Tesbitler – islam bilgi arşivi

Ashab-ı Suffa Kimlerdir?

Ashab-ı Suffa, genellikle maddi imkânları kısıtlı, aileleri olmayan ya da kendilerini tamamen İslam’a adayan sahabilerdi. Suffa, Mescid-i Nebevi’nin arkasında gölgelik bir alan olarak inşa edilmiş ve bu sahabilerin barınma, ibadet ve eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılmıştır.

Bu sahabiler, İslam ilimlerinin temellerini öğrenmek ve yaymak amacıyla Hz. Peygamber’den (s.a.v.) düzenli dersler almışlardır. Kur’an-ı Kerim’in nazil olan ayetleri onlara öğretilmiş, İslam ahlakı ve ibadet esasları bizzat Peygamberimiz tarafından onlara aktarılmıştır.

Ashab-ı Suffa’nın Maneviyat Önündeki Rolleri

1. İlim ve İrfan Merkezi Olmaları
Ashab-ı Suffa, İslam’ın ilk eğitim kurumu olarak kabul edilir. Bu topluluk, İslam ilimlerinin ve manevi değerlerin yayılmasında öncülük etmiştir. Onlar, öğrendiklerini sadece kendileriyle sınırlı tutmamış, İslam’ı farklı beldelere taşıyarak birer irşad önderi olmuşlardır.

2. Tasavvuf ve Manevi Hayatın Temellerini Atmaları
Ashab-ı Suffa, dünyadan ve maddi hazlardan uzak, sade ve manevi bir hayatı benimsemişlerdir. Onların bu yaşayışı, sonraki dönemlerde tasavvufun ve zühd anlayışının temellerini oluşturmuştur.

3. Kur’an ve Hadis İlmini Yaymaları
Kur’an-ı Kerim’in ayetlerini ezberleyen ve hadisleri birebir Hz. Peygamber’den (s.a.v.) öğrenen bu topluluk, İslam’ın sahih bilgilerle aktarılmasını sağlamışlardır. Bugün İslam ilimlerinde temel kaynaklardan olan pek çok bilgi, onların aracılığıyla nesilden nesile ulaşmıştır.

4. Fedakârlık ve Zühdün Örneği Olmaları
Ashab-ı Suffa, maddi sıkıntılara rağmen Allah yolunda sabırla hareket etmiş ve İslam’ın yayılması için her türlü fedakârlığı göstermiştir. Onlar, açlığa ve yoksulluğa aldırış etmeden manevi yücelik için çaba göstermişlerdir.

Ashab-ı Suffa’nın Öne Çıkan Özellikleri

1. Sadakat ve Teslimiyet
Ashab-ı Suffa, Peygamber Efendimiz’e (s.a.v.) tam bir sadakatle bağlıydılar. Onlar, ilahi vahyi öğrenmek ve yaşamak için her türlü zorluğa göğüs germişlerdir.

2. Cömertlik ve Kanaatkârlık
Dünya nimetlerine karşı son derece kanaatkâr olan Ashab-ı Suffa, ellerinde ne varsa paylaşmış ve ihtiyaç sahibi diğer müminlere yardımcı olmuştur.

3. İlme ve İbâdete Adanmışlık
Ashab-ı Suffa, günlerini ibadet, tefekkür ve ilimle geçirirlerdi. Onların bu özellikleri, İslam’ın sonraki nesillerde kökleşmesine büyük katkı sağlamıştır.

4. Sade ve Manevi Yaşam
Onlar, gösterişten uzak, sade ve mütevazı bir yaşam tarzını benimsemişlerdir. Bu hâl, onların manevi derinliklerinin temelini oluşturmuştur.

5. Eğitimde Öncü Olmaları
İslam’ın ilk müderrisleri sayılan bu sahabiler, Peygamberimiz’den öğrendiklerini yeni Müslümanlara aktarmış ve İslam toplumunun eğitim seviyesini yükseltmişlerdir.

Ashab-ı Suffa’dan Örnek İsimler

1. Ebu Hureyre (r.a.)
Ebu Hureyre, Ashab-ı Suffa’nın en bilinen isimlerinden biridir ve Peygamber Efendimiz’den (s.a.v.) en çok hadis rivayet eden sahabedir.

2. Selman-ı Farisi (r.a.)
İslam’a giden yolda büyük çileler çeken Selman-ı Farisi, Suffa’nın en seçkin simalarından biridir. Onun hikmeti ve ilmi, İslam dünyasında derin izler bırakmıştır.

3. Abdullah ibn Mesud (r.a.)
Kur’an-ı Kerim’i ilk ezberleyenlerden biri olan Abdullah ibn Mesud, İslam ilimlerinin temellerinin atılmasında önemli bir rol oynamıştır.

Sonuç

Ashab-ı Suffa, İslam tarihindeki ilim, irfan ve maneviyatın ilk temellerini atan müstesna bir topluluktur. Onlar, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) rehberliğinde İslam’ın en saf ve en güzel halini yaşamış, hem ilim hem de ahlak yönünden insanlığa örnek olmuşlardır.

İslam tarihinin en önemli ve ilham verici topluluğu, şüphesiz Hz. Muhammed (s.a.v.)’in yanında yetişen ve onun terbiyesinden geçen sahabelerdir. Sahabe, İslam’ın ilk neslini temsil etmekle kalmamış, aynı zamanda Hz. Peygamber’in (s.a.v.) örnek ahlakını ve tebliğ ettiği ilahi mesajı hayatlarına yansıtarak insanlığa örnek olmuşlardır.

Sahabenin Tanımı ve Önemi

Sahabe, Hz. Muhammed (s.a.v.)’i gören, ona iman eden ve onunla birlikte yaşayan kimselerdir. Onlar, İslam’ın ilk müminleri, Kur’an’ın doğrudan muhatapları ve İslam medeniyetinin temellerini atan nesildir. Sahabenin İslam tarihindeki önemini, Hz. Peygamber (s.a.v.)’in şu hadisi net bir şekilde ortaya koyar:

> “Ashabım yıldızlar gibidir. Hangisine uyarsanız doğru yolu bulursunuz.” (Beyhaki, “Müsned”)

Bu hadis, sahabenin İslam toplumu için rehber niteliğinde olduğunun açık bir ifadesidir.

Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Terbiyesi ve Sahabenin Değişimi

Sahabelerin mümtaz kişiliklerini oluşturan en temel etken, Hz. Peygamber (s.a.v.)’in eşsiz rehberliği ve terbiyesidir. O, sahabelerini sabırla eğitmiş, onları ahlaki ve manevi olarak yüceltmiştir. Peygamber terbiyesiyle cahiliye döneminin sert, kaba ve bireyci insanları; merhamet, adalet, tevazu ve fedakârlık timsali kişiler haline gelmiştir.

Sahabenin Öne Çıkan Özellikleri

1. Allah’a ve Peygamber’e İtaat
Sahabeler, Kur’an-ı Kerim’in öğretilerini ve Hz. Peygamber (s.a.v.)’in emirlerini tereddütsüz bir şekilde kabul etmiş ve hayatlarına uygulamışlardır. Uhud Savaşı’nda Hz. Peygamber’in bir emrini yerine getirmek uğruna şehit olmayı göze alan sahabe, itaatin en güzel örneklerini sergilemiştir.

2. Tevazu ve Fedakârlık
Sahabeler, dünya nimetlerine karşı son derece mütevazı bir yaşam sürmüş, kardeşlik ve dayanışma örnekleri sergilemişlerdir. Ensar ve Muhacir arasındaki kardeşlik bağı, bu fedakârlığın en güzel göstergelerindendir. Ensar, Medine’ye hicret eden muhacirlere evlerini, mal varlıklarını ve gönüllerini açmış; bu sayede İslam toplumunun temelleri sağlam bir şekilde atılmıştır.

3. Adalet ve Merhamet
Sahabeler, Peygamber terbiyesiyle adaleti hayatlarının merkezine yerleştirmişlerdir. Hz. Ömer’in halifeliği döneminde, bir Yahudi’nin davasında kendi lehine değil, adaletin gereği olarak Yahudi’nin lehine karar verilmesi, sahabe adaletinin en güzel örneklerinden biridir. Aynı zamanda merhamet, sahabelerin günlük yaşamlarının vazgeçilmez bir unsuru olmuştur. Hz. Ebu Bekir’in yaşlı bir komşusuna düzenli olarak yardım etmesi, sahabelerin topluma karşı olan merhamet ve sorumluluk duygusunu gösterir.

4. Cömertlik ve İnfak
Sahabeler, Allah yolunda mallarını ve canlarını ortaya koymaktan asla çekinmemiştir. Hz. Osman’ın Tebük Seferi için ordunun ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla büyük bir servet bağışlaması, cömertlikteki zirve noktalarından biridir.

5. Cesaret ve Şecaat
Sahabeler, Allah yolunda mücadele etmekten hiçbir zaman geri durmamış, cesaretleriyle İslam’ın yayılmasında büyük rol oynamışlardır. Bedir, Uhud ve Hendek savaşlarında gösterdikleri kahramanlıklar, onların cesaret ve şecaatteki örnekliğini ortaya koyar.

