RİSÂLE-İ NUR’DAN TEVHİDE DAİR NOTLAR

Risale-i Nur Külliyatı’nın temel esası ve gayesi olan “Tevhid-i Hakikî”yi (Hakikî Tevhid) isbat etme yolunda pek mühim noktaları bir araya getirmektedir. Üstad Bediüzzaman Hazretleri’nin ifade ettiği gibi, Risale-i Nur’un “dükkanında Tevhid’den başka bir şey bulunmadığının” bir hülasası mahiyetindedir.

1. Kâinat: Bir Kitab-ı Samedânî ve Tevhid Mührü
“Bir kitabda yazılı bir harf…” cümlesi, Risale-i Nur mesleğinin esasını teşkil eden mana-yı harfî bakış açısını, yani eşyaya kendi namına değil (mana-yı ismî), Sâni’i namına (mana-yı harfî) bakmayı ders verir.
“(Alem de bir kitab olup…)” şeklinde izah edildiği gibi, kâinat, her bir mahluku bir “harf”, bir “kelime”, bir “cümle” ve her bir nevi bir “risale” olan muazzam bir Kitab-ı Kebir’dir. Bu kitabın her bir harfi, sadece kendi yapısını değil, asıl olarak Kâtib’ini, Nakkaş’ını ve Sâni’ini, yani Allah’ı (celle celâluhu) esmasıyla tarif eder.
Cenâb-ı Hak, bu kitabın her yerine kendi birliğinin mühürlerini vurmuştur:
• Sikke-i Mahsusa (Hususi Mühür): Her bir cüz’îde, mesela tek bir çiçekte veya bir sinekte görülen o şeye mahsus san’at, intizam ve hikmet, onun Sâni’inin hususi mührüdür.
• Hâtem-i Has (Özel Mühür): Bütün bir nev’in (mesela bütün sineklerin veya bütün çiçeklerin) aynı plan, aynı program ve aynı temel yapıda yaratılması, o nev’e vurulmuş özel bir mühürdür.
• Hâtem-i Vâhidiyet (Vâhidiyet Mührü): Bütün “aktar-ı semavat ve arzın” (göklerin ve yerin her tarafının) tek bir elden idare edilmesi, rızıklarının aynı kanunla verilmesi , bütün varlıkların birbiriyle tam bir tesanüd (dayanışma) içinde olması , bütün kâinatın tek bir Zât’ın idaresinde olduğunu gösteren Vâhidiyet mührüdür.
• Sikke-i Ehadiyet (Ehadiyet Mührü): Kâinatın bütününde tecelli eden isimlerin (mesela Hayy, Kayyûm, Alîm, Kadîr) aynı anda tek bir zerrede, tek bir hücrede veya tek bir insanda tecelli etmesi, o Zât’ın “her şeyin yanında hâzır ve nâzır” olduğunu ve “mekândan münezzeh” olduğunu gösteren Ehadiyet sikkesidir.
Bu mühürler o kadar açıktır ki, “Hebenneka” kıssasında olduğu gibi, en ahmak bir adam dahi kâinattaki bu intizamı gördüğünde Sâni’i inkâra gitmemelidir. Zira kâinattaki bu intizam ve san’at, Sâni’in varlığına öyle kuvvetli şehadet eder ki, O’nu inkâr etmek, kendi varlığını inkâr etmekten daha akıl dışıdır.
Bu hakikate Kur’an-ı Kerim şöyle işaret eder:
“Yedi gök, yer ve bunların içinde bulunanlar Allah’ı tesbih eder. O’nu övgü ile tesbih etmeyen hiçbir şey yoktur. Ama siz onların tesbihlerini anlamazsınız. O, halîmdir, çok bağışlayıcıdır.” (İsrâ Suresi, 17:44)

2. Şirkin ve İnkârın Muhaliyeti (İmkansızlığı)
Tevhid’in isbatı kadar, zıddı olan şirkin ve inkârın (Allah’ı tanımamanın) aklen ne derece imkânsız ve muhal olduğunu isbat etmeye odaklanmıştır.
Risale-i Nur mesleği, imanı “kabul”den ziyade “isbat” üzerine kurar. İnkârı ise sadece “red” değil, “aklen imkânsızlığını” (muhaliyetini) gösterir.
• Her Zerreye İlahlık Vermek Mecburiyeti: Eğer kâinattaki zerreler (atomlar) Allah’ın “memur-u İlahî”si (ilahi memurları) olmasalar, o vakit her bir zerrenin gördüğü vazifeyi (mesela bir hava zerresinin hem bir çiçeğin bünyesinde çalışıp hem bir insanın nefesinde vazife görmesi) kendi başına yapabilmesi için, nihayetsiz bir ilme, hadsiz bir kudrete, her şeyi görür bir göze [sahip olması gerekir. Bu ise, “zerrat adedince bâtıl âliheleri kabul etmek” demektir. Bir Vâcib-ül Vücud’u (varlığı zorunlu olan Allah’ı) kabul etmemek, sayısız muhal ilahları kabule mecbur eder.
• Esbabın (Sebeplerin) Acziyeti: “Varlıkların yaratılmalarındaki üç muhal” olarak sıralanan yollar (kendi kendine teşekkül, esbabın icadı, tabiatın iktizası) aklen batıldır. Zira sebepler (esbab), yaratmak için değil, sadece İlahi kudrete “perdedar” olmak için vaz edilmişlerdir. “terzilik san’atı” misaliyle bunu harika izah eder. En kabiliyetli insan dahi dikenli bir ağaca gömlek giydiremezken, Sâni’-i Hakîm’in her baharda “üç yüz binden fazla risaleleri” (yani nebatat ve hayvanat taifelerini) noksansız yaratması, sebeplerin ve tabiatın ne kadar âciz, Sâni’in ise ne kadar Kadîr olduğunu gösterir.
• Hâkimiyetin İştiraki Reddetmesi: “âmiriyet ve hâkimiyetin muktezası; rakib kabul etmemektir.” Basit bir köyde iki muhtarın nizamı bozması gibi, kâinat gibi sonsuz derecede intizamlı bir saltanatta zerre kadar bir şirkin (ortaklığın) bulunması, o nizamı alt üst ederdi. Kâinattaki bu kusursuz nizam, Hâkim’in Vâhid-i Ehad (Bir ve Tek) olduğunu isbat eder.
Kur’an-ı Kerim, bu şirk ve inkâr yolunun batıl olduğunu ve yaratmanın sadece Allah’a mahsus olduğunu şöyle beyan eder:
“İşte bu, Allah’ın yarattığıdır. Haydi, Allah’tan başkalarının ne yarattığını bana gösterin! Hayır, o zâlimler apaçık bir sapıklık içindedirler.” (Lokmân Suresi, 31:11)
“O, yaratan, yoktan var eden, şekil veren Allah’tır. Güzel isimler O’nundur. Göklerdeki ve yerdeki her şey O’nu tesbih eder. O, mutlak güç sahibidir, hüküm ve hikmet sahibidir.” (Haşr Suresi, 59:24)

