Yeni Sayfa 1

68 yıl önce ibadete kapatılan Ayasofya, hâlâ ‘mahzun’. 1453’te İstanbul’un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmed tarafından camiye çevrilen Ayasofya, 1 Şubat 1935 tarihinde müze haline getirildi. Ayasofya, 918 yıl kilise, 482 yıl cami olarak kullanıldı.
Uzun süre ‘mahzun cami’ olarak kamuoyu gündeminden düşmeyen Ayasofya’nın bir bölümü Turgut Özal zamanında ibadete açılırken, 1996’da Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yayınladığı genelgeyle bir defa daha ezan sesinden mahrum bırakıldı.
BİZANSLILAR YAPTIRDI
Ayasofya, 360 yılında Bizans İmparatoru Costantinos tarafından inşa ettirilerek, Sofia (ilahi hikmet) adıyla kilise olarak açılışı yapıldı. Çeşitli zaman dilimlerinde depremlerden zarar gören kilise, birçok defa tamirat gördü.
1453’te Osmanlılar İstanbul’u fethedince, Fatih Sultan Mehmed’in ilk emirlerinden biri, harap ve bakımsız bırakılan Ayasofya’nın onarılması oldu.
Bugünkü Ayasofya’nın bulunduğu alanda, ilk kilise 12 Mayıs 360 yılında yapılmıştı. O zamanki Bizans’ın en büyük mabedi olan bu yapı, 44 yıl sonra bir yangınla harap oldu. 415 yılında onun yerine yapılan yeni kilise de 532 yılında başka bir yangınla yok oldu.
İşte bu ikinci yangından sonra İmparator Justinianus, şimdiye kadar görülmemiş ihtişamda, yangınlara, depremlere karşı koyabilecek, gelecek çağlara ulaşabilecek sağlamlıkta bir eser yaptırmaya karar verdi.
Mimarlar hemen işe koyuldu. Önce kilisenin yapılacağı alan iyice açıldı. Bu amaçla orada bulunan saraylar, evler yıkıldı. Sonra, imparatorluğun, harabe halinde bulunan eski mabedlerin, evlerin en güzel malzemeleri toplatılarak İstanbul’a getirildi.
BİNANIN ÖZELLİKLERİ
İnşaat aralıksız beş yıl devam etti. Bu süre zarfında her gün bin işçi çalıştı. İnşaat bitince, 27 Aralık 537’de, büyük bir törenle açıldı.
Ayasofya’nın bina olarak kapladığı alan, 77 metre uzunlukta ve 71x70 metre genişlikte bir yer, bu alanda yükselen binanın çok geniş bir avlusu vardı. Avlunun etrafında revaklar, ortasında ise aslan ağzından akan bir çeşme bulunuyordu. Ayasofya’ya 9 büyük kapıdan giriliyordu.
Kubbesi, 33 metre çapında ve 55.60 metre yüksekliğindedir. Kubbe, çok hafif tuğlalardan, birbirini takip eden tabaklarla meydana getirildi. Kubbe kasnağı 40 pencerelidir. Bunlardan dördü kapalı durur. Yapıyı 107 sütun ayakta tutar. Bunların 40’ı alt, 67’si de üst kısımda bulunuyor.
20 BİN KİLO GÜMÜŞ KULLANILMIŞ
Ayasofya’nin ihtişamı yalnız boyutlarında değil, iç süslemeleri bakımından da muhteşem bir eserdir. Tarihçiler, Ayasofya’da bulunan gümüş kaplamaların ve süslerin 20 bin kilo civarında olduğunu yazıyor.
Osmanlı Devleti İstanbul’u fethettiğinde Ayasofya’yı çıplak bir şekilde buldu. Anlatılmakla bitmeyen güzel mozaiklerinin çoğu; altın, gümüş ve değerli taşlarla süslü olan her şeyi, Haçlılar tarafından yağma edilmişti. Bakımsızdı.
Fatih Sultan Mehmed’in emriyle camiye çevrilen eser, bu suretle gelecek yüzyıllara yıkılmadan, ihtişamından hiç birşey kaybetmeden ulaşma şansına kavuştu.
Kilise camiye çevrilince, resimlerden bazıları ve haçlar, bozulmayacak sekilde badana ile örtüldü. Diğer süslere ve melek resimlerine hiç dokunulmadı. Güneydoğu tarafı, görülen lüzum üzerine iki payanda ile takviye edildi. Bu köşeye tuğladan bir minare ve camiye bir medrese ilave edildi. İkinci minareyi II. Beyazid yaptırdı.