6. Kur’an ve Sünnete Bağlılık
Sahabeler, Kur’an-ı Kerim’i hayatlarının merkezine almış ve Hz. Peygamber (s.a.v.)’in sünnetine sıkı sıkıya bağlı kalmışlardır. Hz. Ali’nin, “Kur’an, yaşayan bir rehberdir” sözü, onların bu konudaki hassasiyetlerini ifade eder.

Örnek Sahabe Hayatları

1. Hz. Ebu Bekir (r.a.)
Hz. Ebu Bekir, sadakati ve cömertliğiyle ön plana çıkan bir sahabedir. Peygamberimiz (s.a.v.)’in en yakın dostu ve destekçisidir. Halifeliği döneminde İslam’ın birliğini koruma konusunda örnek bir liderlik sergilemiştir.

2. Hz. Ömer (r.a.)
Hz. Ömer, adaleti ve cesaretiyle tanınmıştır. Onun adaleti, İslam toplumunda hukuk sisteminin temel taşlarından birini oluşturmuştur.

3. Hz. Osman (r.a.)
Hz. Osman, cömertliği ve hayâsıyla tanınır. Kur’an-ı Kerim’in mushaf haline getirilmesi onun döneminde gerçekleşmiştir.

4. Hz. Ali (r.a.)
Hz. Ali, ilmi, hikmeti ve cesaretiyle sahabe neslinin en önde gelenlerindendir. Onun ilmi ve derin tefekkürü, İslam düşüncesinin temelini oluşturmuştur.

Sonuç

Sahabeler, Peygamber terbiyesiyle en yüksek ahlaki ve manevi olgunluğa ulaşmış, hem kendi dönemlerinde hem de sonraki çağlarda tüm Müslümanlara örnek olmuşlardır. Onların fedakârlığı, adaleti, merhameti ve Allah’a olan teslimiyeti, bugün bile insanlık için rehberlik etmektedir. Hz. Peygamber (s.a.v.)’in izinden giden bu mümtaz nesil, İslam’ın evrensel mesajını hayata geçirerek tarihe altın harflerle yazılmıştır.

Tarih boyunca insanlığa rehberlik eden peygamberler arasında Hz. Muhammed (s.a.v.), manevi liderlikteki eşsizliği ve getirdiği evrensel mesajla farklı bir konuma sahiptir. O, sadece bir peygamber değil, aynı zamanda insanlık tarihine damga vurmuş bir önder, ahlaki mükemmelliğin timsali ve tüm insanlığa hitap eden bir yol göstericidir.

Evrensel Mesajın Taşıyıcısı

Hz. Muhammed (s.a.v.), tüm insanlığa gönderilmiş son peygamberdir. Kur’an-ı Kerim’de onun gönderilişi şu şekilde ifade edilmiştir:

> “Biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik.” (Enbiya Suresi, 107)

Bu ayet, onun mesajının yalnızca bir kavme veya topluma değil, tüm insanlığa ve hatta tüm varlık âlemine yönelik olduğunu göstermektedir. Bu evrensellik, onun manevi liderliğinin temel farklarından biridir. Önceki peygamberler belirli bir topluma hitap ederken, Hz. Muhammed (s.a.v.)’in mesajı, zaman ve mekân sınırlarını aşarak tüm çağlara yol göstermiştir.

Ahlaki Üstünlüğü

Hz. Muhammed (s.a.v.)’in manevi liderliğindeki en önemli özelliklerinden biri, onun ahlaki mükemmelliğidir. Kur’an-ı Kerim’de onun ahlakı şu şekilde övülmektedir:

> “Şüphesiz sen yüce bir ahlak üzeresin.” (Kalem Suresi, 4)

Onun dürüstlüğü, güvenilirliği ve merhameti, henüz peygamberlik gelmeden önce bile insanlar arasında biliniyordu. Mekke halkı ona “El-Emîn” (Güvenilir) lakabını vermişti. Bu, onun ahlaki liderlik vasfının peygamberliğinden önce bile kendini göstermiş olduğunun bir kanıtıdır.

Sabır ve Merhamet Örneği

Hz. Muhammed (s.a.v.), insanların en zor dönemlerinde bile sabır ve merhameti elden bırakmamıştır. Taif’te taşlandığında bile kendisine zulmedenlere beddua etmek yerine onların hidayeti için dua etmiştir. Uhud Savaşı’nda münafıkların ve müşriklerin ihanetine rağmen affedici olmuş ve düşmanlarına bile merhametle yaklaşmıştır. Onun bu tutumu, liderlikteki insanî boyutunu ve manevi olgunluğunu ortaya koymaktadır.

Manevi Eğitici ve Rehber

Hz. Muhammed (s.a.v.), sadece bir tebliğci değil, aynı zamanda bir eğiticidir. Kur’an-ı Kerim onun bu özelliğini şöyle ifade eder:

> “O ki ümmilere, içlerinden bir peygamber gönderdi; onlara ayetlerini okuyor, onları arındırıyor ve onlara Kitabı ve hikmeti öğretiyor…” (Cuma Suresi, 2)

O, insanlara yalnızca ilahi mesajı iletmekle kalmamış, onların kalplerini arındırarak manevi bir dönüşüm gerçekleştirmiştir. Onun çevresindeki insanlar, onun rehberliğiyle ahlaken ve manen olgunlaşmıştır.

Tüm İnsanlık İçin Örnek Oluşu

Hz. Muhammed (s.a.v.), hayatının her alanında insanlara örnek olmuştur. Onun yaşamı, Kur’an-ı Kerim’de “üsve-i hasene” (en güzel örnek) olarak nitelendirilmiştir:

> “Andolsun ki Allah’ın Resulünde sizin için, Allah’ı ve ahiret gününü umanlar ve Allah’ı çokça zikreden kimseler için güzel bir örnek vardır.” (Ahzab Suresi, 21)

O, bir lider olarak adil, bir eş olarak sevgi dolu, bir baba olarak şefkatli ve bir arkadaş olarak samimiydi. Hayatı, insanlara tüm yönleriyle örnek teşkil eden bir rehberlik kaynağıdır.

Vahiy ve Maneviyatın Kaynağı Oluşu

Hz. Muhammed (s.a.v.), manevi liderliğinde yalnızca kendi şahsi kabiliyetleriyle değil, aynı zamanda ilahi vahiy ile yönlendirilmiştir. Kur’an-ı Kerim, onun söylediklerinin ve yaptıklarının ilahi bir kaynaktan geldiğini vurgular:

> “O, arzusuna göre konuşmaz. Onun söyledikleri, kendisine vahyedilen bir vahiyden ibarettir.” (Necm Suresi, 3-4)

Bu ilahi yönlendirme, onun liderliğini ve öğretilerini insan yapımı tüm sistemlerden ayırır.

Sonuç

Hz. Muhammed (s.a.v.), manevi önderlikteki farkını ahlaki mükemmelliği, evrensel mesajı ve insanlığa olan sevgisiyle ortaya koymuştur. O, insanların sadece dünya hayatını değil, ahiret hayatını da şekillendiren bir rehber olmuştur. Onun yaşamı, çağlar boyunca insanlar için bir ışık kaynağı olmaya devam etmektedir.

Tarih boyunca insanlar, varoluşun anlamını ve hayatın gayesini kavrayabilmek için manevi önderlere ihtiyaç duymuştur. Bu bağlamda peygamberler, insanlığın manevi rehberleri ve ilahi mesajın taşıyıcıları olarak, tarih boyunca önemli bir rol üstlenmişlerdir. Peygamberlik, insanlık tarihinde yalnızca dini bir olgu değil, aynı zamanda ahlaki ve toplumsal bir dönüşüm hareketi olarak da kabul edilebilir.

Peygamberlik Nedir?

Peygamberlik, Allah’ın seçtiği kullarına, insanlara doğru yolu göstermek amacıyla vahiy yoluyla mesaj iletme görevidir. Bu seçilmiş kişiler, Allah ile insanlar arasında bir elçi rolü üstlenirler. Peygamberlik, yalnızca dini bir çağrı değil, aynı zamanda insanların ahlaki, toplumsal ve bireysel düzeyde yükselmesini sağlayan bir rehberliktir.

Kur’an-ı Kerim’e göre peygamberler, insanlara tevhid inancını, yani Allah’ın birliğini anlatmak, ibadet şekillerini öğretmek ve doğru ile yanlışı ayırt etmeleri için yol göstermekle görevlendirilmiştir. Peygamberlerin getirdiği mesajlar, insanlara hem dünyalarını hem de ahiretlerini inşa edebilecekleri bir yol haritası sunar.

Peygamberlerin Ortak Özellikleri

Peygamberler, ilahi rehberliklerini ve ahlaki üstünlüklerini ortaya koyan bazı ortak özelliklere sahiptir:

1. Doğruluk (Sıdk): Peygamberler, asla yalan söylemezler ve tüm yaşamları boyunca dürüstlükleriyle tanınmışlardır.

2. Güvenilirlik (Emanet): İnsanlar, peygamberlere sonsuz bir güven duymuştur.

3. Aklî ve Manevî Olgunluk (Fetanet): Peygamberler, toplumu anlama ve onlara rehberlik etme kabiliyetine sahiptir.

4. Tebliğ: İlahi mesajı, hiç değiştirmeden ve eksiltmeden insanlara iletmişlerdir.

5. Masumiyet: Peygamberler, büyük günahlardan korunmuş ve hata yapmaktan uzak tutulmuşlardır.

Peygamberlerin Manevi Rolü

Peygamberler, sadece bir dini sistemin kurucuları değil, aynı zamanda bir toplumun ahlaki ve manevi temellerini inşa eden öncülerdir. Onların öğretileri, insanları bireysel bencillikten toplumsal dayanışmaya yönlendirmiştir.

