İki namazı cem etmek için

05 Temmuz 2005 Salı-Tercüman

Sual: Bir zaruret veya harac [zorluk] sebebiyle bir mezhebi, bir hususta taklit ederken, o husustaki o mezhebin bütün şartlarına da riayet etmek gerektiğini, şartlarına riayet etmeden bir mezhebin bir hükmünü almanın veya mezheplerin kolay olan hükümleri ile amel etmenin “Telfîk” olup haram olduğunu biliyoruz. Ancak taklit ettiğimiz bir mezhebin bir veya birkaç şartına elde olmadan uyamazsak, taklidimiz sahih olmaz mı? Mesela ağzında dolgusu olan Hanbeli’yi taklit edemez. Ama ibadeti kaçırmamak için, Hanbeli’yi taklit ederek iki namazı cem etmesi sahih olur mu?
CEVAP: Evet sahih olur. O zaman uyabildiği kadar bütün şartlarına uyar, uyamadıkları affolur. Çünkü başka çare kalmamıştır. Mesela mukim iken şu kimseler, ihtiyaç halinde Hanbeli’yi taklit ederek iki namazı yani ya öğle ile ikindiyi veya akşamla yatsıyı cem edebilirler:
1-Doktor ameliyatta, ebe doğumda ise,
2- Boğulacak olan birini kurtarırken namaz vakti çıkacaksa,
3-Öğrenci sınavda ise, memur kaçırılmaması gereken bir toplantıda ise,
4-Hasta veya yaşlı, abdest almakta veya namaz kılmakta zorluk çekiyorsa,
5- Abdesti bozan özrü var ise, mesela ishalini veya idrarını tutamıyorsa, çıbanından veya yarasından kan akıyorsa, basurdan kan, fistüllerden, göbekten akıntı çıkıyorsa, elde olmadan gaz kaçırıyorsa, ağız dolusu kusuyorsa, bunlar gibi abdesti bozan bir özrü varsa,kadın istihazalı ise,
6- Abdest alacak veya namaz kılacak yer bulunmazsa,
7- Abdest ve teyemmüm için zorluk çekiliyorsa,
8-Âmâ veya yer altında çalışıp da, namaz vaktini anlamakta aciz ise,
9- Namaz kılarken, canına, malına veya namusuna zarar gelme ihtimali varsa,
10-Namaz kıldığı takdirde, maişetine zarar gelecek ise,
11-Güvenlik görevlisi veya nöbetçi olup da namaz kılma imkanı yoksa,
12-Dağda, çölde, gurbette, kışta kalıp vakitleri anlamak zor ise,
13-Yağmur, çamur, fırtına gibi sebeplerle namaz kaçacaksa,
14-Namazı tuvalette bile kılma imkanı yoksa,
15-Uçakta abdest alması ve namaz kılması zor ise,
16-Şehirlerarası yolculuklarda, otobüs durmayacaksa,
17-Şehir içinde özel arabası ile giderken trafik sıkışıp namaz kazaya kalacaksa.
Bunlara benzer başka durumlar da olabilir. Böyle durumlarda iki namazı cem etmek, yani birleştirip bir vakitte kılmak caiz olur. Bunlar namaz kılmanın ne kadar önemli bir ibadet olduğunu ve namazı kaçırmanın ise, ne büyük günah olduğunu göstermektedir. (Düşman karşısında savaşırken bir farz namazı kılmak mümkün iken kılmamanın cezası, 700 büyük günaha bedeldir.)[Cami-ül fetava]
Bir hadis-i şerif meali: (Namaz dinin direğidir, terk eden dinini yıkmış olur.)[Beyheki]

Takdim ve tehir
Not: Öğle ile ikindi cem edilirken, ikindiyi öğle vaktinde, öğle ile birlikte kılmaya takdim ederek cem etmek, öğleyi ikindi vaktinde ikindi ile birlikte kılmaya tehir ederek cem etmek denir. Akşamı yatsı vaktinde, yatsı ile birlikte kılmaya da tehir ederek cem etmek, yatsıyı akşam ile birlikte akşam vaktinde kılmaya takdim ederek cem etmek denir. İki namazı birleştirirken öğleyi ikindiden, akşamı yatsıdan önce kılmak, birinci namaza dururken ceme niyet etmek, ikisini peş peşe kılmak gerekir. Kılarken, Hanbeli’ye uymaya niyet edilir. İki farz arasında sünnet kılınmaz. Sabah namazı cem edilmez.