|
Efendimiz (sas)
hayatının her karesinde anlatacağı bir hususu en uygun ve en güzel bir
üslupla anlatmış ve öğretmede de aynı metodu kullanmıştır. Bütün
insanlığa rehber olan Efendimiz (sas)'in hayatına bakıldığında O'nun
öğretim adına kullandığı bazı metotları öğrenmek, bütün insanlar için
iyi bir örnek oluşturacaktır. Burada Efendimiz'in kullandığı her bir
metoda, onun hangi söz veya davranışının dayanak olduğunu anlatmak
yerine sadece metodu söyleyip geçmek istiyoruz:
Efendimiz(as)'in
Kullandığı 40 Öğretme Metodu
1. Efendimiz, söylediği hakikatleri bizzat yaşayarak hayatıyla
göstermiştir.
2. Dinî yükümlülükleri tedrîcî (yavaş yavaş, basamak basamak) bir
sistemle öğretmiştir.
3. Öğretmede orta yolda durmaya ve insanları bıktırmaktan uzak durmaya
riayet etmiştir.
4. Öğrenenler arasındaki kişisel farklılıkları göz önünde
bulundurmuştur.
5. Karşılıklı konuşma ve soru-cevap şeklini kullanmıştır.
6. Yanlış düşünceyi söküp atmak ve gerçek doğru bilgiyi net bir şekilde
muhatabın kafasına yerleştirmek için aklî ölçüleri kullanmıştır.
7. Muhataplarına soru yöneltmiş, böylece onların zekâ ve bilgi
seviyelerini ölçmüştür.
8. Mukayese ve örneklendirme metodunu kullanmıştır.
9. Benzetme ve halk arasında yaygın olarak kullanılan örnekleri
kullanmıştır.
10. Anlattığı hususu, elinde herhangi bir şey ile yere ve toprağa
çizerek bizzat göstermiştir.
11. Sözle beraber jest ve mimiklerini kullanmış ve el ile işaretlerde
bulunmuştur.
12. Önemine binaen, halin mümkün kıldığı bir nesneyi bizzat eline almış,
eliyle kaldırmış ve arkasından söyleyeceği hususu söylemiştir.
13. Muhataplarından bir soru gelmeden söze önce kendileri başlamıştır.
14. Muhatabının sorusuna eksik ve fazla olmadan cevap vermiştir.
15. Muhatabının sorusuna, onun ihtiyacına binaen sorduğundan daha
fazlasıyla cevap vermiştir.
16. Muhatabını, güzel bir hikmete binaen, sorduğu sorudan daha önemli
bir hususa yönlendirdiği de olmuştur.
17. Soru soranın sorduğu soruyu tekrarlamasını istemiştir.
18. Muhatabın aldığı cevabı tekrar etmesini istemiştir. Böylece cevap
unutulmayacaktır.
19. Bildiği bir husustan dolayı kişiyi imtihan etmiştir ki bununla doğru
cevap vereceği için kişiyi sena etmek, övmek istemiştir.
20. Önünde olan bir olaya karşı susma yolunu tercih etmiştir.
21. Öğretme esnasında meydana gelebilecek imkan ve fırsatları
değerlendirmiştir.
22. Latife ve şaka yoluyla öğretmeyi tercih etmiştir.
23. Öğrettiği hususu yeminle tekit etmiş perçinlemiştir.
24. Öğretilen hususun önemine binaen sözü üç kere tekrar etmiştir.
25. Konunun önemini oturuşunu ve duruşunu değiştirerek ve sözü tekrar
ederek göstermiştir.
26. Cevabı geciktirerek muhatabın sorusunu tekrar etmesini sağlayarak
onu uyarmıştır.
27. Muhatabı intibaha sevk etmek için, onu omuzundan veya elinden
tutmuştur.
28. Muhatabı teşvik için veya onu sıkıntıya sokacak bir durumdan dolayı,
bazı hususların gizli kalmasını yeğlemiştir.
29. Söyleyeceği hususun hafızalarda daha iyi yer etmesi veya
ezberlenmesi için, sözü kısa ve öz bir şekilde ifade etmiş, daha sonra
ise ayrıntılarına geçmiştir.
30. Cevabın birkaç madde ile verileceği durumlarda önce cevabın kaç
maddeden oluştuğunu bildirmek için sayıyı söylemiş daha sonra saymıştır.
31. Va'z etme, nasihat etme ve öğüt verme metodunu kullanmıştır.
32. İnsanların şevklerini kamçılama veya neticesi elem verici
hususlardan şiddetle uzaklaştırma (Terğib ve terhib) metodunu
kullanmıştır.
33. Kıssa ve geçmiş ümmetlere ve insanlara dair haberlerle öğretme
metodunu uygulamıştır.
34. Sorunun cevabının muhatabı utandırma ihtimali olan hususlarda önce
nazik bir hazırlık süreci hazırlamış ve soruyu öyle cevaplandırmıştır.
35. Sorunun cevabının muhatabı utandırma ihtimali olan hususlarda üstü
kapalı olarak kinaye yoluyla ve işaret ederek yetinmiştir.
36. Kadınlara öğretmeyi ve nasihat etmeyi de asla ihmal etmemiştir.
37. Halin gerektirdiği durumlarda öğretme hususunda azarlayıp paylamayı
(ta'nif) ve kızmayı (gadab) da ihmal etmemiştir. Ne var ki onun
paylaması ve kızması da merhamet yörüngesinde ve ümmetinin selameti için
olmuştur.
38. Talim ve tebliğde, kitabeti (yazma metodunu) da kullanmıştır.
39. Yabancı dilleri (mesela Süryaniceyi) öğrenmesi için bazı sahabeleri
görevlendirmiştir ki bu husus da günümüzde dünyanın dört bir tarafında
İslam'ın güzelliklerini öğrenmek isteyenlere karşı yapılacak vazifenin
çok önemli bir basamağını teşkil etmektedir.
40. Bizzat kendi mübarek zatıyla talimde bulunmuştur.
Evet, Efendimiz (sas) evrensel bir eğitim-öğretim sistemi getirmiş ve
bütün kalpleri, bütün ruhları, bütün akılları, bütün nefisleri ideal
ufka yükseltecek bir mesaj sunmuştur. Sadece O'nun getirdiği sistemdir
ki hem ruhu, hem aklı hem de nefsi, yükselebilecek en son noktaya
ulaştırmıştır. Ailem Dergisi
Sayı: 168 |