Hz. Adem, insanlığın ilk peygamberi ve ilk manevi rehberi olarak, Allah’ın insanlığa olan yakınlığını ve merhametini temsil eder. Hz. İbrahim, tevhid inancını yeniden canlandırarak putperestliği reddetmiş ve insanlığa mutlak bir teslimiyet örneği sunmuştur. Hz. Musa, toplumunu esaretten kurtararak adaletin ve özgürlüğün sembolü olmuştur. Hz. İsa, sevgi, merhamet ve sabrı öğreterek insanların kalplerine dokunmuştur. Hz. Muhammed (s.a.v.), insanlığa ahlakın en yüce örneklerini göstermiş ve tüm insanlığa hitap eden evrensel bir mesaj bırakmıştır.

Peygamberlik ve İnsanlığın Manevi Yükselişi

Peygamberlerin rehberliği, insanlığın manevi yükselişi için bir anahtar niteliğindedir. Onların mesajları, insanın içsel yolculuğuna ışık tutar. Bu mesajlar, yalnızca ibadetlere değil, aynı zamanda toplumsal adalete, bireysel ahlaka ve tüm insanlık için bir huzur düzenine işaret eder.

Peygamberlik, bir topluma sadece dini bir inanç sistemi getirmekle kalmaz, aynı zamanda ahlaki değerlerin, adaletin ve huzurun tesis edilmesini de sağlar. İnsanlık, peygamberlerin izinden giderek, hem bireysel hem de toplumsal seviyede yücelmeyi başarabilir.

Sonuç

Peygamberler, insanlığın manevi yolculuğunda ışık tutan rehberlerdir. Onların öğretileri, sadece yaşadıkları dönemi değil, günümüzü ve geleceğimizi de şekillendirmektedir. Peygamberlik, Allah’ın insanlığa olan rahmetinin bir tezahürü olarak, her çağda ve her toplumda insanlara doğru yolu göstermiştir. Onların mesajları, sevgi, adalet, merhamet ve barış gibi evrensel değerleri kuşanarak insanlığı hakikate ulaştırmayı hedeflemiştir.

Kelâm ilmi, İslam inanç esaslarını anlamayı, savunmayı ve çağın ihtiyaçlarına uygun şekilde yorumlamayı amaçlayan bir disiplindir. Geçmişte olduğu gibi bugün de kelâm ilmi, bireysel, toplumsal, felsefî ve bilimsel problemlerle ilgili önemli çözümler sunmaktadır. Aşağıda kelâm ilminin çözüm sunduğu temel problemler ve sunduğu çözümler ele alınmıştır.

1. Allah’ın Varlığı ve Birliği ile İlgili Problemler

Problem:

Ateizm, agnostisizm ve panteizm gibi akımlar Allah’ın varlığını ve birliğini sorgulamakta, gençler arasında bu şüpheler artmaktadır.

Bilimsel bulguların dinî inançlarla çeliştiği iddiası dile getirilmektedir.

Çözüm:

Delillere Dayalı Savunma: Kelâm ilmi, Allah’ın varlığını kozmolojik, teleolojik (düzen delili) ve ahlaki delillerle rasyonel bir şekilde savunur.

Kozmolojik Delil: Evrenin bir başlangıcı olduğunu ve bir yaratıcıya ihtiyaç duyduğunu ispat eder.

Düzen Delili: Evrendeki düzen ve tasarım, Allah’ın birliğine işaret eder.

Bilimle Uyumlu Yaklaşım: Kelâm, modern bilimsel bulguları (örneğin evrenin başlangıcı, evrensel düzen gibi) Allah’ın varlığını ispat için kullanır.

2. Kader ve İnsanın İradesi İle İlgili Problemler

Problem:

Kader anlayışının yanlış anlaşılması, insan iradesinin yok sayılmasına veya Allah’a adaletsizlik isnat edilmesine yol açmaktadır.

“İnsan özgür mü, yoksa kaderin bir oyuncağı mı?” sorusu felsefî ve dinî tartışmalara sebep olmaktadır.

Çözüm:

Cüzi ve Külli İrade Ayrımı: Kelâm, insanın özgür iradesi (cüzi irade) ile Allah’ın mutlak iradesini (külli irade) dengeleyen bir açıklama sunar. İnsan, kendi seçimlerinden sorumlu tutulur, ancak bu seçimler Allah’ın ilmi dahilindedir.

İrade ve Sorumluluk İlişkisi: İnsanın irade sahibi olduğu ve yaptıklarından sorumlu tutulduğu, Allah’ın ise mutlak kudret ve irade sahibi olduğu izah edilir.

3. Ahiret İnancı ile İlgili Şüpheler

Problem:

Ahiret inancı, modern materyalist düşüncenin etkisiyle sorgulanmakta; ölümden sonra hayatın varlığı aklen nasıl ispatlanabilir sorusu gündeme gelmektedir.

Çözüm:

Fıtrat ve Ahlak Delili: İnsan fıtratında adalet beklentisi vardır. Dünyada tam anlamıyla adalet gerçekleşmediği için bir ahiret hayatının varlığı zorunludur.

Bilimsel ve Mantıksal İspatlar: Kelâm, biyolojik ölümle ruhun varlığının sona ermeyeceğini, Allah’ın kudretiyle yeniden dirilişin mümkün olduğunu aklen temellendirir.

4. Bilim ve Din Çatışması

Problem:

Bilimsel teoriler (örneğin evrim, big bang) ile dinî inançlar arasında çatışma olduğu iddia edilmekte ve bu durum gençlerde dinî şüphelere yol açmaktadır.

Çözüm:

Uyum Yaklaşımı: Kelâm ilmi, din ile bilim arasında çelişki olmadığını, bilimsel gerçeklerin İslam’ın inanç esaslarıyla uyumlu olduğunu açıklar.

Evrim Teorisi: İslam, yaratılışın çeşitli safhalardan geçmiş olabileceğini kabul edebilir; önemli olan yaratıcı iradenin varlığını savunmaktır.

Big Bang: Evrenin bir başlangıcı olduğu fikri, kelâmın yaratılış inancını destekler.

Bilimin Sınırlarını Gösterme: Bilimin sadece fiziksel dünyayı açıklayabileceğini, metafizik ve manevi meselelerde sınırlı olduğunu ortaya koyar.

5. Sekülerizm ve Ateizm

Problem:

Modern dünyada sekülerleşme, dini bireysel bir mesele hâline getirmekte ve sosyal hayattan dışlamaktadır.

Ateizm, Allah’ın varlığı ve dinin gerekliliğini sorgulamakta, dinin insanlık için gereksiz olduğunu savunmaktadır.

Çözüm:

Dinin Sosyal Hayattaki Rolünü Vurgulama: Kelâm, dinin toplumsal barış, adalet ve ahlak açısından insanlık için vazgeçilmez olduğunu aklen savunur.

Ateizme Rasyonel Cevaplar: Allah’ın varlığını aklî delillerle ispat eder; ahlakın, evrenin ve yaşamın anlamının ancak Allah’ın varlığıyla açıklanabileceğini gösterir.

6. Modern Etik Sorunlar

Problem:

Yapay zekâ, genetik mühendisliği, ötanazi gibi modern etik sorunlara İslam’ın nasıl bir çözüm sunduğu konusunda belirsizlikler yaşanmaktadır.

Çözüm:

İlahi Adalet ve Hikmet: Kelâm, Allah’ın adalet ve hikmetine dayanarak bu tür meselelerde İslam’ın bakış açısını açıklar.

Yapay zekâ ve teknolojik ilerlemelerin insanlığın faydasına olması gerektiği savunulur.

Ötanazi gibi konularda yaşam hakkının kutsallığı vurgulanır.

7. Mezhepler ve Dini Çoğulculuk

Problem:

Farklı mezhepler arasında çatışmalar ve dinler arası diyalogda uyumsuzluk yaşanmakta, Müslümanlar arasında birliğin sağlanması zorlaşmaktadır.

Çözüm:

Vahdet ve Tevhid Prensibi: Kelâm, İslam’ın temelinde yer alan tevhid inancını ve Müslümanların ortak değerlerini ön plana çıkararak birliği teşvik eder.

Delile Dayalı Tartışma: Farklı mezheplerin görüşlerine delillerle cevap verir, ancak çatışmadan uzak durarak İslam’ın evrensel mesajını vurgular.

8. Postmodern Düşünce ve Görecelik

Problem:

Postmodernizm, hakikatin göreceli olduğunu savunarak dinî inançları ve mutlak doğruları sorgulamaktadır.

Çözüm:

Mutlak Hakikati Savunma: Kelâm, hakikatin göreceli olamayacağını, Allah’ın ve vahyin insanlığa mutlak doğruları sunduğunu savunur.

Eleştirel Yaklaşım: Postmodernizmin kendi içinde çelişkili bir anlayış sunduğunu ortaya koyar ve İslam’ın rasyonel bir din olduğunu delillerle savunur.