YIKILMA TEHLİKESİ GEÇİRDİ
Kanuni Süleyman devrinde yıkılma tehlikesiyle karşı karşıya kalan bina, Mimar Sinan tarafından kuvvetlendirildi. Mimar Sinan, Ayasofya’ya iki minare daha ekledi. Caminin yanında II. Selim için de bir türbe yapıldı. Sokullu Mehmed Paşa kubbeye büyük bir alem koydurdu. 918 yıl kilise, 482 yıl cami olarak kullanıldıktan sonra, 1 Şubat 1935 tarihinde müze haline getirildi Ayasofya.
ÖZAL BİR BÖLÜMÜ YENİDEN İBADETE AÇTI
8 Ağustos 1980’de caminin Hünkâr Mahfili, padişahların namaz kıldığı bölüm, ibadete açılırken, 12 Eylül darbesinin ilk icraatı olarak 14 Eylül 1980’de kapatıldı. Ayasofya, 10 Şubat 1991 tarihinde Turgut Özal tarafından yeniden namaz kılınmaya tahsis edilerek, kısmen de olsa cami olarak kullanılmaya başlandı. Ancak, günümüzde caminin ana binasında namaz kılınacak bir yer bulunmuyor. Yan kısımda küçük bir mescit açılarak ziyaretçilerin hizmetine sunuldu.
Fatih beddua etmişti
İstanbul’u fetheden Sultan Mehmed, şehrin en büyük mabedi olan Ayasofya’yı camiye çevirerek, ilk Cuma namazını burada kıldı. Camiye bir de medrese ilave ederek, burayı kendi hayratı olarak vakfetti. Daha sonra gelen padişah ve hayır sahipleri burayı İslâm eserleriyle bezeyerek, tamamen Müslüman mabedi haline getirdi. Çeşitli zamanlarda kısmen yıkılan cami, Osmanlı döneminde başta Sinan olmak üzere, birçok mimar tarafından tamiri yapılarak günümüze taşınması sağlandı.
LANET DUASI
Ayasofya camiye çevrildikten sonra, Sultan Fatih Mehmed, burayı vakıflara tahsis ederek, devamlı bakımlı olması için 62 görevli tayin etti. Ve Ayasofya’ya ait bu vakfiyeye şunları yazdırdı:
“Kim bu vakfiyenin bir şartını değiştirir, fasit bir te’ville, dalavereyle vakıf hükmünü yürürlükten kaldırır ve aslını değiştirir, füruuna itiraz eder veya bunları yapana yol gösterir ve yardım eder veya kanunsuz olarak onda tasarruf yapmaya kalkar veya sahte evrak düzenleyerek mütevellilik hakkı gibi şeyler ister, yahut onu kendi hesabına geçirirse haram işlemiş olur, günah kazanır. Allah’ın, meleklerin ve bütün insanların ebediyen la’neti onun üzerine olsun. Azapları hafiflemesin. Kıyamet gününde yüzlerine bakılmasın.
Kim bunu işittikten sonra değiştirirse, günahı değiştirenlerindir. Allah işitendir, bilendir. Bu vakfı değiştirmeye, bozmaya girişen kişi ölümü, sekeratı, kıyamet sahnelerini ve karanlığını, kabri ve yalnızlığı, münkeri ve heybetini, nekiri ve soracaklarını, Âlemlerin Rabbi huzurunda duracakları günü hatırlasın. O gün hiçbir kimse hiçbir şeye sahip değildir. O gün bütün işler Allah’a aittir.”
Buna rağmen Ayasofya 24.11.1934 tarihli ve 2/1589 sayılı, Resmi Gazete’de yayımlanmayan, kanunlar ve o zamanki anayasa karşısında hiçbir geçerliliği olmayan bir Bakanlar Kurulu kararıyla müzeye çevrildi. Uygulama 1 Şubat 1935 tarihinde başlatıldı.
Peygamber müjdesi
Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (sav), “Konstantiniyye elbette fethedilecektir. Onu fetheden komutan ne güzel komutandır, onu fetheden asker ne güzel askerdir” diyerek, İstanbul’un fethini müjdelemişti. Bu yüce makama ermek için daha Muaviye zamanından fethine kadar onlarca Müslüman akını olur. Bu akınlardan birisinde şu anda bağrında misafiri olan Efendimiz (sav)’in hicretten sonra evinde kaldığı Ebû Eyyûb el Ensari şehid olur.