terk-i dünya, terk-i ukbâ, terk-i hestî, terk-i terk” ile “Der tarik-i aczmendî lazım âmed çâr çiz / Fakr-ı mutlak, acz-i mutlak, şükr-ü mutlak, şevk-i mutlak ey aziz”

İnsanın kendini tanıması, Rabbini tanımasına açılan ilk kapıdır. Fakat bu tanıma, kuru bir bilgiyle değil; nefsin arınması, kalbin saflaşması ve ruhun yükselmesiyle gerçekleşir. Tasavvuf yolları işte bu manevi terakki için birer yoldur, birer terbiyedir. Bu yollardan biri olan Nakşibendîlik “terk” esasına dayanırken; Aczmendîlik ise “kabul” ve “idrak” esasına dayanır.

İlk mısrada Nakşibendî yolunun dört temel prensibi şöyle ifade edilir:

“Der tarik-i Nakşibendî lazım âmed çâr terk / Terk-i dünya, terk-i ukbâ, terk-i hestî, terk-i terk”

Yani:

1. Terk-i Dünya: Kalben dünyadan geçmek; mal, makam ve şöhreti gaye edinmemek.

2. Terk-i Ukbâ: Cennet arzusuna bile bağlanmadan sadece Allah rızasını aramak.

3. Terk-i Hestî: Benlikten, varlık vehminden sıyrılarak “hiçliğe” ulaşmak.

4. Terk-i Terk: Bu terk ettim duygusunu bile terk ederek, “terkten dahi geçmek”, yani mutlak tevhid ve fenâya ulaşmak.

Bu yol, nefsin kat kat soyulmasını, arınmasını, adeta insanın hiçleşmesini ister. Varlık vehminden sıyrılmak, Hakk’ın mutlak varlığında fani olmakla mümkündür.

İkinci mısra ise Aczmendî meşrebinin dört temel düsturunu bildirir:

“Der tarik-i aczmendî lazım âmed çâr çiz / Fakr-ı mutlak, acz-i mutlak, şükr-ü mutlak, şevk-i mutlak ey aziz”

Yani:

1. Fakr-ı Mutlak: Kendi zenginliğinden değil, Allah’ın rahmetinden beklemek.

2. Acz-i Mutlak: Kudret ve kuvvetten soyunup, her şeyi Allah’a havale etmek.

3. Şükr-ü Mutlak: Her halde, her nimette, hatta musibette bile şükredebilmek.

4. Şevk-i Mutlak: Bütün bu hallere rağmen ruhen coşmak, Allah’a olan sevgiyle yanmak.

Aczmendîlik; insanın fakirliğini, acizliğini, minnettarlığını ve aşkını bir gül gibi sunarak Rabbine yönelmesini öğütler. Bu yol, benliğin soyulmasından çok, acz ve fakrını idrakle Allah’a yaklaşmayı esas alır.

Her iki yol da hakikatin yoludur. Nakşibendîlik “terk ederek ulaşmayı”, Aczmendîlik ise “hiç olduğunu bilerek yaklaşmayı” öğütler. Biri susarak ve yok olarak seyreder; diğeri ağlayarak ve yalvararak… Ama neticede her ikisi de kulun, Rabbini bulduğu birer seyr u sülûk yoludur.

MAKALE ÖZETİ:

Nakşibendîlik ve Aczmendîlik, insanı nefsinden arındırarak Allah’a yaklaştırmayı hedefleyen iki tasavvuf yoludur. Nakşibendîlikte dört “terk” ile benlikten soyutlanma esastır; Aczmendîlikte ise dört “mutlak hal” ile acziyetin ve minnettarlığın idraki vardır. İki yol da farklı metotlarla aynı hakikate ulaşır: Allah’a kul olmak, O’nu tanımak ve sevmek.

İnayet Eli: Şefkatin Ardındaki Sonsuz İlim

“Bütün zihayat, zişuur aleminde, her neve ve her ferde, hususi ve ona münasip ve umuma şamil inayetler, şefkatler, himayetler, bedahet derecesinde ihatalı bir ilme delalet ve o inayetlere mazhar olanları ve ihtiyaçlarını bilen bir Alim-i İnayetkarın vücub-u vücuduna hadsiz şehadetler eder,” (Şualar)

Kâinat, sahipsiz bir boşluk değil; her canlı, başıboş bir varlık değil. Her zîhayat, her şuur sahibi mahlûk, hem kendi varlığı hem de hayatının her anındaki destek ve korumayla bir Rahmân’ın elinden çıktığını haykırır. Bediüzzaman’ın ifadesiyle; her nevin ve ferdin hususi bir inayet, şefkat, himaye altında bulunması, arkasında her şeyi kuşatan bir ilmi ve her şeyi bilen bir İnayetkâr’ı gösterir.

Bir anne kuşun yavrusuna olan şefkati, bir arının çiçekten tam da ihtiyacı olan özleri alabilmesi, bir kedinin yavrusunu saklaması, balığın binlerce yumurtasına karşı gösterilen hikmetli koruma; hepsi tesadüfle açıklanamayacak derecede muntazam ve gayelidir. Çünkü şefkat, rastgele doğamaz. Bilmek gerekir ki şefkat edilsin. Görmek gerekir ki korunma sağlansın. İşitmek gerekir ki ihtiyaç giderilsin. Bu ise şuursuz tabiatın değil, her şeyi bilen ve her şeye gücü yeten bir Alîm-i Rahîmin eseridir.

Bütün bu şefkat, inayet ve koruma halleri; kör, sağır, şuursuz sebeplerle değil, doğrudan doğruya her şeye hakkıyla ilmiyle ve kudretiyle muhatap olan bir Zat’ın varlığını isbat eder. Çünkü bilinmeden bir şey korunmaz; tanınmadan bir şey sevilmez; görülmeden bir şey himaye edilmez. İşte, her canlının hayatındaki bu nazik, hikmetli, ölçülü yardımlar; gören, bilen, tanıyan bir Rabbin varlığını apaçık ilan eder.

Bu yüzden, bir karıncanın yiyeceğini bulması, bir kuşun göç yolunu şaşırmaması, bir annenin yavrusuna karşı merhameti, aslında gökleri yaran bir dua gibidir. Bu varlıklar, hâl lisanlarıyla “Biz sahipsiz değiliz” derler. Ve bu hal, her an yeniden yazılan bir tevhid senedidir.

Özet:

Bu makale, her canlıda görülen özel şefkat, inayet ve himayenin, her şeyi kuşatan bir ilmin ve bilinçli bir İlahî kasdın delili olduğunu ortaya koyar. Her canlının ihtiyaçlarına tam zamanında ulaşması, onun Rabb’inin varlığını ve her şeyi bilen bir Zat’ın inayetini gösterir. Şefkat ve koruma ancak bilmekle mümkündür; bu da Vacibü’l-Vücud olan Allah’ın şahitliğidir.