Sonuç

Kelâm ilmi, İslam’ın inanç esaslarını delillere dayalı olarak ispat eden, bu esasları şüphe ve inkâr girişimlerine karşı savunan ve bunları doğru bir şekilde anlamayı amaçlayan bir ilimdir. Günümüzde, modern dünyanın getirdiği çeşitli dinî, felsefî, sosyal ve bilimsel meseleler karşısında kelâm ilmi, Müslüman bireylerin ve toplumların inançlarını korumasında ve bu konulara cevap üretmesinde hayati bir rol oynamaktadır.

اِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا   âyetiyle vech-i tevfiki nedir?

Elcevap: On Birinci Söz’de ve Yirmi Üçüncü Söz’de ve Yirmi Dördüncü’nün Beşinci Dal’ının İkinci Meyvesi’nde izahı vardır. Sırr-ı icmalîsi budur ki:

Cenab-ı Hak kemal-i kudretiyle nasıl bir tek şeyden çok şeyleri yapıyor, çok vazifeleri gördürüyor, bir sahifede bin kitabı yazıyor. Öyle de insanı, pek çok enva yerinde bir nev-i câmi’ halk etmiş. Yani, bütün enva-ı hayvanatın muhtelif derecatı kadar, bir tek nevi olan insan ile o vezaifi gördürmek irade etmiş ki insanların kuvalarına ve hissiyatlarına fıtraten bir had bırakmamış; fıtrî bir kayıt koymamış, serbest bırakmış. Sair hayvanatın kuvaları ve hissiyatları mahduddur, fıtrî bir kayıt altındadır.

Halbuki insanın her kuvası, hadsiz bir mesafede cevelan eder gibi gayr-ı mütenahî canibine gider. Çünkü insan, Hâlık-ı kâinat’ın esmasının nihayetsiz tecellilerine bir âyine olduğu için kuvalarına nihayetsiz bir istidat verilmiş.

Mesela, insan hırs ile bütün dünya ona verilse هَلْ مِنْ مَزٖيدٍ

diyecek. Hem hodgâmlığıyla, kendi menfaatine binler adamın zararını kabul eder ve hâkeza… Ahlâk-ı seyyiede hadsiz derecede inkişafları olduğu ve Nemrutlar ve Firavunlar derecesine kadar gittikleri ve sîga-i mübalağa ile zalûm olduğu gibi ahlâk-ı hasenede dahi hadsiz bir terakkiyata mazhar olur, enbiya ve sıddıkîn derecesine terakki eder.

Hem insan –hayvanların aksine olarak– hayata lâzım her şeye karşı cahildir, her şeyi öğrenmeye mecburdur. Hadsiz eşyaya muhtaç olduğu için sîga-i mübalağa ile cehûldür. Hayvan ise dünyaya geldiği vakit hem az şeylere muhtaç hem muhtaç olduğu şeyleri bir iki ayda belki bir iki günde, bazen bir iki saatte bütün şerait-i hayatını öğrenir. Güya bir başka âlemde tekemmül etmiş, öyle gelmiş. İnsan ise bir iki senede ancak ayağa kalkar, on beş senede ancak menfaat ve zararı fark eder.

1. هَل (Hel)

Anlamı: “Acaba?”, “Mı?”, “Mi?” gibi olumlu ya da olumsuz bir cevap bekleyen sorularda kullanılır.

Özellikleri: Genellikle bilgi talebi için kullanılır. Bazen bir olayı ya da gerçeği vurgulamak için retorik bir soru (cevap beklenmeyen soru) şeklinde de yer alabilir.

Örnek:
هَلْ أَتَىٰ عَلَى ٱلْإِنسَٰنِ حِينٌ مِّنَ ٱلدَّهْرِ لَمْ يَكُن شَيْـًٔا مَّذْكُورًا
(“İnsanın üzerinden, kendisinin anılmaya değer bir şey olmadığı uzun bir süre geçmedi mi?” – [İnsan, 1])

2. أَ (E)

Anlamı: “Mı?”, “Mi?”

Özellikleri: Genellikle cümle başında gelir ve cevap beklenen sorular için kullanılır. Bazen hayret ve şaşkınlık ifade eder.

Örnek:
أَفَرَءَيْتَ ٱلَّذِى كَفَرَ بِـَٔايَٰتِنَا
(“Ayetlerimizi inkâr eden kimseyi gördün mü?” – [Kehf, 17])

3. مَا (Mâ)

Anlamı: “Ne?”, “Nedir?”

Özellikleri: Bilgi talep eden sorularda veya açıklama bekleyen durumlarda kullanılır. Ayrıca hayret ifade etmek için de kullanılır.

Örnek:
وَمَا أَدْرَىٰكَ مَا ٱلطَّارِقُ
(“Tarık’ın ne olduğunu sana bildiren nedir?” – [Tarık, 2])

4. مَن (Men)

Anlamı: “Kim?”

Özellikleri: Kişilerle ilgili sorular için kullanılır. Genellikle muhatabı düşündürmeye yöneliktir.

Örnek:
مَن ذَا ٱلَّذِى يَشْفَعُ عِندَهُۥٓ إِلَّا بِإِذْنِهِ
(“O’nun izni olmadan kim O’nun katında şefaat edebilir?” – [Bakara, 255])

5. أَيّ (Eyy)

Anlamı: “Hangi?”

Özellikleri: Bir şeyin veya bir durumun niteliklerini sorgulamak için kullanılır.

Örnek:
فَأَيُّ ٱلْفَرِيقَيْنِ أَحَقُّ بِٱلْأَمْنِ
(“Hangi grup güvene daha layıktır?” – [En’am, 81])

6. كَيْفَ (Keyfe)

Anlamı: “Nasıl?”

Özellikleri: Durumu veya olayı sorgular. Genellikle düşünmeye teşvik eder.

Örnek:
كَيْفَ تَكْفُرُونَ بِٱللَّهِ
(“Allah’ı nasıl inkâr edersiniz?” – [Bakara, 28])

7. أَيْنَ (Eyne)

Anlamı: “Nerede?”

Özellikleri: Mekân sorgusu yapmak için kullanılır.

Örnek:
فَأَيْنَ تَذْهَبُونَ
(“Öyleyse nereye gidiyorsunuz?” – [Tekvir, 26])
8. لِمَ / لِمَاذَا (Lime/Limâza)

Anlamı: “Niçin?”

Özellikleri: Sebep ve hikmeti sorgular.

Örnek:
لِمَ تُحَرِّمُ مَآ أَحَلَّ ٱللَّهُ لَكَ
(“Allah’ın sana helal kıldığı şeyi neden haram kılıyorsun?” – [Tahrim, 1])

9. مَتَى (Metâ)

Anlamı: “Ne zaman?”

Özellikleri: Zamanı sorgulamak için kullanılır.

Örnek:
يَسْـَٔلُونَكَ مَتَىٰ هُوَ قُلْ عَسَىٰٓ أَن يَكُونَ قَرِيبًا
(“O ne zaman olacak, diye soruyorlar. De ki: Belki yakında olur.” – [İsra, 51])

Genel Özellikler:

1. Muhatapları düşündürmek: Sorular genellikle muhatapların üzerinde düşünmesini ve derinlemesine anlamasını sağlar.

2. Retorik Amaçlı Sorular: Bazı soruların cevabı açık olsa da vurgu yapmak için sorulur.

3. Kısa ve Özlü İfade: Arapça dilinin doğasına uygun şekilde, sorular genellikle kısa ama anlam derinliğine sahiptir.

1. Gramerdeki Temel Anlamı

“Kâne”, genellikle “idi” veya “oldu” anlamında kullanılan bir yardımcı fiildir. Geçmiş zaman anlamı taşır ve ismin başına gelerek bir cümleyi isim cümlesi haline dönüştürür. Kur’an’da bu yapıyı hem fiil cümlelerini hem de isim cümlelerini tamamlamak için görebiliriz.

2. Kur’an’daki Kullanım Özellikleri

a. Yardımcı Fiil Olarak Kullanımı:

“Kâne”, bir durumu veya sıfatı geçmişe taşımak için kullanılır.

Örnek:
وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا
(“Allah, çok bağışlayan ve çok merhamet edendi.” [Nisâ, 96])

b. Süreklilik ve Değişmezlik Anlamı:

Bir özelliğin sürekli ve değişmez olduğunu vurgulamak için kullanılır.

Örnek:
إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا
(“Şüphesiz Allah, hakkıyla bilen ve hikmet sahibidir.” [Nisâ, 17])

c. Eksik Fiil Olarak Kullanımı:

“Kâne”, tamamlayıcı unsurlara ihtiyaç duyan eksik fiil (nakıs fiil) olarak da geçer. Bu durumda özne (ism-i kâne) ve yüklem (haber-i kâne) kullanılarak bir cümle oluşturulur.

Örnek:
وَكَانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيمًا
(“Allah’ın lütfu sana büyük oldu.” [Nisâ, 113])

d. Retorik ve Vurgusal Kullanımlar:

“Kâne” bazen geçmişte olmuş gibi görünen olayları veya geleceğe yönelik kesinliği vurgulamak için de kullanılır.

