Murat BARDAKÇI /Hürriyet.02-04-2005

İngiliz Daily Telegraph Gazetesi, dün yeni açılan İngiliz gizli belgelerine dayanarak Enver Paşa'ya rüşvet verildiğini yazdı.

Gazete, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlıların İngiltere’nin tarafına çekilmesi için Enver Paşa’ya 1.5 milyon dolar ödendiğini yazdı.

İNGİLİZ BELGELERİ

İngiliz Daily Telegraph Gazetesi, dün yeni açılan İngiliz gizli belgelerine dayanarak, Birinci Dünya Savaşı sırasında Çanakkale Boğazı’nın geçilebilmesi için Enver Paşa’ya 5 milyon dolar rüşvet teklif edildiğini yazdı.

KİTABA GÖRE

Oysa 1982 yılında yayınlanan ‘Uğursuz Macera’ adlı kitaba göre İngilizler 5 milyon doları, Osmanlılara sığınıp, Yavuz ve Midilli isimlerini alan ‘Goben’ ve ‘Breslau’ adlı Alman savaş gemilerinin kendilerine verilmesi için teklif etmişlerdi.

İngiliz Daily Telegraph Gazetesi’nde dün, yeni açılan İngiliz gizli belgelerine dayanılarak kaleme alındığı iddia edilen ilginç bir haber çıktı. Gazete, Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun İngiltere’nin tarafına çekilmesi için gizli servis tarafından Enver Paşa’ya 1.5 milyon dolar ödendiğini, ancak barışın sağlanamaması üzerine Paşa’nın bu paranın bir kısmını iade ettiğini ileri sürüyordu.

ZAHAROFF VERMİŞ

Daily Telegraph’ın haberinde, İngiltere’nin Çanakkale’yi geçme karşılığında Enver Paşa’ya 5 milyon, Filistin’den geri çekilme rüşveti olarak da 2 milyon dolar önerdiği ve görüşmelerin uluslararası siláh tüccarı Basil Zaharoff tarafından yürütüldüğü iddia ediliyordu. Gazetenin ‘yeni açılan istihbarat belgelerine’ dayandığını söylediği haberinde ayrıca Enver Paşa’ya ‘Düyun-ı Umumiye’ yani ‘Osmanlı Borçlar İdaresi’nin Viyana’da görevli memurlarından Kerim Bey vasıtasıyla ulaşıldığı yazılıyor ve Paşa’ya önerilen rüşvetin daha sonra 10 milyon dolara çıktığı anlatılıyordu.

UĞURSUZ MACERA

Gazetedeki haberi görünce ‘Ben bu iddiaları daha önce de okumuştum’ diye düşündüm ve hatırladım: Daily Telegraph’ın ‘yeni bulunduğunu’ iddia ettiği belgelere dayanarak yayınladığı haber, tarihçi H. V. F. Winston’ın 1982 yılında Londra’da yayınladığı ‘The Illicit Adventure’ yani ‘Uğursuz Macera’ isimli kitapta ayrıntılı biçimde yeralıyordu ancak iddialar, kitapta çok daha başka şekildeydi.

YAVUZ’A KARŞILIK

Winston, rüşvet iddialarını İngiliz Askeri İstihbaratı, Gizli Servisi ve Lordlar Kamarası belgelerine dayanarak naklederken Enver Paşa’nın kendisine önerilen parayı ‘önce kabul eder gibi göründüğünün hissedildiğini, ancak daha sonra almadığını ve Paşa’yı ikna için, mebláğın on milyon dolara yükseltildiğini’ yazıyordu. Yazara göre, İngilizler, 5 milyon doları Çanakkale’nin açılması değil, Osmanlı tarafına sığınan ve daha sonra ‘Yavuz’ ve Midilli’ isimlerini alan ‘Goben’ ve ‘Breslau’ adlı iki Alman savaş gemisinin kendilerine iade edilmesi karşılığında teklif etmişlerdi. Söz konusu on milyon dolar ise Çanakkale ve İstanbul Boğazı’ndaki müstahkem mevkilerin İngiliz birlikleri tarafından işgaline izin verilmesi halinde ödenecekti. Aracılık ettiği söylenen ‘Kerim Bey’ ise bir Osmanlı memuru değil, asıl adı Hermann Frobenius olan bir Alman istihbaratçıydı.

GÜYA GERİ VERMEMİŞ

İşin çok daha ilginç tarafı ise gerek Daily Telegraph’ın haberinde, gerekse de Winston’un ‘Uğursuz Macera’ isimli kitabında, Enver Paşa’nın ‘rüşvetin bir kısmını peşin olarak aldığı’ yolunda bir belgenin yahut açıklamanın bulunmamasıydı. Bu konuda söylenenler sadece siláh tüccarı Basil Zaharoff’un İngiliz makamlarına gönderdiği yazılarda geçen ‘Enver Paşa, şartlar yerine getirilmediği için parayı geri vermeyi kabul etmiyor ve ödenen mebláğın 500 bin dolarını kendisinde tutmak istiyor’ şeklindeki ifadesiyle sınırlı kalıyor, üstelik Zaharoff ile Enver Paşa’nın Cenevre’de yaptıkları iddia edilen görüşmenin de sonuçsuz kaldığı anlatılıyordu.

87 YILLIK İDDİA

Son derece karmaşık ve her tarafı birbiriyle çelişkili olan, üstelik ayrıntıları çok daha önce yayınlanmış olan 87 yıllık bu rüşvet iddialarının bugün ‘yeni bir keşif’ gibi ortaya atılmasında bir kasıt mı aramalı, yoksa Daily Telegraph’ın yayınını iddia sahiplerinin cehaletine mi vermeli? Takdir sizin...

Düşmanı tanıyalım

Aylık popüler bilim, teknoloji ve kültür dergisi Focus, 90 yıl önce Çanakkale Savaşı komutanlarından Binbaşı Halis Bey’in elinde tuttuğu ‘Düşmanını Tanı’ kitapçığını gün ışığına çıkardı. Focus, tarihin tozlu raflarında kaybolacak bu çok değerli belgeyi nisan sayısıyla birlikte okurlarına hediye ediyor. Halis Bey, kendi savaştığı cephedeki düşmanı (İngilizler) anlatan bölümü cildinden ayırarak kullanmayı tercih etmiş ama diğer parçaları da itinayla saklamıştır. Çok sayıda dağıtılmış olması gereken bu kitapçık, başka nüshaları günümüze kadar ulaşmamış bir belgenin sağlam bir örneği olması açısından önem taşıyor. Focus, 90. yıldönümü nedeniyle, Halis Bey’in Çanakkale Savaşı sırasında kullandığı bu parçayı, kağıdın renginden kullanılan ifadelere kadar aynen yayınlamış.

Burada başka yazıyor

Yeni bir keşif şeklinde ortaya atılan rüşvet iddaları, Winston’un 1982’de yayınladığı ‘The Illicit Adventure’ yani ‘Uğursuz Macera’ isimli kitapta ayrıntılarıyla fakat başka şekilde yeralmıştı.