3. Tevhid-i Âmî’den Tevhid-i Hakikî’ye Terakki
“Tevhid iki kısımdır” bahsi, marifetullahtaki (Allah’ı tanımadaki) mertebeleri gösterir:
• Tevhid-i Âmî (Genel Tevhid): Kâinata bir bütün olarak bakıp “Bütün bu âlem Allah’ındır” demektir. Bu, çarşıdaki bütün malların tek bir zâta ait olduğunu genel olarak bilmektir. Bu, “Heme Ost” (Her şey O’dur) diyen Vahdet-ül Vücud meşrebinin bir gölgesi değil, “Heme Ezost” (Her şey O’ndandır) hakikatinin avamî bir mertebesidir.
• Tevhid-i Hakikî (Hakikî Tevhid): Kâinatın bütününe “Allah’ındır” dedikten sonra, kâinattan çekilip her bir mahluka, her bir zerreye doğrudan nazar edip, o şeyin üzerindeki san’atı, isimlerin cilvesini ve Ehadiyet mührünü okuyabilmektir.
“Her denk üzerinde o zâta aid olduğunu okur ve bilir.” Bu, taklidden tahkike geçmektir.
Risale-i Nur’un gayesi, bu ikinci yol olan Tevhid-i Hakikî’yi, yani “Âlemde her bir şey, bütün eşyayı kendi Hâlıkına verir” hakikatini isbat etmektir.

4. Marifet Yolları: İnnî ve Limmî / İmkân ve Hudûs
Tevhid’in isbatında kullanılan mantıkî bürhanlara (delillere) gelince:
• Bürhan-ı İnnî (Eserden Müessire): “dumanın ateşe olan delaleti gibi, eserden müessire olan istidlale” denilmiştir. Bütün Risale-i Nur, bu bürhan üzerine bina edilmiştir. San’atlı bir esere (kâinata) bakarak Sâni’in (Allah’ın) varlığını, birliğini ve sıfatlarını isbat eder. Bu yol, “şübhelerden daha sâlimdir.”
• Delil-i İmkân (Contingency Argument): Bu delil, her mahlukun “mütesaviy-üt tarafeyn” (iki tarafı eşit) olduğunu, yani varlığı ile yokluğunun eşit ihtimalde olduğunu belirtir. Madem bir zerre, “gayr-ı mütenahî imkânlar, ihtimaller” arasından “muayyen bir yola sülûk eder” ve hikmetli bir vazife yapar; öyleyse onu “tahsis edici, bir tercih edici, bir mûcid” vardır. O da Vâcib-ül Vücud olan Allah’tır.

Hülâsa: Tevhid’in Sühuleti (Kolaylığı) ve Dalaletin Müşkilâtı
Netice olarak,
• Tevhid Yolu: “Suda, havada, ziyada yürümek” gibi kolaydır. Zira her şeyi Vâhid-i Ehad’e isnad ettiğinizde, bir karınca “Firavun’un sarayını başına yıkar”, bir mikrop “en cebbar bir zalimi kabre sokar.” Çünkü intisab (bağlılık) vardır. Bütün yükü Kadîr-i Mutlak’a bırakmak vardır.
• Şirk ve Dalalet Yolu: “Buzlar üzerinde yürümekten daha zahmetli” ve “nihayetsiz müşkilât” ile doludur. Zira Allah’ı tanımayan ve O’na tevekkül etmeyen insan, “kendi vücudunu yüklenemediği halde, koca dünya yükünü bîçare beline ve kafasına yüklenir.”
O (cc), bize şah damarımızdan daha yakındır. Biz O’ndan uzağız. O’nun şiddet-i zuhurundan (görünmesinin şiddetinden) gizlenmesi , zıddı ve noksanı olmamasındandır.
Cenâb-ı Hak, bu hakikatleri Kur’an-ı Kerim’de şöyle teyid eder:
“Andolsun, insanı biz yarattık ve nefsinin ona verdiği vesveseyi de biz biliriz. Çünkü biz ona şah damarından daha yakınız.” (Kâf Suresi, 50:16)

https://tesbitler.com/2015/01/01/risale-i-nurdan-tevhide-dair-notlar/