Örnek:
كَانَ حَقًّا عَلَيْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِن۪ينَ
(“Mü’minlere yardım etmek, bizim üzerimize bir haktır.” [Rum, 47])

3. Türetilmiş Haller ve Anlamları

Kâne fiilinin farklı türevleri de Kur’an’da geçer:

“Lâ yezâlu” (Hâlâ devam ediyor):
وَلَا يَزَالُونَ يُقَاتِلُونَكُمْ
(“Onlar sizi hâlâ öldürmek için savaşıyorlar.” [Bakara, 217])

“Mâ zâle” (Hâlâ):
وَلَا يَزَالُونَ مُخْتَلِفٖينَۙ
(“Hâlâ ihtilaf içerisindeler.” [Hûd, 118])

4. Kur’an’da “Kâne”nin Anlam Derinliği

Kur’an’da “kâne” genellikle Allah’ın sıfatlarını vurgulamak, geçmişte olan olaylara işaret etmek veya bir durumun sürekliliğini belirtmek amacıyla kullanılır. Bu, Arapça dilinin zenginliği ile birleşerek mesajın daha etkili bir şekilde aktarılmasını sağlar.

Özetle:

“Kâne” genellikle geçmiş zaman, süreklilik veya Allah’ın değişmez sıfatlarını ifade eder.

Kullanımı gramatik olarak eksik fiil özelliği taşır ve isim cümlelerinde bir bağlayıcı görevi görür.

1. “İyyâke” Nedir?

“İyyâke”, Arapçada “sadece sana” anlamına gelir.

Tek başına veya bir zamirle birlikte kullanılır ve vurgu yapar. Genellikle ibadet ve dua cümlelerinde Allah’a yönelişi ifade eder.

Bu kelime ile başlayan cümlelerde, Allah’tan başkasına yönelmenin mümkün olmadığı net bir şekilde vurgulanır.

2. Kur’an-ı Kerim’de Geçtiği Yer

“İyyâke”, Kur’an-ı Kerim’de doğrudan şu ayette geçer:

Fâtiha Suresi, Ayet 5:

إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ
(“Sadece sana ibadet ederiz ve sadece senden yardım dileriz.”)

Özellikleri:

Bu ayet, tevhid inancını ve Allah’a olan tam teslimiyeti ifade eder.

“İyyâke” kelimesi, ibadet ve yardımı Allah’a tahsis eder, başka hiçbir varlığa yönelmenin mümkün olmadığını belirtir.

Kelime sırası, Arapça dilinde vurguyu artırmak için özne olan “sana” kelimesini başa alır.

“Nâbudu” (ibadet ederiz) fiili, topluluğu ifade eden çoğul bir yapıdadır. Bu, müminlerin Allah’a topluca kulluk ettiğini gösterir.

“Nestain” (yardım dileriz) fiili, yalnızca Allah’ın yardımına güvenilmesi gerektiğini vurgular.

“İyyâke”, Fâtiha Suresi’nin temelini oluşturan, Allah’a kulluk ve yardım dileme bilincini ifade eden güçlü bir kelimedir. Bu kelime, müminlerin hem ibadetlerini hem de yardım dileklerini yalnızca Allah’a yönlendirmeleri gerektiğini öğretir. Özellikle tevhid ve ihlasın zirvesini temsil eder.

@@@@@@@

Hamd, sena ve şükür kavramları birbirine yakın anlamlar taşımakla birlikte farklı yönleri ve kullanım alanları vardır. İşte bu üç kavramın farkları:

1. Hamd (Övgü ve Şükür Birleşimi)

Anlamı: Hamd, övgü ve şükür kavramlarının birleşimini ifade eder. Hem bir varlığın kemalini, üstün sıfatlarını övmek hem de onun verdiği nimetlere teşekkür etmeyi içerir.

Kime Yapılır: Hamd, yalnızca Allah’a mahsustur. Çünkü gerçek anlamda övülmeye ve şükredilmeye layık olan sadece Allah’tır.

Örnek: “Elhamdü lillahi Rabbi’l-alemin” (Hamd, âlemlerin Rabbi olan Allah’a mahsustur.)

Kapsam:

Allah’ın zatına, sıfatlarına ve fiillerine duyulan hayranlık.

Allah’ın verdiği nimetlere şükür ve teşekkür.

2. Sena (Övgü ve Yüceltme)

Anlamı: Sena, sadece övgü ve yüceltme anlamındadır. Bir varlığın üstün sıfatlarını ve mükemmelliğini dile getirmek demektir.

Kime Yapılır: Allah’a veya başka varlıklara (insan, peygamber vb.) yapılabilir. Ancak Allah’a yapılan sena, mutlak övgüyü ifade eder ve tevhid inancıyla ilişkilidir.

Örnek: “Ve inneke le alâ hulukin azîm” (Şüphesiz sen büyük bir ahlak üzeresin. [Kalem, 4])

Farkı: Sena, şükür boyutunu içermez; sadece övgü anlamına gelir.

3. Şükür (Teşekkür ve Minnettarlık)

Anlamı: Şükür, bir varlığın verdiği nimetlere teşekkür etmektir. Nimet sahibine olan minneti ifade eder.

En yüksek seviyede şükür Allah’a yapılır. Çünkü her türlü nimetin kaynağı Allah’tır.

İnsanlar arası ilişkilerde de nimetin sebebi olan kişilere teşekkür anlamında şükür yapılabilir.

Örnek: “Şükrederseniz, elbette nimetimi artırırım.” (İbrahim, 7)

Kapsam:

Dil ile Şükür: Allah’a hamd ederek veya teşekkür ederek yapılır.

Kalp ile Şükür: Nimeti verenin Allah olduğunu düşünerek minnettarlık hissetmek.

Fiil ile Şükür: Allah’ın nimetlerini doğru bir şekilde kullanmak ve O’na itaat etmek.

Kavramların Karşılaştırılması

Sonuç:

Hamd, hem Allah’a övgüyü hem de nimetlere şükrü birleştirir ve kapsamı en geniş olan kavramdır.

Sena, yalnızca övgüyü ifade eder ve şükür boyutunu içermez.

Şükür, nimete yönelik teşekkür ve minnettarlığı ifade eder.
Bu üç kavram, insanın Allah’a olan bağlılığını ve ilişkisini farklı yönleriyle ifade eder.

@@@@@@@

Risale-i Nur Külliyatı’nda “Elhamdü” kelimesi, Fâtiha Suresi’nin başındaki “Elhamdü lillahi Rabbi’l-alemin” ayetinin tefsirinde ele alınır ve oldukça derin bir şekilde açıklanır. Bediüzzaman Said Nursî, bu ifadeyi farklı açılardan ele alarak tevhid, şükür, ibadet ve kainattaki ilahi düzeni anlamaya yönelik önemli bir tefekkür zemini oluşturur.

Risale-i Nur’da “Elhamdü” Kelimesinin İzahı:

1. Hamd ve Şükür Kavramları

“Hamd”, Allah’a şükür ve övgü anlamındadır. Risale-i Nur’da hamd, Allah’ın sonsuz nimetlerine bir teşekkür olduğu gibi, O’nun zatına ve sıfatlarına yapılan bir övgüyü de ifade eder.

Hamd, yalnızca Allah’a mahsustur. Çünkü her türlü nimet, güzellik ve kemal, O’ndan kaynaklanır.

2. Hamdın Tevhidle Bağlantısı

“Elhamdü lillah”, tevhid inancının bir ifadesidir. Risale-i Nur’da bu cümle, kainattaki her şeyin Allah’a ait olduğunu ve O’nun Rububiyeti (Rablik) ile yönetildiğini vurgular.

Kainatta var olan her şey, Allah’ın isimlerinin bir yansımasıdır. Bu yüzden bütün hamdler, doğrudan veya dolaylı olarak O’na yönelir.

3. Hamdın Kapsamı ve Evrenselliği

Risale-i Nur’da hamd, yalnızca dil ile yapılan bir övgü değil, aynı zamanda fiiller ve düşüncelerle yapılan bir teşekkürdür.

Tüm varlıklar, Allah’a hamd eder. İnsan, bu hamd zincirinin bilinçli bir halkasıdır.

4. “Elhamdü” Kelimesindeki Varlık Anlamı

“Elhamdü” ifadesi, Allah’ın varlık ve birliğinin bir delilidir. Said Nursî’ye göre, varlık âlemindeki her şey Allah’ın bir nimetidir ve bu nimetlerin bir sahibi olduğunu gösterir.

5. Hamdın Dereceleri

Risale-i Nur’da hamd, derecelere ayrılır:

Zahiri Hamd: Dille yapılan övgü ve şükür.

Bâtıni Hamd: Kalple Allah’a olan sevgiyi ve minnettarlığı ifade etmek.

Hal Diliyle Hamd: İnsanın davranışlarıyla ve Allah’ın emirlerine uygun yaşamıyla O’na hamd etmesi.

6. Hamdın Sonsuzluğu

“Elhamdü lillah” ifadesi, Allah’a yapılan hamdin sonsuz olduğunu ifade eder. Çünkü Allah’ın nimetleri ve güzellikleri de sonsuzdur.

Özetle:

Risale-i Nur’da “Elhamdü”, Allah’a olan şükür ve övgünün en mükemmel ifadesi olarak tanımlanır. Said Nursî, bu kelimeyi tevhid, şükür, kulluk ve kainatın yaratılışındaki hikmetle bağlantılı olarak detaylı bir şekilde açıklar. “Elhamdü lillahi Rabbi’l-alemin” ifadesi, kainattaki tüm hamd ve övgülerin yalnızca Allah’a ait olduğunu ve insanın bu bilinçle yaşaması gerektiğini öğretir.

@@@@@@@

“Rabian: Hamdin en meşhur mânâsı, sıfât-ı kemâliyeyi izhar etmektir. Şöyle ki:”

“Cenab-ı Hak, insanı, kâinata câmi bir nüsha ve on sekiz bin âlemi hâvi şu büyük âlemin kitabına bir fihrist olarak yaratmıştır. Ve esma-i hüsnâdan herbirisinin tecellîgâhı olan her bir âlemden bir örnek, bir nümune, insanın cevherinde vedîa bırakmıştır.”

“Eğer insan, maddî ve manevî herbir uzvunu Allah’ın emrettiği yere sarf etmekle hamdin şubelerinden olan şükr-ü örfîyi îfa ve şeriate imtisal ederse, insanın cevherinde vedîa bırakılan o örneklerin her birisi, kendi âlemine bir pencere olur. İnsan, o pencereden, o âleme bakar ve o âleme tecellî eden sıfatla o âlemden tezahür eden isme bir mir’at ve bir ayna olur. O vakit insan, ruhuyla, cismiyle âlem-i şehadet ve âlem-i gayba bir hülâsa olur ve her iki âleme tecellî eden, insana da tecellî eder. İşte bu cihetle, insan, sıfât-ı kemâliye-i İlâhiyeye hem mazhar olur, hem muzhir olur.”
bk. İşârâtü’l-İ’câz, Fâtiha Sûresi Tefsiri.

@@@@@@

“Saniyen: Şu اَلْحَمْدُ ِللّٰهِ cümlesi, her biri niam-ı esasiyeden birine işaret olmak üzere, Kur’ân’ın dört sûresinde tekerrür etmiştir. O nimetler de, ‘neş’e-i ûlâ ile neş’e-i ûlâda beka, neş’e-i uhrâ ile neş’e-i uhrâda beka’ nimetlerinden ibarettir.”
bk. İşaratü’l-İ’caz, Fatiha Suresi Tefsiri.

“Hamd, âlemlerin Rabbi, Rahman ve Rahîm olan Allah’a mahsustur.” (Fatiha, 1/2-3)

“Hamd o Allah’adır ki, göklerde ne var, yerde ne varsa hepsi Onundur. Ahirette de hamd Onundur. O, hüküm ve hikmet sahibidir. Her şeyden haberdardır.” (Sebe, 34/1)

“Hamd O Allah’a mahsustur ki, kuluna kitabı indirdi ve onun içine tutarsız hiçbir şey koymadı.” (Kehf, 18/1)

“Hamd, gökleri ve yeri yaratan, karanlıkları ve aydınlığı var eden Allah’ın hakkıdır. Bir de kâfirler kalkmışlar, birtakım putları Rab’lerine eşit sayıyorlar!” (En’am, 6/1)

“Hamd, gökleri ve yeri yaratan ve melaikeyi iki, üç, dört… kanatlı elçiler yapan Allah’a mahsustur. O, yaratıklarından, istediğine, dilediği kadar fazla özellikler verir, çünkü O her şeye kadirdir.” (Fatır, 35/1)

1. Müdakkik

Tanım:

Müdakkik, “dikkatli ve titizlikle inceleyen, her detayı önemseyen kişi” anlamına gelir.

Özellikle bir konuyu derinlemesine ve hatasız bir şekilde inceleyen kişiler için kullanılır.

zellikleri:

Detaycıdır ve hassas bir şekilde çalışır.

Genellikle bilim, hukuk ve edebiyat gibi alanlarda kullanılır.

Örnek Cümle:

“Müdakkik bir araştırmacı, her ayrıntıyı dikkatle gözden geçirir.”

2. Muhakkik

Tanım:

Muhakkik, “hakikati arayan, gerçeği bulmaya çalışan kişi” anlamına gelir.

İslam düşüncesinde özellikle hakikati ve ilahi bilgiyi araştıran alimler için kullanılır.

Özellikleri:

Derin düşünür ve hakikate ulaşmak için araştırmalar yapar.

Daha çok tasavvuf, felsefe ve dinî ilimlerde kullanılan bir kavramdır.

Örnek Cümle:

“Muhakkik alimler, zahirî bilginin ötesine geçerek hakikatin peşine düşer.”

3. Mütebahhir

Tanım:

Mütebahhir, “ilimde deniz gibi derinleşmiş, çok geniş bilgiye sahip kişi” anlamına gelir.

“Bahhir” (deniz) kelimesinden türemiştir ve ilim deryasında boğulacak kadar bilgili olanları ifade eder.

Özellikleri:

Bilgi açısından çok geniş bir birikime sahiptir.

Genellikle çok çeşitli konularda derin bilgiye sahip alimler için kullanılır.

Örnek Cümle:

“Mütebahhir bir âlim, her ilim dalında engin bir bilgiye sahiptir.”

Farkların Tablosu

Özet:

1. Müdakkik: Dikkatli ve titiz bir inceleme yapar; ayrıntıya önem verir.

2. Muhakkik: Hakikati arayan, derinlemesine düşünen ve araştıran kişidir.

3. Mütebahhir: Bilgi deryasında engin bir birikime sahip olan, ilimlerde derinleşmiş kişidir.

Bu kavramlar, ilim dünyasında farklı alanlarda ve mertebelerde kullanılan önemli terimlerdir.

@@@@@@@

Ayette geçen,- ver rasihune fil ilmi- tefsir ve izahı nedir?

“Ver Rasihune Fil İlmi” ifadesi, Kur’an-ı Kerim’in Ali İmran Suresi, 7. ayetinde geçer ve “ilimde derinleşenler” anlamına gelir. Bu ifade, özellikle Allah’ın kitabındaki anlam derinliklerini kavrayabilen seçkin kimseleri tarif etmek için kullanılmıştır. Ayet ve izahı aşağıda verilmiştir:

Ali İmran Suresi, 7. Ayet

> “Hüvellezî enzele aleykel kitâbe minhu âyâtün muhkemâtun hunne ummü’l-kitâbi ve uharu müteşâbihâtun. Fe emmâllezîne fî kulûbihim zeyğun feyettebiûne mâ teşâbehe minhü’btigâe’l-fitneti vebtigâe te’vîlih. Ve mâ ya’lemü te’vîlehu illallâh. Ver râsihûne fîl’ilmi yekûlûne âmennâ bihî küllün min ‘indi rabbinâ. Ve mâ yez-zekkeru illâ ulûl’el-bâb.”
Meali:

“O, sana kitabı indiren Zât’tır. Kitapta bazı ayetler muhkemdir (hükümleri açık ve sabittir); bunlar kitabın temelidir. Diğer ayetler ise müteşabihtir (birden fazla anlam taşıyan ayetlerdir). Kalplerinde eğrilik olanlar, fitne çıkarmak ve onun tevilini (derin anlamını) aramak için müteşabih olan ayetlere tabi olurlar. Oysa onların tevilini ancak Allah bilir. İlimde derinleşenler (ver rasihune fil ilmi) ise, ‘Biz buna iman ettik, hepsi Rabbimizin katındandır.’ derler. Bunu ancak akıl sahipleri düşünüp anlar.”

Tefsir ve İzah

1. “Ver Rasihune Fil İlmi” Ne Anlama Gelir?

“Rasihun”, kök itibariyle “derinleşmek, sağlamlaşmak, kökleşmek” anlamına gelir. “Rasihune fil ilmi”, ilimde derinleşmiş, hikmet sahibi, doğru bilgiyle sağlam bir anlayışa ulaşmış kişileri ifade eder.

Bu kişiler, müteşabih ayetlerin (birden fazla anlam taşıyan, yoruma açık ayetlerin) hakikatini tam olarak bilmeseler bile, onların Allah’tan geldiğini bilir ve teslimiyetle inanırlar.

2. Ayetteki Ana Kavramlar

Muhkem Ayetler:
Anlamları açık ve kesin olan, yorum gerektirmeyen ayetlerdir. Örneğin, İslam’ın temel inanç esasları ve ibadetlere dair hükümler muhkem ayetlerde yer alır.

Müteşabih Ayetler:
Anlamları tam olarak anlaşılamayan, yoruma açık ve sembolik ifadeler içeren ayetlerdir. Örneğin, cennet, cehennem, kıyamet ve Allah’ın bazı sıfatları hakkındaki ayetler bu gruba girer.

3. İlimde Derinleşenlerin Özellikleri

Teslimiyet ve İman:
Bu kişiler, müteşabih ayetlerin anlamını tam olarak anlamasalar da Allah’a ve O’nun kitabına teslimiyet gösterirler.

> Örnek: “Hepsi Rabbimizin katındandır.” diyerek iman ederler.

Derin Bilgi Sahibi Olmaları:
İlimde derinleşmek, yalnızca yüzeysel bilgiye sahip olmak değil, hakikati anlamaya yönelik ciddi bir araştırma ve hikmetli düşünceyi ifade eder. Onlar, bilgi ve hikmetle ayetleri anlamaya çalışırlar.

Kalplerindeki Eğrilikten Uzak Olmaları:
Rasih alimler, ayetleri fitne veya bozgunculuk amacıyla değil, Allah’a yakınlaşmak ve hakikati öğrenmek için anlamaya çalışırlar.

4. Müteşabih Ayetlerin Yorumu

Tefsir alimleri arasında “ve mâ ya’lemü te’vîlehu illallâh” (Onların tevilini ancak Allah bilir) ifadesinin anlamı üzerinde iki görüş vardır:

1. Yalnızca Allah bilir:
Müteşabih ayetlerin hakikatini sadece Allah bilir. İnsanlar bu ayetlerin detaylarını kavrayamaz ve teslimiyetle iman ederler.
2. Allah ve İlimde Derinleşenler Bilir:
Bazı alimler, ayetteki duraksamayı farklı bir şekilde okuyarak, müteşabih ayetlerin yorumunu hem Allah’ın hem de ilimde derinleşenlerin bilebileceğini belirtir.

5. Rasih Alimlere Örnekler

İbn Abbas: Müteşabih ayetleri yorumlamada ünlü bir sahabedir ve Kur’an’ın derin manalarını anlama konusundaki yeteneği ile tanınır.

İmam Gazali: Hikmetli düşünceleri ve tasavvufi yorumlarıyla ilimde derinleşen bir alimdir.

Fahreddin er-Razi: Kur’an tefsirinde derinlemesine çalışan ve müteşabih ayetlere dair açıklamalar yapan bir tefsir alimidir.

Sonuç:

قُلِ اللّٰهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشَٓاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشَٓاءُۘ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَٓاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَٓاءُۜ بِيَدِكَ الْخَيْرُۜ اِنَّكَ عَلٰى كُلِّ شَيْءٍ قَد۪يرٌ
Kulillahumme malikel mulki tu’til mulke men teşau ve tenziul mulke mimmen teşa’, ve tuizzu men teşau ve tuzillu men teşa’, bi yedikel hayr, inneke ala kulli şey’in kadir.

@@@@@@@

Allahın Muiz ve Müzil isimleri ve tarihsel örnekleri.

El-Muiz ve El-Müzil, Allah’ın 99 isminden (Esmâü’l-Hüsnâ) ikisidir ve Allah’ın kainatta hem yücelten hem de alçaltan, güç ve izzet veren veya dilediği kimseyi zelil eden özelliklerini ifade eder. Bu iki isim, Allah’ın adalet ve hikmetiyle tecelli eden farklı yönlerini gösterir.

El-Muiz (المعزّ)

Anlamı: “İzzet veren, güçlendiren, şeref ve onur bahşeden.”

Allah, dilediği kişilere, toplumlara ya da kavimlere izzet ve güç verir, onları yüceltir. Bu isim, Allah’ın rahmeti ve kudretiyle kullarına nimetler ihsan ettiğini gösterir.

Tarihsel Örnekler

1. Hz. Peygamber ve Sahabelerin İzzet Bulması: Mekke döneminde zayıf ve baskı altında olan Müslümanlar, Medine’ye hicretten sonra Allah’ın yardımıyla güçlenmiş, Bedir Savaşı gibi zaferlerle izzet kazanmışlardır.

2. Hz. Ömer’in İslam’la Şereflenmesi: Hz. Ömer, İslam’ı kabul ettikten sonra Müslümanlar arasında cesaret ve güç kaynağı olmuştur. Bu olay, Allah’ın izzet vermesi olarak yorumlanabilir.

El-Müzil (المذلّ)

Anlamı: “Zelil eden, küçülten, alçaltan.”

Allah, zulmedenleri, nankörlük edenleri veya kibirlenenleri adaleti gereği zelil eder ve onlardan güçlerini alır. Bu isim, Allah’ın mutlak otoritesini ve adaletini gösterir.

Tarihsel Örnekler

1. Firavun’un Helakı: Firavun, kibir ve zulümle halkına baskı yaparken, Allah tarafından denizde boğularak zelil edildi. Bu olay, El-Müzil isminin tecellilerinden biridir.

2. Ebrehe’nin Ordusunun Yok Edilmesi: Kabe’yi yıkmak için gelen Ebrehe ve ordusu, Allah’ın izniyle Ebabil kuşları tarafından helak edilmiş ve zelil olmuşlardır.

İki İsmin Birlikte Tecellisi

El-Muiz ve El-Müzil isimleri genellikle birbirini tamamlar. Allah, kullarını hem yüceltebilir hem de küçültebilir. Örneğin:

İslam’ın Yükselişi: Mekke’nin fethi sırasında Müslümanlar izzet bulurken, müşriklerin gururu kırılmış ve küçülmüşlerdir.

Bu iki isim, Allah’ın kainatta her şeyin mutlak hâkimi olduğunu ve dilediği şekilde adaletle hükmettiğini gösterir. İnsanlar ise bu isimlerin tecellisinden ders çıkararak hem şükretmeli hem de Allah’ın adaletine teslim olmalıdır.

@@@@@@#

“(Münafıklar:) “Andolsun, eğer Medine’ye dönersek (devlet ve hükümete yerleşirsek), daha üstün ve şerefli olan (bizler), daha güçsüz ve zelil olanı (sadık mü’minleri) oradan mutlaka çıkarıp atacaktır” diyorlardı. Oysa (gerçek) izzet, haysiyet ve üstünlük, (ancak) Allah’ın; Peygamberin ve (samimiyetle ve bütünüyle İslam’a) inananlarındır. Ne var ki münafıklar bunu bilecek (ve idrak edecek akli ve vicdani dürüstlükten uzaktırlar).” Münafikun.8.

Beni Mustalik seferinde iken “Müreysi” suyu başında Ensar’dan Sinan-ı Cüheni ile muhacirlerden Cehcah b. Said arasında kavga çıkmıştı. Olaydan haberdar olan münafıkların başı Abdullah b. Ubeyy, muhacirlere yardım edilmemesini istemiş ve “Medine’ye dönersek üstün olan zayıf ve düşük olanı oradan çıkaracaktır” şeklinde hezeyanda bulunmuştu.

@@@@@#

Bu ayet, Münafikûn Suresi 8. ayet olup, münafıkların kibir ve aldatıcı düşüncelerini ifade ederken, Allah’ın izzetin (şeref ve üstünlüğün) yalnızca Kendisine, Peygamberine ve samimi müminlere ait olduğunu beyan eder.

Ayetten Çıkarılacak Dersler:

1. Münafıkların Kibrine Karşı İlahi Adalet: Münafıklar, Medine’ye dönüp Müslümanları güçsüzleştireceklerini ve kendi üstünlüklerini ilan edeceklerini iddia ediyorlardı. Ancak bu, onların batıl bir zannıydı. Allah, gerçek izzetin kimde olduğunu ortaya koymuştur.

2. İzzetin Kaynağı: Gerçek güç, şeref ve haysiyet, maddi imkânlarla değil; iman ve Allah’a teslimiyetle kazanılır. Münafıklar, bu gerçeği kavrayacak vicdani ve akli dürüstlükten yoksundurlar.

3. Allah’ın Koruması: Allah, sadık müminleri zelil olmaktan korur ve her türlü tehlikeden muhafaza eder. Bu, hem bireysel hem de toplumsal düzeyde geçerlidir.

Tarihsel Bağlam:

Bu ayet, Medine’deki münafıkların lideri olan Abdullah bin Übey bin Selul ve onun yandaşlarıyla ilgilidir. Uhud Savaşı gibi olaylarda münafıkların gerçek yüzleri ortaya çıkmış, onların planları bozulmuş ve şeref iddiaları boşa çıkmıştır.

El-Muiz ve El-Müzil İsimleriyle Bağlantı:

El-Muiz: Allah, müminleri üstün kılar ve onlara şeref verir. Medine İslam toplumunun güçlenmesi bunun bir örneğidir.

El-Müzil: Münafıklar, iman etmeyenlerin tarafını tutmuş ve planları başarısız olmuştur. Allah, onları küçük düşürmüş ve toplum önünde zelil etmiştir.

İslam düşünce tarihinin en önemli eserlerinden biri olan Gazali’nin Tehafütü’l-Felasife (Filozofların Tutarsızlığı), filozofların bazı fikirlerini eleştiren ve İslam akidesiyle çeliştiği düşünülen felsefî görüşleri çürütmeyi amaçlayan bir eserdir. Gazali (1058-1111), bu eseriyle hem İslam dünyasında hem de Batı’da felsefe ve kelâm alanında derin etkiler bırakmıştır.

Gazali’nin Eserin Amacı ve Yazılma Sebebi

Felsefenin İslam İnancına Zararları: Gazali, İslam dünyasında yaygınlaşan Yunan felsefesi (özellikle Aristoteles ve onun İslam’daki temsilcileri olan Farabi ve İbn Sina’nın görüşleri) karşısında, bu felsefenin İslam akidesine zarar verebileceğini düşünmüştür. Ona göre, bu filozofların bazı görüşleri dinî inançlarla bağdaşmamaktadır.

Akıl-Nakil Dengesi: Gazali, aklı inkâr etmeyen bir âlimdi. Ancak aklın sınırlarını çizmeyi ve naklin (vahyin) mutlak hakikat olduğunu vurgulamayı amaçlamıştır.

Gazali, Tehafütü’l-Felasife eserini yazarken temel hedefinin, felsefenin metafizik alanındaki bazı iddialarını çürütmek ve bu alanın aklın kapasitesini aştığını göstermek olduğunu belirtmiştir.

Gazali, filozofların düşüncelerini 20 temel mesele üzerinden ele almış ve bu meselelerin 17’sini hatalı, 3’ünü ise küfür olarak nitelendirmiştir.

Küfürle İtham Edilen Görüşler

1. Alemin Ezeli ve Ebedi Olduğu Görüşü:

Farabi ve İbn Sina gibi filozoflar, maddenin ve evrenin ezelî olduğunu savunmuşlardır. Gazali’ye göre bu görüş, İslam’ın yaratılış inancına aykırıdır, çünkü İslam’da evrenin Allah tarafından yoktan yaratıldığı (hudûs) inancı esastır.

Gazali bu görüşe, evrendeki değişim ve sonluluğu delil göstererek karşı çıkmıştır.

2. Allah’ın Cüziyatla İlgilenmediği Görüşü:

Filozoflara göre Allah, yalnızca genel ilkeleri bilir, ancak tek tek bireylerin ve olayların bilgisine sahip değildir. Gazali’ye göre bu, Allah’ın her şeyi kuşatan ilmiyle çelişmektedir.

Gazali, Allah’ın bilgisiyle her şeyin en ince ayrıntısına kadar kuşatıldığını savunur.

3. Bedenlerin Yeniden Dirilişi İnancını Reddetmek:

Filozoflar ahiret inancını sadece ruhani bir durum olarak görmüş ve bedenlerin dirilişini kabul etmemişlerdir. Gazali’ye göre bu görüş, İslam’ın ahiret inancı ve fiziksel diriliş öğretisiyle çelişir.

Gazali, ahiret inancının maddi ve manevi boyutlarıyla bir bütün olduğunu vurgulamıştır.

Hatalı Olduğunu Söylediği Görüşler

Gazali’nin hatalı bulduğu diğer 17 mesele metafizik, tabiat felsefesi ve mantıkla ilgilidir. Bu görüşlerden bazıları şunlardır:

1. Neden-Sonuç İlişkisi (İlliyet):

Filozoflar, doğadaki olayların neden-sonuç ilişkisine göre zorunlu bir şekilde meydana geldiğini savunmuştur. Örneğin, ateşin bir maddeyi yakması zorunlu bir sonuç olarak görülmüştür.

Gazali, bu ilişkiyi Allah’ın iradesine bağlamış ve illiyetin zorunlu değil, Allah’ın sürekli müdahalesine bağlı bir ilişki olduğunu savunmuştur. Bu, Gazali’nin “ateş yakmaz, Allah yakar” şeklinde özetlenebilecek görüşüdür.

2. Allah’ın Sıfatları:

Filozoflar, Allah’ın sıfatlarını bir tür metafor olarak yorumlamışlardır. Gazali ise Allah’ın sıfatlarının hakiki anlamda var olduğunu ve bunların inkar edilmesinin yanlış olduğunu belirtmiştir.

3. Nübüvvet (Peygamberlik):

Bazı filozoflar, peygamberliği sıradan bir insan yeteneği veya olağanüstü bir zeka ile açıklamaya çalışmıştır. Gazali ise peygamberliğin ilahî bir vahiy olduğunu ve sadece akıl yoluyla anlaşılamayacağını savunur.

azali’nin Eleştiri Metodu

Gazali, filozofların düşüncelerini çürütmek için şu yöntemleri kullanmıştır:

1. Filozofları Kendi Silahlarıyla Vurmak:

Gazali, filozofların kendi mantık ve delillerini kullanarak onların görüşlerindeki çelişkileri göstermiştir. Bu yüzden “tehafüt” (tutarsızlık) kelimesini kullanmıştır.

Örneğin, filozofların neden-sonuç ilişkisi konusundaki görüşlerinin kendi ilkeleriyle çeliştiğini iddia etmiştir.

2. Akıl ve Nakil Dengesi:

Gazali, aklın sınırlı olduğunu ve metafizik meselelerde kesin bilgiye ulaşamayacağını savunmuştur. Bu tür meselelerde vahyin yol gösterici olduğunu belirtmiştir.

3. Metafizik Eleştirisi:

Gazali’ye göre, metafizik felsefe kesin bilgi sağlayamaz. Matematik ve tabiat bilimleri gibi konular ise kesin bilgiye daha yakındır. Ancak filozoflar bu kesinlik anlayışını metafiziğe taşımaya çalışmışlardır ve burada hataya düşmüşlerdir.

Tehafütü’l-Felasife’nin Etkileri

İslam Dünyasındaki Etkileri

Gazali’nin eleştirileri, İslam dünyasında felsefeye yönelik ciddi bir mesafeye neden olmuştur. Bu durum, İslam felsefesinin gelişiminde bir yavaşlama olarak görülmüştür.

Ancak kelâm ve tasavvuf gibi disiplinler bu eleştirilerden güç kazanmış ve gelişmiştir.

Batı Dünyasındaki Etkileri

Gazali’nin eleştirileri Batı’da da yankı bulmuş, özellikle 12. ve 13. yüzyıllarda Latince’ye çevrilen eserleri, Batı felsefesindeki skolastik tartışmaları etkilemiştir.

İbn Rüşd, Gazali’ye cevap olarak Tehafütü’t-Tehafüt (Tutarsızlığın Tutarsızlığı) adlı eserini yazmış ve Gazali’nin eleştirilerine karşı çıkmıştır. Bu eser, Gazali’nin etkisini Batı’da daha da artırmıştır.

Sonuç

Ortadoğu coğrafyası, tarih boyunca krizlerle ve güç mücadeleleriyle anılmıştır. Bu krizlerin birçoğunda, halkların özgürlük taleplerini bastıran otoriter rejimler önemli bir rol oynamıştır. Bu rejimlerden biri de Baas Partisi ve onun Suriye’deki temsilcisi Beşar Esed’dir. Ancak ne yazık ki, böylesine baskıcı bir rejimin ülkemizde hala dolaylı ya da doğrudan destekçileri bulunmaktadır. Bu kesimleri, “Baas ve Esed artıkları” olarak adlandırmak, hem tarihsel gerçeklik hem de güncel siyasi durum açısından yerinde bir tespittir.

Baas Rejiminin Karanlık Yüzü

Baas ideolojisi, Arap milliyetçiliği ve sosyalizmi temel alarak, sözde halkların birliğini ve refahını hedeflemiştir. Ancak pratikte, bu ideoloji Suriye’de bir aile diktatörlüğüne dönüşmüştür. Hafız Esed ile başlayan, Beşar Esed ile devam eden süreç, baskı, işkence ve katliamlarla şekillenmiştir. Suriye’deki iç savaş, bu rejimin halkına karşı nasıl acımasız bir politika izlediğini açıkça göstermiştir. Milyonlarca insanın yerinden edilmesi, yüz binlercesinin hayatını kaybetmesi, kimyasal silah saldırıları ve insanlık suçları, Baas rejiminin gerçek yüzünü gözler önüne sermiştir.

Türkiye’deki Baas ve Esed Artıkları Kimler?

Ülkemizdeki bazı gruplar ve bireyler, ideolojik, siyasi ya da pragmatik nedenlerle Esed rejimini desteklemeye devam etmektedir. Bu desteğin arkasındaki motivasyonlar genelde şu şekilde özetlenebilir:

1. İdeolojik Saplantılar:
Bazı kesimler, seküler bir rejim olduğu için Esed’i savunmaktadır. Ancak bu savunma, rejimin işlediği insanlık suçlarını görmezden gelmekte ve ideolojiyi insan haklarının üstünde konumlandırmaktadır. Bu durum, kör bir ideolojik bağlılığın yansımasıdır.

2. Siyasi Muhalefet Gölgesinde Esed Savunusu:
Türkiye’nin dış politikasına eleştiri getirmek adına, Esed rejimini “meşru bir yönetim” olarak lanse eden çevreler, aslında dolaylı yoldan rejimin suçlarına ortak olmaktadır. Bu tutum, sadece Türkiye’nin çıkarlarına zarar vermekle kalmamakta, aynı zamanda mazlum Suriye halkının acılarını da küçümsemektedir.

3. Anti-Emperyalist Görünüm Altında Baasçılık:
Kendini anti-emperyalist olarak tanımlayan bazı gruplar, Batı karşıtlığı üzerinden Esed rejimini savunmakta ve onu “direniş cephesi”nin bir parçası olarak göstermektedir. Ancak bu yaklaşım, Esed’in kendi halkına karşı uyguladığı baskıyı görmezden gelen çarpık bir dünya görüşüne dayanmaktadır.
Bu Tavırların Bedeli

Esed rejimini savunan ya da meşrulaştıran her tutum, mazlum halkların çektiği acıların üstünü örtmek anlamına gelir. Türkiye, Suriye’deki krizin en ağır sonuçlarına katlanmak zorunda kalan ülkelerden biridir. Milyonlarca mülteciye ev sahipliği yapmakta, sınır güvenliğini sağlamak için çaba göstermekte ve bölgedeki insani dramı en yakından hisseden ülkelerden biri olmaktadır. Böyle bir ortamda, içimizdeki Baas ve Esed artıkları, sadece ideolojik ve siyasi körlükle değil, aynı zamanda ahlaki bir başarısızlıkla da yüzleşmek zorundadır.

Sonuç